Karlik malutki

Karlik malutki

Pipistrellus pipistrellus[1]
(Schreber, 1774)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	nietoperze
Podrząd	mroczkokształtne
Nadrodzina	Vespertilionoidea
Rodzina	mroczkowate
Podrodzina	mroczki
Plemię	karliki
Rodzaj	karlik
Gatunek	karlik malutki
Synonimy Vespertilio pipistrellus Schreber, 1774[2] Vespertilio pipistrelle P.L.S. Müller, 1776[3] Vespertilio brachyotos Baillon, 1834[4] Scotophilus murinus J.E. Gray, 1838[5] Vespertilio (Pipistrellus) pipistrellus var. nigra[a] de Sélys Longchamps, 1839[6] Vespertilio (Pipistrellus) pipistrellus var. rufescens[b] de Selys-Longchamps, 1839[6] Vespertilio lacteus Temminck, 1840[7] Vespertilio pusillus Schinz, 1840[8] Vespertilio melanopterus Schinz, 1840[8] Vespertilio stenotus Schinz, 1840[8] Vespertilio minutissimus Schinz, 1840[8] Kerivoula griseus J.E. Gray, 1842[9] Pipistrellus nigricans Bonaparte, 1845[10] Pipistrellus genei Bonaparte, 1845[10] Pipistrellus typus Bonaparte, 1845[10] Vesperugo pipistrellus var. macropterus Jeitteles, 1862[11] Nannugo pipistrellus var. flavescens Koch, 1863[12] Nannugo pipistrellus var. nigricans[c] Koch, 1863[12] Nannugo pipistrellus var. limbatus Koch, 1863[13] Vesperugo akokomuli var. almatensis[a] Severtzov, 1873[14] Vespertilio oxianus[a] Bogdanov, 1882[15] Pipistrellus aladdin O. Thomas, 1905[16] Pipistrellus bactrianus Satunin, 1905[17] Vespertilio pipistrellus fulvus Korelov, 1947 Vespertilio pipistrellus kuzyakini Korelov, 1947
Podgatunki
P. p. pipistrellus (Schreber, 1774) P. p. aladdin O. Thomas, 1905
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[18]
najmniejszej troski
Zasięg występowania

Karlik malutki^[19] (Pipistrellus pipistrellus) – gatunek ssaka z podrodziny mroczków (Vespertilioninae) w obrębie rodziny mroczkowatych (Vespertilionidae).

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1774 roku niemiecki przyrodnik Johann Christian Daniel von Schreber, nadając mu nazwę Vespertilio pipistrellus^[2]. Holotyp pochodził z Francji^[20]. Podgatunek aladdin po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1905 roku angielski zoolog Oldfield Thomas, nadając mu nazwę Pipistrellus aladdin^[16]. Okaz typowy pochodził z Derbend, 50 mi (80 km) na zachód od Isfahan, na wysokości 6500 ft (1981 m), w Iranie^[21].

Wszystkie zapisy i analizy filogenetyczne potwierdzają hipotezę, że P. pipistrellus rozprzestrzenił się na Europę z obszaru Morza Śródziemnego podczas holocenu^[22]. Wydaje się, że istnieją trzy główne linie genetyczne P. pipistrellus, które mogą reprezentować od dwóch do trzech różnych gatunków: jeden w Europie i Azji, jeden w północnej Afryce oraz jeden na Korsyce i Sycylii, który jest taksonem siostrzanym północnoafrykańskiej populacji^[22]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają dwa podgatunki^[22].

Etymologia

• Pipistrellus: wł. pipistrello, vispitrello (zdrobnienie od vespertilio) „nietoperz”^[23].
• aladdin: w opowieści Księgi tysiąca i jednej nocy, Aladyn to właściciel zaczarowanej lampy, zamieszkiwanej przez potężnego, spełniającego życzenia dżinna^[16].

Zasięg występowania

Karlik malutki występuje w Eurazji i Afryce zamieszkując w zależności od podgatunku^[22]:

• P. p. pipistrellus – większość Europy (Irlandia i Półwysep Iberyjski na wschód do Rosji), Turcja, Lewant, Kaukaz i północna Afryka (góry Maroka, Algierii, Tunezji i Libii).
• P. p. aladdin – południowo-zachodnia, środkowa i wschodnia Azja (Iran na wschód do Kazachstanu i Afganistanu, Indie, północno-wschodnia Mjanma, zachodnia, wschodnia i południowa Chińska Republika Ludowa oraz Tajwan).

