Komisariat Straży Celnej „Knurów”

Komisariat Straży Celnej „Knurów”

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1922
Rozformowanie	1928
Tradycje
Kontynuacja	Komisariat Straży Granicznej „Knurów”
Komendanci
Pierwszy	komisarz Teodor Mańczyk[1]
Organizacja
Dyslokacja	Knurów
Formacja	Straż Celna
Podległość	Inspektorat SC „Rybnik”

Rozmieszczenie placówek SC Komisariatu Knurów w 1926 r.

Komisariat Straży Celnej „Knurów” – jednostka organizacyjna Straży Celnej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1922–1928.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920 roku, powołano do życia Straż Celną^[2]. Od połowy 1921 roku jednostki Straży Celnej rozpoczęły przejmowanie odcinków granicy od pododdziałów Batalionów Celnych^[3]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922 roku^[4]. Komisariat Straży Celnej „Knurów”, wraz ze swoimi placówkami granicznymi, wszedł w podporządkowanie Inspektoratu Straży Celnej „Rybnik”^[5].

Początek działalności Straży Celnej na Śląsku datuje się na dzień 15 czerwca 1922 roku. W tym dniu polscy strażnicy celni w zielonych mundurach i rogatywkach wkroczyli na ziemia przyznane Polsce. W nocy z 16 na 19 czerwca 1922 roku Straż Celna przejęła ochronę granicy polsko niemieckiej na Śląsku. W ramach Inspektoratu Straży Celnej „Rybnik” zorganizowany został komisariat Straży Celnej „Knurów”^[1]. Pierwszym kierownikiem komisariatu był komisarz Teodor Mańczyk^[1]. Wiosną 1924 roku zlikwidowano oddział konny^[6]. W lutym 1925 roku zlikwidowano placówkę „Gierałtowice”, a przydzielono placówkę SC „Wilcza Dolina”^[7]. W styczniu 1928 placówka „Przyszowice” została przekazana do komisariatu „Bielszowice”^[8].

Służba graniczna

Sąsiednie komisariaty

• komisariat Straży Celnej „Bielszowice” ⇔ komisariat Straży Celnej „Rybnik” − 1926

Kierownicy komisariatu

stopień	imię i nazwisko	okres pełnienia służby	kolejne stanowisko
komisarz	Teodor Mańczyk[9]	15 VI 1922 – 7 II 1924
komisarz	Franciszek Hessek[9]	7 II 1924 − 12 III 1924
komisarz	Alfons Hess[9]	12 III 1924 − 21 VI 1924	pomocnik kierownika inspektoratu[10]
komisarz	Jan Faska[9]	21 VI 1924 − 5 XII 1924	zwolniony, wyemigrował do Brazylii
komisarz	Konrad Górny[9][11]	5 XII 1924 − 30 VI 1928	w administracji celnej

Struktura organizacyjna

Organizacja komisariatu w początkowym okresie^[12].

• placówka Straży Celnej „Krywałd”
• placówka Straży Celnej „Knurów” – starszy strażnik Jan Wojtaszek
• placówka Straży Celnej „Gierałtowice” – przodownik Franciszek Bagniewski (potem strażnik Jan Wiatr)
• placówka Straży Celnej „Przyszowice”
• oddział konny „Knurów” – strażnik Walenty Skowronek

Organizacja komisariatu w 1926 roku^[5]:

• komenda – Knurów
• placówka Straży Celnej „Wilcza Dolina” (Wilcza Dolna)^[13]
• placówka Straży Celnej „Krywałd”
• placówka Straży Celnej „Knurów”
• placówka Straży Celnej „Przyszowice”

Przypisy

1. Kronika IG „Rybnik” ↓, s. 4.
2. Dominiczak 1975 ↓, s. 126.
3. Piekarz 2017 ↓, s. 28.
4. Dominiczak 1997 ↓, s. 250.
5. Kozłowski 2012 ↓, s. 31.
6. Kronika komisariatu „Knurów” ↓, s. 5.
7. Kronika komisariatu „Knurów” ↓, s. 7.
8. Kronika komisariatu „Knurów” ↓, s. 10.
9. Kronika komisariatu „Knurów” ↓, s. 29.
10. Kronika IG „Rybnik” ↓, s. 14.
11. Szematyzm Straży Celnej 1927 ↓, s. 242.
12. Kronika komisariatu „Knurów” ↓, s. 4.
13. Wojskowy InstytutW.I. Geograficzny Wojskowy InstytutW.I., Mapa Topograficzna, 1:300 000, Arkusz 74, 1935 . Brak numerów stron w książce

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Granica polsko–niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4. OCLC 37244743. (pol.).
• Kalendarz z szematyzmem funkcjonariuszy Straży Celnej na rok 1927, Nakładem Zarządu Internatu imienia dra Władysława Rasińskiego dla Dzieci Funkcjonariuszy Straży Celnej, 1927 .
• Piotr Kozłowski. Straż Celna zapomnianą formacją graniczną II Rzeczypospolitej – dyslokacja jednostek granicznych w 1926 roku. „Problemy Ochrony Granic”. 50, 2012. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757. 
• Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928-1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
• Karolina Piekarz. Polskie formacje graniczne 1918 – 1924. „Mówią Wieki”. 2s, 2017. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Mówią Wieki”. ISSN 1897-8088. 
• Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne. Dokumenty organizacyjne. Wybór źródeł. T. 1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83874246.
• Szkic historyczny z działalności komisariatu Straży Granicznej „Knurów” z lat 1921–1935. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.191/764.)
• Szkic historyczny z działalności Inspektoratu Straży Granicznej „Rybnik” z lat 1918–1935. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.191/719.)