Kryzys gospodarczy w Rosji (od 2022)

Kryzys finansowy w Rosji (od 2022) – trwający od 2022 kryzys finansowy spowodowany sankcjami nałożonymi na Federację Rosyjską po inwazji Rosji na Ukrainę w 2022 roku.

Od 2014 Federacja Rosyjska obejmowana była kolejnymi pakietami sankcji wprowadzonymi przez Stany Zjednoczone^[1] i Unię Europejską^[2]. W marcu 2022 wśród państw, które objęły Rosję sankcjami, znalazły się także m.in. Australia, Nowa Zelandia, Republika Chińska, Kanada, Japonia i Szwajcaria^[3]. Dodatkowo liczne zachodnie przedsiębiorstwa zapowiedziały zawieszenie, ograniczenie lub wycofanie swojej działalności prowadzonej w Rosji.

Wśród konsekwencji konfliktu zbrojnego i nałożonych na rosyjską gospodarkę sankcji wymienia się m.in.^[4][5]:

• rosnące koszty gospodarki wojennej (w latach 2021-2024 nominalne wydatki na obronność wzrosły trzykrotnie do poziomu 6% PKB 33% ogółu wydatków budżetowych)
• rozwój sektora przemysłu obronnego kosztem sektorów cywilnych
• spadek produkcji i eksportu surowców energetycznych
• deficyt siły roboczej
• wzrost zależności gospodarczej od Chin
• inflacja
• pogłębiające się zapóźnienia technologiczne

Wkrótce po inwazji nastąpiło kilkutygodniowe zawieszenie notowań na giełdzie moskiewskiej^[6]. Negatywne skutki działań wojennych i sankcji odczuły także poszczególne branże, w tym stali i żelaza^[7], lotnictwa (co było związane z brakiem dostępu do części zamiennych)^[8] oraz górnictwa węgla kamiennego^[9].

Pomimo skali sankcji i kosztów prowadzenia działań wojennych, gospodarka Rosji w 2022 i 2023 roku osiągnęła wyniki lepsze od prognozowanych. W 2022 roku odnotowano spadek PKB (1,2%), ale następny rok przyniósł dodatnią dynamikę PKB (3,6%). Jednocześnie utrzymywał się wzrost produkcji przemysłowej^[4]. Wśród przyczyn odporności gospodarczej Rosji wymienia się^[4]:

• rezerwy finansowe związane z wysokim przychodami z eksportu surowców energetycznych
• wolne tempo wprowadzenia sankcji międzynarodowych
• dostosowanie się do systemu sankcyjne m.in. poprzez stosowanie importu równoległego
• intensyfikacja kontaktów handlowych z Chinami, Indiami i Turcją

Istotny wpływ na sytuację gospodarczą miała militaryzacja gospodarki i wzrost produkcji zbrojeniowej^[10]. Państwowe wsparcie gospodarki były skierowane przede wszystkim do sektora obronnego^[5].

W pierwszym kwartale 2023 zaobserwowano wyraźny wzrost deficytu budżetowego, co związane było ze zwiększeniem wydatków wojskowych przy jednoczesnym znacznym spadku wpływów ze sprzedaży surowców^[11]. Według rosyjskiego ministerstwa finansów deficyt za pierwsze trzy miesiące 2023 wyniósł 2,4 bln rubli (1,5% PKB), co odpowiadało kwocie deficytu planowanej na cały rok^[12].

W publicystyce coraz częściej wskazuje się, że pogarszająca się sytuacja budżetowa w połączeniu z zachodnimi sankcjami i brakiem po stronie rosyjskiej długoterminowej strategii wyjścia z kryzysu skutkować będzie coraz silniejszym uzależnieniem Federacji Rosyjskiej od Chińskiej Republiki Ludowej^[13][14].

W pierwszej połowie 2023 w publikacjach dotyczących rosyjskiej gospodarki wskazywano m.in. na rekordowo niski kurs rubla w stosunku do dolara^[15], odpływ zagranicznego kapitału^[16], a także największe od 2013 roku braki kadrowe na rynku pracy^[17]. Odpowiedzią na coraz słabszy kurs rubla była m.in. decyzja o podniesieniu stóp procentowych na zwołanym w nadzwyczajnym trybie posiedzeniu rosyjskiego banku centralnego^[18][19]. Jednym z głównych wyzwań dla rosyjskiej gospodarki pozostaje drastyczny spadek wartości eksportu surowców energetycznych - gazu ziemnego^[20] oraz ropy naftowej^[21], znacznie pogorszyła się też kondycja finansowa Gazpromu^[22].

