Krystyna Łyczywek

Krystyna Łyczywek

Iga

Imię i nazwisko urodzenia	Krystyna Wiza
Data i miejsce urodzenia	24 sierpnia 1920 Poznań
Data i miejsce śmierci	22 kwietnia 2021 Szczecin
Zawód, zajęcie	romanistka, fotografka
Miejsce zamieszkania	Szczecin
Narodowość	polska
Alma Mater	Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Małżeństwo	Roman Łyczywek
Dzieci	Włodzimierz, Lech, Ewa
Odznaczenia

Krystyna Antonina Łyczywek z domu Wiza^[a] (ur. 24 sierpnia 1920 w Poznaniu, zm. 22 kwietnia 2021^[3][4]) – polska romanistka, tłumaczka literatury francuskiej, dziennikarka, fotografka, członek honorowy ZPAF, Fotoklubu RP, Szczecińskiego Towarzystwa Fotograficznego (STF)^[5], Fotoklubu Katalonii, Polish American Photographic Club^[6] w Nowym Jorku i in.

Życiorys

Urodziła się w Poznaniu, w patriotycznej rodzinie powstańców wielkopolskich. Ojciec, Władysław Wiza, nie pozwalał swoim dwóm córkom uczyć się języka niemieckiego (w trosce o czystość ich polszczyzny) – bardzo wcześnie poznały język francuski i łacinę. Krystyna Wiza uczęszczała do szkoły Urszulanek. Od 14. roku życia (od śmierci ojca) zarabiała na życie korepetycjami. Działała w harcerstwie, kolejno jako zastępowa, przyboczna i drużynowa 17. Drużyny im. Wandy Malczewskiej. Zdała maturę w roku 1938^[2] i rozpoczęła studia filologii romańskiej na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu (1938–1939)^[7].

W czasie II wojny światowej działała w Szarych Szeregach (Akademickie Koło Harcerskie). W roku 1943, ze względu na falę aresztowań, otrzymała rozkaz ewakuowania się do Warszawy z fałszywymi dokumentami, według których była trochę starsza. W Warszawie złożyła przysięgę w Armii Krajowej i została łączniczką kontrwywiadu. W latach 1943–1944 kontynuowała studia romanistyki na Tajnym Uniwersytecie Ziem Zachodnich^[2][7]. Pracowała też w Szpitalu Maltańskim jako pielęgniarka^[2]. W powstaniu warszawskim uczestniczyła jako współredaktorka pisma „W walce” i łączniczka w batalionie „Łukasiński”^[2].

Aleja Wyzwolenia w Szczecinie w roku 1948 (fot. Krystyna Łyczywek)

W lipcu 1945 roku Roman Łyczywek (mąż) wyjechał z Poznania do Szczecina, wraz z ekipą pierwszego polskiego prezydenta miasta, Piotra Zaremby. Jego żona dołączyła do niego w październiku, wioząc w koszyku na bieliznę ich trzyipółmiesięcznego synka^[8]. W tym mieście zamieszkała na stałe^[2][9][8]. Skończyła studia na Uniwersytecie w Poznaniu (1945–1946), wykonując pracę dyplomową na temat Maupassanta pt. La vie de Maupassant à travers ses contes. Do roku 1946 pracowała jako lektor języka francuskiego w szczecińskiej Wyższej Szkole Inżynierskiej, a w następnych latach podejmowała wiele różnych rodzajów działalności na rzecz upowszechnienia w Polsce kultury francuskiej i zacieśnienia kontaktów francusko-polskich^[b]. Zajęła się też fotografiką, początkowo amatorsko, robiąc zdjęcia swojego synka. Wkrótce stała się ona jej życiową pasją^[7][9].

Działalność

Z okazji przyznania Krystynie Łyczywek tytułu Honorowego Obywatela Miasta Szczecin (2013)^[11] napisano m.in.:

Gdyby na liście konkurencji olimpijskich pojawiła się dyscyplina „aktywność życiowa”, Krystyna Łyczywek pobiłaby wszystkie rekordy i zdobyła złoty medal^[12].