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 35–52 mm, długość ogona 23–36 mm, długość ucha 8–13 mm, długość tylnej stopy 6–7 mm, długość przedramienia 27–34,5 mm; rozpiętość skrzydeł 180–250 mm; masa ciała 3–8,5 g^[24]. Wzór zębowy: I ${\displaystyle {\tfrac {2}{3}}}$ C ${\displaystyle {\tfrac {1}{1}}}$ P ${\displaystyle {\tfrac {2}{2}}}$ M ${\displaystyle {\tfrac {3}{3}}}$ = 34^[24]. Kariotyp wynosi 2n = 42–44, FNa = 48–50 oraz FN = 52–54^[24].

Ekologia

Często lata już o zmierzchu; chętnie żyje w pobliżu osiedli ludzkich; typowo szczelinowy gatunek; samice tworzą kolonie letnie liczące do 50–500 osobników pod okapami, w szczelinach murów lub belek nośnych, w pustych drzewach lub pod korą; zimują w zakamarkach budynków, na wieżach, za obrazami w kościołach, na południu w jaskiniach o temperaturze 2–8 °C.

Jedno z największych zimowisk karlika malutkiego w Środkowej Europie znajduje się w rumuńskiej jaskini Șura Mare. W roku 2002 stwierdzono tam zimowanie 32-34 tysięcy osobników tego gatunku. Wcześniej, w latach 60-tych rejestrowano tam nawet ponad 100 tysięcy osobników^[25]. Innym wielkim zimowiskiem tego gatunku jest słowacka jaskinia Erňa w Krasie Słowacko-Węgierskim. W latach 2000-2001 stwierdzono tu zimowania 35-45 tysięcy karlików malutkich w skupiskach nawet po 5-8 tysięcy osobników^[26].

Rozmnażanie

Wiosną samice tworzą kolonie w kryjówkach rozrodczych. Ciąża trwa około 5 tygodni, w jednym miocie jest 1–2 młode. Małe karliki rodzą się nagie i ślepe. Ważą wtedy około 1 grama. Rosną bardzo szybko i już w trzecim tygodniu startują do swojego pierwszego lotu. Początkowo uczą się łapania owadów w towarzystwie matki, ale ssą mleko matki do 2. miesiąca życia, kiedy stają się samodzielne.

Ochrona

W Polsce jest objęty ścisłą ochroną gatunkową oraz wymagający ochrony czynnej, dodatkowo obowiązuje zakaz fotografowania, filmowania lub obserwacji, mogących powodować płoszenie lub niepokojenie^[27].

Zobacz też

• ssaki Polski

Uwagi

1. Nomen nudum.
2. Nomen nudum; nie Vespertilio rufescens C.L. Brehm, 1829.
3. Nie Pipistrellus nigricans Bonaparte, 1845.

