1919
Krzyż Obrony Lwowa – polska odznaka pamiątkowa nadawana za obronę miasta Lwowa przed Ukraińcami w dniach 1-22 listopada 1918 podczas wojny polsko-ukraińskiej.
Rozkazem z 29 listopada 1918 dowódcy operacyjnego Wojska Polskiego „Wschód” gen. Tadeusza Rozwadowskiego na pamiątkę obrony i odsieczy Lwowa została ustanowiona odznaka pamiątkowa „Obrony Lwowa”, której wykonaniem zajął się chor. Roman Woynicz-Horoszkiewicz, zaś nadawaniem zajęła się Naczelna Komenda Wojskowa na Galicję Wschodnią[1].
Krzyż Obrony Lwowa był nadawany od 1919 (odznaczenie odbierano w Inspektoracie Artylerii Okręgu Generalnego „Lwów”)[2].
Istniały dwa rodzaje odznaczenia: Krzyż Obrony Lwowa z mieczami oraz Krzyż Obrony Lwowa bez mieczy[3].
W latach 20. przewodniczącym Kapituły Krzyża Obrony Lwowa był płk Czesław Mączyński[4]. Członkiem i do 1939 prezesem Kapituły Krzyża Obrony Lwowa był mjr lek. Lesław Węgrzynowski[5][6][7]. W Kapitule zasiadał rtm. dr Tadeusz Michał Nittman[8].
W marcu 1936 Związek Obrony Lwowa poinformował, że jedyną odznaką pamiątkową za okres walk w obronie Lwowa od 1 do 22 listopada 1918 jest Krzyż Obrony Lwowa[9]. W listopadzie 1936 Kapituła Krzyża Obrony Lwowa podjęła uchwałę o złożeniu krzyża jako wotum w Kościele Matki Boskiej Ostrobramskiej we Lwowie[6].
25 maja 1922 odbyło się wmurowanie Krzyża Obrony Lwowa na lwowskim dworcu kolejowym, który stanowił pierwszą placówkę obrony miasta przez Polaków (na pomniku umieszczono napis Czwarty odcinek obrony Lwowa)[10]. W czwartą rocznicę walk, 22 listopada 1922 wizerunek Krzyża Obrony Lwowa został odsłonięty na fasadzie budynku lwowskiej Szkoły im. św. Marii Magdaleny nr 11[11][12]. W piątą rocznicę oswobodzenia Lwowa w listopadzie 1923 emblemat przedstawiający Krzyż Obrony Lwowa odsłonięto na gmachu szkoły kadeckiej[13]. W szóstą rocznicę obrony Lwowa pod koniec 1924 odsłonięto Krzyż Obrony Lwowa na gmachu Dyrekcji Kolei Państwowej[14]. W 1931 Krzyż Obrony Lwowa został odsłonięty na frontowej ścianie domu ludowego TSL w Lewandówce[15]. W ramach obchodów 16. rocznicy oswobodzenia Lwowa 22 listopada 1934 w gmach budynku XI Państwowego Gimnazjum im. Jana i Andrzeja Śniadeckich we Lwowie został wmurowany Krzyż Obrony Lwowa[16]. 11 listopada 1935 na gmachu szkoły żeńskiej im. Żółkiewskiego wmurowano tablicę pamiątkową i Krzyż Obrony Lwowa[17]. Podczas obchodów 17. rocznicy odsieczy Lwowa 22 listopada 1935 na gmachu ratusza lwowskiego odsłonięto wmurowane tam herb miasta wraz z Orderem Virtuti Militari oraz Krzyż Obrony Lwowa[18].
W 20. rocznicę walk o Lwów, w 1938 uchwałą Rady Miasta Lwowa dokonano zmian nazw szeregu ulic we Lwowie, wprowadzając ich nowe patronaty, upamiętniające obronę Lwowa i jego wybitnych uczestników, zaś na tabliczkach informacyjnych tychże umieszczono miniatury Krzyża Obrony Lwowa[19].
W ramach obchodów 50. rocznicy obrony Lwowa, zorganizowanych przez lwowskie środowisko emigracyjne w Londynie w dniach 2-3 listopada 1968[20], została wydana „Pamiątkowa odznaka w 50-tą rocznicę Obrony Lwowa”, zaprojektowana przez Bogdana Sienickiego, w której została uwieczniona miniatura Krzyża Obrony Lwowa[21]. Z okazji 60. rocznicy obrony Lwowa w 1978 działacze Koła Lwowian w Londynie wręczyli zasłużonym osobom miniatury Krzyża Obrony Lwowa wraz z dyplomem[22].
29 września 1981 inicjatorzy stworzenia Krzyża Obrońców Lwowa zwrócili się do gen. Mieczysława Boruty-Spiechowicza (ostatniego żyjącego członka Kapituły Krzyża Obrony Lwowa) o zatwierdzenie nowego odznaczenia, który 7 października 1981 dokonał zatwierdzenia wniosku o ustanowienie[23]. Projekt krzyża bazował na Krzyżu Obrony Lwowa, lecz posiadał różnice: na górnym ramieniu pojawił się znak Polski Walczącej, zaś listki wawrzynowe dookoła herbu zastąpiły gałązki cierniowe[24].
Krzyżem Obrony Lwowa z Mieczami zostało odznaczone miasto Lwów[25]. Odznaczeniem wyróżniono także lwowski dworzec kolejowy[10].