Polska
śląskie
Zabrze
ul. Bronisława Hagera[1]
1843
lata 90. XX wieku
Kopalnia Węgla Kamiennego Concordia (niem. Concordia-Grube) – kopalnia węgla kamiennego w Zabrzu, czynna od około 1843 roku, połączona z kopalnią Mikulczyce-Rokitnica w 1970 roku, następnie scalona z Kopalnią Węgla Kamiennego Pstrowski w 1973 roku; zlikwidowana w latach 90. XX wieku.
Zakład wybudowano w latach 1841-1843[2]. Kopalnia była własnością Karola Łazarza Henckel von Donnersmarcka[3][1]; prowadziła eksploatację od 1841 roku[4][3] (lub od 1843 roku[1]) na podstawie nadania górniczego z 18/29 czerwca 1828 roku[3]. Dysponowała szybami: Julia, Karol i Concordia[2], eksploatowano pokłady węgla koksującego[2]. W 1850 roku przy kopalni uruchomiono koksownię Concordia[5] staraniem Guidona Henckel von Donnersmarcka[5]. Wykorzystywała ona węgiel z kopalni Concordia i zaopatrywała w koks położoną w jej sąsiedztwie[6] Hutę Donnermarcka[5].
23 czerwca 1851 roku połączono ją z polem górniczym Michael[3]. Od 1873 roku należała do Donnersmarckhütte AG[3][7][1], w tymże roku zatrudniała 350 osób[2]. W 1895 roku zbudowano odcinek kolejowy na trasie: Zabrze-Biskupice – Zabrze Północne – kopalnia Concordia[8]. Na początku XX wieku kopalnia dysponowała dziesięcioma szybami[1] (poziom wydobywczy na głównym polu znajdował się na głębokości 220 m[9]), główny szyb Concordia pogłębiono do głębokości 575 m[1], zbudowano nowe wieże szybowe z maszynami wyciągowymi, powstała elektrownia zakładowa, rozbudowano sortownię, wydrążono szyby wentylacyjne[7]. W 1913 roku zatrudnienie wyniosło około 3200 osób przy wydobyciu rocznym w okolicy 1 mln t węgla[7]. Około 1916 roku obszar górniczy kopalni Concordia wynosił około 10 km²[1], jednak około 1916 roku obszar górniczy kopalni Concordia wynosił około 10 km²[1], jednak w latach 20. XX wieku dostępne zasoby węgla zaczęły się wyczerpywać[10], dlatego rozpoczęto zagospodarowanie pola Belfort (nadane w 1916 roku[10]) – wydrążono w tym celu dwa czterokilometrowe przekopy do szybu Maciej (West-Schacht[1][4], ostatni szyb kopalni[1], ukończony w 1922 roku[10]) w Maciejowie[10]. Inwestycja niestety nie pozwoliła na udostępnienie wydajnych pokładów węgla[11], a jedynie trzy cienkie i zaburzone tektonicznie pokłady Andreas[11]. W 1928 roku gwarectwo Castellengo-Abwehr utworzyło zakład wodociągowy, który wykorzystywał wodę z szybu Maciej i szybu Jan, który należał do kopalni Mikulczyce[11], a obie kopalnie: Concordia i Mikulczyce połączono rurociągiem przeznaczonym dla wody przemysłowej[12].
W 1926 roku przejęło ją przedsiębiorstwo Oberhütten[3], które wydzierżawiło zakład gwarectwu Castellengo-Abwehr w 1933 roku[3]. W 1938 roku kopalnia została sprzedana temuż gwarectwu[3] za 1,6 mln marek[9]. W dwudziestoleciu międzywojennym kopalnia była jednym z głównych dostawców węgla koksującego spośród górnośląskich zakładów wydobywczych[13]. Od 1945 roku należała do Zabrzańskiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego[3]. W latach 40. XX wieku, od 1945 roku przy kopalni działał obóz pracy przymusowej jeńców wojennych[14]. 1 kwietnia 1958 roku zakład połączono z Kopalnią Węgla Kamiennego Ludwik tworząc Kopalnię Węgla Kamiennego Ludwik-Concordia(inne języki)[3][15]. Wydobycie dawnej kopalni Concordia skoncentrowało się wokół rejonu szybu Maciej[16]. Połączona kopalnia należała do Zabrzańskiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego[15]; łączne wydobycie wyniosło 1 139 186 t w 1965 roku[15]. 1 stycznia 1970 roku została scalona z kopalnią Mikulczyce-Rokitnica[15], skonsolidowany zakład funkcjonował pod nazwą Kopalnia Węgla Kamiennego Rokitnica[15]. Kopalnia została 1 stycznia 1973 roku wcielona do Kopalni Węgla Kamiennego Pstrowski[17][16]. W 1985 roku zakończono pracę koksowni Concordia (produkowała od 1957 roku wyłącznie koks pakowy[18]) z uwagi na wymogi ochrony środowiska[19] oraz szkody górnicze, w tym zapadnięcie się szybu Zbyszek[19]. W 1992 roku zlikwidowano poziom 370 m udostępniony szybem Maciej[16], a następnie zlikwidowano rejon szybu Maciej[16]; zabudowania powierzchni rejonu tegoż szybu zostały zachowane jako zabytek i stanowią atrakcję turystyczną[20]. Na terenie koksowni działała firma Agrob-Eko, założona w 1995 roku, upadła w 2008 roku, która zajmowała się przetwórstwem tworzyw sztucznych[21]. Teren po koksowni Concordia został zrekultywowany pomiędzy 2012 a 2015 rokiem[22].
Wykres wydobycia (w tonach) w wybranych latach od 1873 do 1938 roku[3]: