Komisariat Straży Celnej „Leman”

Komisariat Straży Celnej „Leman”

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1921
Rozformowanie	1927
Tradycje
Kontynuacja	Komisariat SG „Leman” Komisariat SG „Pudełko”
Organizacja
Dyslokacja	Leman
Formacja	Straż Celna
Podległość	Inspektorat SC „Chorzele”

Szkic rozmieszczenia pododdziałów
1 batalionu celnego w 1921 roku

Rozmieszczenie placówek SC komisariatu "Leman" w 1926 roku

Komisariat Straży Celnej „Leman”^[a] – jednostka organizacyjna Straży Celnej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1921–1927.

Geneza

23 września 1920 roku w Lemanie stacjonowało dowództwo 5 szwadronu 6 pułku strzelców granicznych^[3]. Z końcem roku formację Strzelców Granicznych rozwiązano, a jej miejsce zajęły bataliony wartownicze, przekształcone wiosną 1921 w Bataliony Celne^[4]. W 1921 roku w Lemanie stacjonował sztab 1 kompanii 1 batalionu celnego^[5]. Posiadała ona swoje placówki w miejscowościach: Leman, Kozioł, Zimna, Łacha, Łączki, Warmiak^[5].

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920 roku, powołano do życia Straż Celną^[6]. Od połowy 1921 roku jednostki Straży Celnej rozpoczęły przejmowanie odcinków granicy od pododdziałów Batalionów Celnych^[7]. Na przełomie roku 1921/1922 ochronę granicy państwowej od pododdziałów 1 batalionu celnego przejęła Straż Celna^[5]. Komisariat Straży Celnej „Leman”, wraz ze swoimi placówkami granicznymi, wszedł w podporządkowanie Inspektoratu Straży Celnej „Chorzele”^[2].

Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną^[8]. Pierwsze rozkazy organizacyjne Straży Granicznej nie wymieniają komisariatu Straży Granicznej „Leman”. Dopiero rozkazem nr 9 z 18 października 1929 roku w sprawie reorganizacji Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski powołał komisariat Straży Granicznej „Leman”, przydzielił go do Inspektoratu Granicznego nr 1 „Stawiski”, określił numer i strukturę^[9].

Służba graniczna

Sąsiednie komisariaty

• komisariat Straży Celnej „Wincenta” ⇔ komisariat Straży Celnej „Dąbrowy” − 1926

Funkcjonariusze komisariatu

Obsada personalna w 1927^[10]:

• kierownik komisariatu – podkomisarz Leon Konecki
• pomocnik kierownika komisariatu – starszy przodownik Czesław Majewski (308)

Struktura organizacyjna komisariatu

Organizacja komisariatu w 1926 roku^[11]:

• komenda – Leman
• placówka Straży Celnej „Łacha”
• placówka Straży Celnej „Zimna”^[b]
• placówka Straży Celnej „Leman”
• placówka Straży Celnej „Pudełko”
• placówka Straży Celnej „Łączki”
• placówka Straży Celnej „Antonia”

Uwagi

1. Autorzy Kalendarza z szematyzmem funkcjonariuszy Straży Celnej na rok 1927 i Piotr Kozłowski w: Straż Celna zapomnianą formacją graniczną II Rzeczypospolitej – dyslokacja jednostek granicznych w 1926 roku używają nazwy „Lemań”^[1][2]. Według map WIG (operacyjnej z 1932 i taktycznej z 1931) jak również obecnych chodzi o miejscowość "Leman".
2. Autorzy Kalendarza z szematyzmem funkcjonariuszy Straży Celnej na rok 1927 i Piotr Kozłowski w: Straż Celna zapomnianą formacją graniczną II Rzeczypospolitej – dyslokacja jednostek granicznych w 1926 roku używają nazwy „Limna”^[1][2]. Według map WIG (operacyjnej z 1932 i taktycznej z 1931) jak również obecnych chodzi o miejscowość "Zimna".

Przypisy

1. Szematyzm Straży Celnej 1927 ↓, s. 168.
2. Kozłowski 2012 ↓, s. 25.
3. Dyslokacja 6 pStG ↓, s. 22-23.
4. Dominiczak 1975 ↓, s. 122.
5. OdeB batalionów celnych ↓, s. 1bc.
6. Dominiczak 1975 ↓, s. 130.
7. Piekarz 2017 ↓, s. 28.
8. Goryński 2012 ↓, s. 226.
9. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 56.
10. Szematyzm Straży Celnej 1927 ↓, s. 166.
11. Kozłowski 2012 ↓, s. 24.

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Granica polsko–niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4. OCLC 37244743. (pol.).
• Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. T. II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
• Kalendarz z szematyzmem funkcjonariuszy Straży Celnej na rok 1927, Nakładem Zarządu Internatu imienia dra Władysława Rasińskiego dla Dzieci Funkcjonariuszy Straży Celnej, 1927 .
• Piotr Kozłowski. Straż Celna zapomnianą formacją graniczną II Rzeczypospolitej – dyslokacja jednostek granicznych w 1926 roku. „Problemy Ochrony Granic”. 50, 2012. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757. 
• Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928-1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
• Karolina Piekarz. Polskie formacje graniczne 1918 – 1924. „Mówią Wieki”. 2s, 2017. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Mówią Wieki”. ISSN 1897-8088. 
• Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2017-06-28].
• Ordre de Bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Materiały dotyczące dyslokacji 6 pułku Strzelców Granicznych 1920 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.