Była m.in. założycielką Szczecińskiego Towarzystwa Fotograficznego (w latach 1963–1975 wiceprezesem i prezesem towarzystwa). W 1964 roku została członkiem Związku Polskich Artystów Fotografików. W latach 1970–2008 reprezentowała Polskę na kongresach Międzynarodowej Federacji Sztuki Fotograficznej (FIAP), na których pracowała w komisji audiowizualnej, statutowej i jubileuszowej, była referentem prasowym Światowej Komisji ds. młodzieży w dziedzinie fotografii, organizatorką pięciu Sympozjonów poświęconych historii fotografii polskiej, siedemnastu Dialogów interdyscyplinarnych oraz seminariów międzynarodowych w Polsce, członkiem lub przewodniczącą jury w 132 konkursach i wystawach fotograficznych w kraju i za granicą. W latach 1977–2002 pełniła funkcję prezesa oddziału szczecińskiego ZPAF^[8][13][14].

Twórczość

Tematem jej prac fotograficznych jest przede wszystkim człowiek (Ludzie na ulicach miast, Dzień powszedni Francji, Podróże, Dzieci tego świata, Niepełnosprawni) oraz krajobraz (Szczecińskie fascynacje, Chińskie impresje, Maroko, Bretania wczoraj i dziś, Krajobrazy morskie, Szczecin i Paryż inaczej, Dziennik prywatny 2004, Jeden dzień w Warszawie)^[8][13].

W latach 1948–2009 wzięła udział w ok. 150 wystawach zbiorowych w Polsce i w innych krajach, gdzie otrzymała nagrody i wyróżnienia. W latach 1957–2009 jej prace były eksponowane na ok. 160 wystawach indywidualnych w Polsce, Finlandii, Francji, Grecji, Holandii, Japonii, Niemczech, Rumunii, Stanach Zjednoczonych i we Włoszech. Około 1700 zdjęć Krystyny Łyczywek zostało opublikowanych w folderach turystycznych, czasopismach, książkach i albumach^[8].

Jej prace znajdują się w zbiorach Biblioteki Narodowej w Paryżu, Muzeum Ludwig w Kolonii, Muzeum Narodowego we Wrocławiu, Muzeum Historii Fotografii w Krakowie i w Musée français de la photographie w Bièvres^[15], w Książnicy Pomorskiej w Szczecinie i w zbiorach prywatnych w Polsce i za granicą^[8][13].

Opublikowała około 1400 artykułów w prasie polskiej i zagranicznej (czeskiej, francuskiej, bułgarskiej, hiszpańskiej, holenderskiej, niemieckiej, szwajcarskiej, węgierskiej, włoskiej). Wydała książki autorskie, m.in. Diaporama, Od kropli wody do oceanu, Rozmowy o fotografii (3 tomy). Przetłumaczyła na język polski 5 książek swojego ulubionego autora, Maupassanta, w tym m.in. Prawdziwa Miłość (zbiór nowel, 1949), Topielec (i inne opowiadania) (1993), W Bretanii (1996), Kroniki (które uważa za najciekawsze^[16], wyd. 2004), Sycylia (2008)^[7][13][17].

Biogram Krystyny Łyczywek zamieszczono w Międzynarodowej Encyklopedii Fotografów od r. 1839 do czasów dzisiejszych (wyd. Auer-Auer, Szwajcaria) oraz w Antologii fotografii polskiej 1839–1989 (wyd. Lucrum; Polscy fotografowie)^[8].

Wyróżnienia (odznaczenia, tytuły, nagrody)

Jest laureatką orderu Honneur et Reconnaissance Instytutu France-Pologne oraz tytułów: Artiste FIAP (AFIAP), Excellence FIAP for Services Rendered (ESFIAP), Honorary Excellence FIAP (HonEFIAP)^[18]. Za wybitne osiągnięcia w dziedzinie fotografii została uhonorowana nagrodą I-stopnia Ministra Kultury i Sztuki, Medalem im. Jana Bułhaka (odznaczenie przyznawane przez Federację Amatorskich Stowarzyszeń Fotograficznych w Polsce oraz Złotym Medalem „Zasłużony dla Fotografii Polskiej” (odznaczenie przyznawane przez Kapitułę Fotoklubu Rzeczypospolitej Polskiej)^[19][20]). W 2010 roku otrzymała Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”^[14]. W roku 2013 została odznaczona Krzyżem Oficerskim orderu Legii Honorowej^[21][22] oraz otrzymała tytuł Honorowego Obywatela Szczecina^[8][11]. W 2002 odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski^[23].

