Zebrane w okazałe główkowate kwiatostany. Pomarańczowożółte lub czerwonawopomarańczowe, obupłciowe kwiaty rurkowate, promieniste, oddzielone od osadnika kwiatostanowego. Każdy kwiat posiada długą, nitkowatą rurkę długości około 1 cm, podzieloną na 5 równych, wąskich, lancetowatych łatek o długości ok. 5 mm. Z otworu rurki wystaje pusty walec utworzony przez zrośnięte żółte pylniki, w którym znajduje się nitkowato wykształcona szyjka słupka, zgrubiała blisko szczytu.
Gatunek uprawiany już w starożytności jako roślina farbierska i oleista. W starożytnym Egipcie używana do wyrobu tłustej szminki[5]. W średniowiecznej kuchni europejskiej prawdopodobnie był używany jako barwnik spożywczy, zastępujący droższy szafran[6].
W Europie rozwój plantacji nastąpił w XVII wieku. Roślina uchodziła, obok indygowca, za źródło najlepszego barwnika roślinnego – zawartej w płatkach korony kwiatów kartaminy, zwanej też hiszpańską czerwienią. Kwiaty stosowano także jako lek pobudzający, przeczyszczający i wykrztuśny. Owoce pozbawione łupin zawierają nieco ponad 50% oleju kartamusowego używanego do celów spożywczych oraz do wyrobu mydeł, pokostu i laku[4].
Surowiec zielarski[3]: Kwiat krokosza (Carthami flos) – wysuszony kwiat o zawartości minimum 1,0% flawonoidów w przeliczeniu na hiperozyd.
W pseudomedycynieekstrakt wykorzystywany jest do pobudzenia wzrostu włosów, mimo braku potwierdzonej skuteczności[7] u ludzi, a udowodnionym negatywnym wpływie na płodność zarówno kobiet jak i mężczyzn[7]. W doświadczeniu na myszach potwierdzono zdolność ekstraktu etanolowego do stymulowania wzrostu włosów[8]. Ekstrakt alkoholowy wykazuje silne działanie hamujące na aktywność 5α-reduktazy u myszy, enzymu odpowiedzialnego za metabolizm steroidów. Tłumaczy to poprawę wyglądu włosów oraz zwiększenie ilości mieszków włosowych gryzoni[9].
Dane liczbowe na podstawie: [10] Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[11]
Nazewnictwo
Rodzajowa nazwa naukowa Carthamus pochodzi od zastosowania kwiatów tego gatunku w barwierstwie, prawdopodobnie od arabskiegokarkhum, qurtum, korthom = farbowanie, barwienie. To samo znaczy w języku hebrajskim słowo kartami[12].
Przypisy
↑Michael A.M.A.RuggieroMichael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20](ang.).
↑ abElaheE.DelshadElaheE. i inni, Medical uses of Carthamus tinctorius L. (Safflower): a comprehensive review from Traditional Medicine to Modern Medicine, „Electronic Physician”, 10 (4), 2018, s. 6672–6681, DOI: 10.19082/6672, ISSN2008-5842, PMID: 29881530, PMCID: PMC5984022 [dostęp 2018-07-10].
↑Junlatat J, Sripanidkulchai B. Hair growth-promoting effect of Carthamus tinctorius floret extract. „Phytother Res”. 28 (7), s. 1030–1036, lipiec 2014. DOI: 10.1002/ptr.5100. PMID: 24338940. (ang.).
↑Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 293. ISBN 978-83-200-5311-1.