Zobacz też

• Gospodarka Rosji
• kryzys finansowy w Rosji (1998)

Przypisy

1. Iwona Wiśniewska, Szymon Kardaś: Ustawa o amerykańskich sankcjach przeciwko Rosji. osw.waw.pl, 2017-08-04. [dostęp 2022-03-16].
2. Unijne sankcje w odpowiedzi na kryzys w Ukrainie. europa.eu. [dostęp 2022-03-16].
3. Kto nałożył sankcje na Rosję?. parkiet.com, 2022-03-02. [dostęp 2022-03-24].
4. MarekM. Menkiszak MarekM., (Nadal można) wygrać wojnę z Rosją. O kontrstrategii Zachodu wobec Moskwy [online], Ośrodek Studiów Wschodnich [dostęp 2024-11-09] .
5. AndrzejA. Wilk AndrzejA., Rosja po dwóch latach pełnoskalowej wojny [online], Ośrodek Studiów Wschodnich [dostęp 2024-11-14] .
6. Pierwsze otwarcie rosyjskiej giełdy od początku wojny. Jest gorzej niż po aneksji Krymu. money.pl, 2022-03-21. [dostęp 2022-03-24].
7. Iwona Wiśniewska: Zachód i Rosja: niesymetryczne ciosy sankcyjne. osw.waw.pl, 2022-03-16. [dostęp 2022-03-24].
8. Iwona Wiśniewska: Rosyjska gospodarka: głód walut. osw.waw.pl, 2022-03-11. [dostęp 2022-03-24].
9. Dobre wieści z Rosji. Załamało się górnictwo węgla kamiennego [online], energetyka24.com, 8 października 2024 [dostęp 2024-11-29] .
10. Ile Rosja straciła w wyniku inwazji na Ukrainę?. parkiet.com, 2024-03-04. [dostęp 2023-04-15].
11. Oto kondycja rosyjskiej gospodarki i budżetu państwa. Putina nadal będzie stać na wojnę. businessinsider.com.pl, 2023-03-02. [dostęp 2023-03-08].
12. Katarzyna Rochowicz: Były wiceszef Banku Centralnego Rosji mówi o gospodarczej porażce Putina. Na pomoc Chin nie ma co liczyć. next.gazeta.pl, 2023-04-22. [dostęp 2023-04-25].
13. Rosyjska gospodarka coraz bardziej zależna od Chin. "Regres jakości życia". polskieradio24.pl, 2023-02-14. [dostęp 2023-03-08].
14. "Pogłębią zależność Rosji od Chin". Ekspert o sankcjach Zachodu. polskieradio24.pl, 2023-03-02. [dostęp 2023-03-08].
15. Rubel traci do dolara i euro. Jest najsłabszy od marca 2022 roku. bankier.pl, 2023-06-26. [dostęp 2023-08-02].
16. Rubel najsłabszy od roku. Odpływ zagranicznego kapitału. money.pl, 2023-04-08. [dostęp 2023-08-02].
17. Iwona Trusewicz: Połowie biznesu w Rosji brakuje pracowników. Przez wojnę i sankcje. rp.pl, 2023-07-07. [dostęp 2023-08-02].
18. Dominik Moliński: Kurs rubla pikuje. Rosyjski bank centralny zwołuje nadzwyczajne posiedzenie. gazeta.pl, 2023-08-14. [dostęp 2023-08-16].
19. Katastrofa rubla. Bank centralny Rosji ostro reaguje. money.pl, 2023-08-15. [dostęp 2023-08-16].
20. Iwona Trusewicz: Najgorszy rok Gazpromu, eksport najniższy w historii. rp.pl, 2022-12-15. [dostęp 2023-08-28].
21. Iwona Trusewicz: Rosyjski eksport ropy najniższy od 15 miesięcy. rp.pl, 2023-08-25. [dostęp 2023-08-28].
22. Jagoda Różycka: Ogromne kłopoty Gazpromu. Chluba Putina zalicza spektakularny upadek. gazeta.pl, 2024-06-12. [dostęp 2024-06-13].

Linki zewnętrzne

• Iwona Wiśniewska: Gospodarcze skutki wojny: widmo głębokiego kryzysu w Rosji. osw.waw.pl, 2022-03-23. [dostęp 2022-03-24].
• Gospodarka Rosji w 1998 i 2022 roku. Czy ten kryzys znów wstrząśnie światem?. forsal.pl, 2022-03-02. [dostęp 2022-03-24].
• Karolina Trela: Rosja. Tajny raport ujawnił wpływ nałożonych sankcji. Prognozy wskazują na „długą i głęboką recesję”. gazeta.pl, 2022-09-06. [dostęp 2022-09-06].