Życie rodzinne

Zawarła małżeństwo w czasie powstania warszawskiego z Romanem Łyczywkiem (poznanym wcześniej w Poznaniu), później pierwszym powojennym szczecińskim prawnikiem – obrońcą w procesach członków NSZZ „Solidarność”. Mąż zmarł niedługo po 50. rocznicy ślubu. Syn Włodzimierz (ur. 1945) i dwoje wnuków zostali prawnikami. Fotografią zajmuje się dwoje młodszych dzieci Krystyny i Romana Łyczywków: syn Lech (ur. 1948) – amatorsko, a córka Ewa – profesjonalnie^[9] (jest od roku 1983 członkiem ZPAF^[24]).

Upamiętnienie

22 lutego 2022 roku skwerowi w Szczecinie nadano imię Krystyny i Romana Łyczywków (wcześniej patronem był wyłącznie Roman)^[25][26].

Uwagi

1. W Encyklopedii Szczecina^[1] podano nazwisko panieńskie Wiza; na stronie Powstańcze biogramy^[2] (Archiwum Historii Mówionej publ. Muzeum Powstania Warszawskiego), prawdopodobnie omyłkowo zamieszczono nazwisko Wize.
2. Zakres działalności ilustruje m.in. program „Dni kultury francuskiej” w Szczecinie, 19–29 kwietnia 2010 (spotkania planowane na 13–18 kwietnia odwołano w związku z żałobą narodową po katastrofie pod Smoleńskiem)^[10].