Przypisy

1. Pipistrellus pipistrellus, [w:] Integrated Taxonomic Information System  (ang.).
2. J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1774, s. 167, ryc. liv. (niem.).
3. P.L.S. Müller: Des Ritters Carl von Linne’ vollständigen Natursystems Supplements- und Register-Band über alle sechs Theile oder Classen des Thierreichs. Nürnberg: Gabriel Nicolaus Raspe, 1776, s. 16. (niem.).
4. L.A.F. Baillon. Catalogue des Mammifères, Oiseaux, Reptiles, Poissons et Mollusques testacés marins, observés dans l’arrondissement d’Abbeville. „Mémoires de la Société Zoologique d’Abbeville”. 1833, s. 50, 1834. (fr.). 
5. J.E. Gray. A Revision of the Genera of Bats (Vespertilionidæ), and the Description of some new Genera and Species. „Magazine of Zoology and Botany”. 2 (12), s. 497, 1838. (ang.). 
6. E. de Selys-Longchamps: Études de micromammalogie. Revue des musaraignes, des rats et des campagnols, suivie d’une index méthodique des mammifères d’Europe. Paris: Librairie Encyclopédique de Roret, 1839, s. 32, 142. (fr.).
7. C.J. Temminck: Monographies de mammalogie, ou Description de quelques genres de mammifères, dont les espèces ont été observées dans les d1fférens Musées de l’Europe. T. 2. Leiden: C. C. van der Hoek, 1835–1841, s. 245. (fr.).
8. H.R. Schinz: Europäische Fauna oder Verzeichniss der Wirbelthiere Europa’s. Cz. 1: Säugethiere und Vögel. Stuttgart: Schweizerbart, 1840, s. 9. (niem.).
9. J.E. Gray. Descriptions of some new genera and fifty unrecorded species of Mammalia. „The Annals and Magazine of Natural History”. 10, s. 258, 1842. (ang.). 
10. Ch.-L. Bonaparte. Index mammalium Europæorum. „Atti della sesta Riunione degli Scienziati Italiani tenuta in Milano”. 1844, s. 340, 1845. (wł.). 
11. L.H. Jeitteles. Prodromus faunae vertebratorum Hungariae Superioris. Beiträge zur näheren Kenntniss der Wirbellhiere Ungarns. „Verhandlungen der Kaiserlich-Königlichen Zoologisch-Botanischen Gesellschaft in Wien”. 12 (1), s. 250, 1862. (niem.). 
12. Koch 1863 ↓, s. 491.
13. Koch 1863 ↓, s. 492.
14. Н.А. Северцов. Вертикальное и горизонтальное распределение туркестанских животных. „Известия Общества любителей естествознания, антропологии и этнографии”. 8 (2), s. 79, 1873. 
15. М.Н. Богданов: Очерки природы Хивинского оазиса и пустыни Кизылкум. Ташкент: 1882, s. 78. (ros.).
16. O. Thomas. [A collection of Mammals which had been obtained by Col. A.C. Bailward during a shooting-trip through Persia and Armenia during the past summer, and which had now been presented to the National Museum]. „Abstracts of the Proceedings of the Zoological Society of London”. 24, s. 23, 1905. (ang.). 
17. К.А. Сатунин. Новыя и малоизвѣстныя Млекопитающія Кавказа и Закаепійекой Области / Neue und wenig bekannte Säugetiere aus dem Kaukasus und aus Transkaspien. „извҍстія Кавказскаго Музея”. 2 (1), s. 67, 85, 1905. (ros. • niem.). 
18. L.L. Godlevska L.L. i inni, Pipistrellus pipistrellus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2022-2 [dostęp 2023-11-20]  (ang.).
19. Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 121. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
20. D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Pipistrellus (Pipistrellus) pipistrellus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-07-23].
21. J.R. Ellerman & T.C.S. Morrison-Scott: Checklist of Palaearctic and Indian mammals 1758 to 1946. Wyd. 2. London: Trustees of the British Museum (Natural History), 1966, s. 166. (ang.).
22. C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 216. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
23. T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 538, 1904. (ang.). 
24. R. Moratelli, C. Burgin, V. Cláudio, R. Novaes, A. López-Baucells & R. Haslauer: Family Vespertilionidae (Vesper Bats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 9: Bats. Barcelona: Lynx Edicions, 2019, s. 771. ISBN 978-84-16728-19-0. (ang.).
25. Zoltán L.Z.L. Nagy Zoltán L.Z.L., LászlóL. Szántó LászlóL., The Occurrence of Hibernating Pipistrellus pipistrellus (Schreber, 1774) in Caves of the Carpathian Basin, „Acta Chiropterologica”, 5 (1), 2003, s. 155–160, DOI: 10.3161/001.005.0115, ISSN 1508-1109 [dostęp 2024-12-07]  (ang.).
26. Štefan Matis, Marcel Uhrin i in.. Zimovanie netopierov v jaskyni Erňa. „Vespertilio”, s. 235–236, 2002. ISSN 1213-6123. (słow.). 
27. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Bibliografia

• C. Koch. Das Wesentliche der Chiropteren mit besonderer Beschreibung der in dem Herzogtum Nassau und den angrenzenden Landesteilen vorkommenden Fledermäuse. „Jahrbücher des Vereins für Naturkunde im Herzogthum Nassau”. 18, s. 261–593, 1863. (niem.). 
• U. Strichmann-Marny, E. Kretzschmar: Przewodnik rośliny i zwierzęta. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 1997. Brak numerów stron w książce
• Encyklopedia. Zwierzęta, ssaki, ptaki, gady, płazy. Praca zbiorowa. Warszawa: ELIPSA, 1999. Brak numerów stron w książce

Kontrola autorytatywna (takson):

• NKC: ph569168

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: animal/common-pipistrelle
• SNL: tusseflaggermus

Identyfikatory zewnętrzne:

• BioLib: 2279
• EoL: 127390
• EUNIS: 1518
• GBIF: 5218465
• identyfikator iNaturalist: 40364
• ITIS: 632123
• NCBI: 59474
• CoL: 6VKNS