Przypisy

1. Tadeusz Białecki: Łyczywek Krystyna. W: Praca zbiorowa, red. Tadeusz Białecki: Encyklopedia Szczecina. T. A–O. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński, Instytut Historii, Zakład Historii Pomorza Zachodniego, 1999, s. 574. ISBN 83-87341-45-2. (pol.).
2. Krystyna Łyczywek. [w:] Archiwum Historii Mówionej > Powstańcze biogramy [on-line]. Muzeum Powstania Warszawskiego. [dostęp 2015-10-25].
3. Nie żyje Krystyna Łyczywek. Pionierka Szczecina miała sto lat
4. Nie żyje Krystyna Łyczywek. Pionierka Szczecina i fotografka, której zdjęcia podziwiał cały świat
5. Szczecińskie Towarzystwo Fotograficzne. [w:] Baza ngo.pl [on-line]. [dostęp 2015-10-25].
6. PAPC Lista członkowska. [w:] Strona internetowa Polsko-Amerykańskiego Klubu Fotografika w Nowym Jorku [on-line]. polishphotoclub.org. [dostęp 2015-10-25]. (pol.).
7. Życiorys Krystyny Łyczywek. [w:] Strona internetowa Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Francuskiej, oddział Wrocław [on-line]. tppf.wroclaw.pl. [dostęp 2015-10-26].
8. Pani Krystyna Łyczywek. [w:] Honorowi Obywatele Miasta Szczecin w: bip.um.szczecin.pl [on-line]. Urząd Miasta Szczecin. [dostęp 2015-10-25].
9. Krystyna Pohl: Krystyna Łyczywek – niezwykła kobieta zwykłego dnia. [w:] GS24.pl [on-line]. 15 lutego 2008. [dostęp 2015-10-26].
10. Dni kultury francuskiej, Szczecin kwiecień 2010. [w:] Wyborcza.pl [on-line]. Agora SA. [dostęp 2016-12-23].
11. Krystyna Łyczywek Honorową Obywatelką. Dar Szczecina i zespół Szczecinianie Ambasadorami. [w:] Wyborcza.pl Szczecin [on-line]. GS24.pl, 27 maja 2013. [dostęp 2015-10-25].
12. Ewa Podgajna. Krystyna Łyczywek Honorową Szczecinianką. Radni jednogłośni. „Wyborcza.pl > Szczecin > Wiadomości”, 2013-05-27. brak numeru strony
13. Łyczywek Krystyna. [w:] Strona internetowa Okręgu Szczecińskiego ZPAF; Biogram [on-line]. zpaf.szczecin.pl. [dostęp 2016-05-16].
14. Złota Gloria Artis dla Krystyny Łyczywek. mkidn.gov.pl, 2010-11-22. [dostęp 2012-11-22].
15. Le musée de la photographie. [w:] Strona internetowa Decouvrir Bièvres [on-line]. bievres.fr. [dostęp 2015-10-25]. (fr.).
16. Andrzej Kutys: „Szczecin ma prawdziwy skarb. To Krystyna Łyczywek” [WIDEO]. [w:] Radio Szczecin > Kultura > Wiadomości [on-line]. radioszczecin.pl, 2013-10-22. [dostęp 2015-10-26].
17. Krystyna Łyczywek. [w:] Katalog Książnicy Pomorskiej [on-line]. ksiaznica.szczecin.pl. [dostęp 2015-10-26].
18. Fotografowie Krajoznawcy [online], web.archive.org, 20 kwietnia 2018 [dostęp 2019-03-16] [zarchiwizowane z adresu 2018-04-20] .
19. Wyróżnieni medalami przez Kapitułę Fotoklubu RP – lista. Strona oficjalna FOTOKLUBU RP [online], fotoklubrp.org [dostęp 2019-04-17] .
20. Zbyszko Rzeźniacki: O Federacji Amatorskich Stowarzyszeń Fotograficznych w Polsce. [w:] Artykuł z czasopisma 'Magazyn Fotograficzny „FOTO"' nr 10/1984 [on-line]. Maciej Rzeźniacki, 25.09.2003. [dostęp 2015-10-26].
21. Szczecinianka Krystyna Łyczywek otrzymała Krzyż Oficerski. Ambasador Pierre Buhler wręczył Krystynie Łyczywek Krzyż Oficerski orderu Legii Honorowej. [w:] GS24.pl Serwis Głosu Szczecińskiego [on-line]. gs24.pl, 22 października 2013. [dostęp 2015-10-25].
22. Ambasador Pierre Buhler: Wręczenie odznaczenia Oficera Orderu Legii Honorowej Krystynie Łyczywek. [w:] Strona internetowa Ambasady Francji w Polsce > Wywiady, wypowiedzi i przemówienia Ambasadora [on-line]. ambafrance-pl, 22 października 2013. [dostęp 2016-12-23].
23. M.P. z 2003 r. nr 19, poz. 292
24. Łyczywek Ewa. [w:] Stron internetowa ZPAF [on-line]. zpaf.szczecin.pl. [dostęp 2016-05-16].
25. Szczecin honoruje zasłużonych. Pamięci Dowlaszów i Łyczywków. Kurier Szczeciński, 2022-02-19. [dostęp 2022-08-01].
26. Uchwała Rady Miasta Szczecina nr XXXVII/1010/22

Linki zewnętrzne

• O wystawie „Fotografie z lat 1949–2010”
• Biogram w internetowej gazecie fotograficznej foto.com.pl. pagead2.googlesyndication.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-04-28)].
• Pani Krystyna Łyczywek… spotkała się z Naszymi Mieszkańcami na cyklicznej imprezie z cyklu „Gość w Domu” – 10 sierpnia 2012 roku. dps.romera.szczecin.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. na stronie internetowej Domu Kombatanta i Pioniera Ziemi Szczecińskiej
• „Szczęściara” – reportaż Katarzyny Wolnik-Sayny; 2016-04-28 Autor: Agata ROKICKA

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 0000000078457044
• VIAF: 22409613
• LCCN: n88215580
• GND: 123254779
• BnF: 14910954w
• NKC: mub20201085915
• NTA: 136055729
• PLWABN: 9810566603205606
• NUKAT: n96219576