Kanadyjska odmiana języka angielskiego

Canadian English

Obszar	Kanada
Liczba mówiących	19,4 miliona
Pismo/alfabet	łacińskie
Klasyfikacja genetyczna
Języki indoeuropejskie Języki germańskie Języki zachodniogermańskie Język angielski Kanadyjska odmiana języka angielskiego
Kody języka
ISO 639-1	en
IETF	en-CA
Glottolog	cana1268
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata Wikipedia w języku angielskim
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Kanadyjska odmiana języka angielskiego – odmiana języka angielskiego używana w Kanadzie.

Historia

Pierwszy kontakt terytorium współczesnej Kanady z językiem angielskim miał miejsce w 1497 r., wraz z dopłynięciem Johna Cabota do Nowej Fundlandii, jednak zasiedlenie tych terenów rozpoczęło się ponad wiek później, kiedy to imigrantów przyciągnęły łowiectwo, rybołówstwo i handel futrami. W 1520 r. na ziemie te przybył francuski podróżnik Jacques Cartier^[1] i teren ten znalazł się również w orbicie zainteresowań Francuzów. Francuzi wycofali się jednak z tego terytorium po przegranych w wojnie królowej Anny (1702–1713) i wojnach indiańskich (1754–1763). Francuzi zostali deportowani z obecnej Nowej Szkocji i zastąpieni osadnikami z Nowej Anglii^[2].

Po podpisaniu Deklaracji niepodległości w 1776 r. wielu lojalistów popierających Wielką Brytanię wyemigrowało do Kanady, osiedlając się głównie w Nowej Szkocji i Nowym Brunszwiku, a następnie przemieszczając się w głąb kraju, skuszeni niskimi cenami gruntów. Towarzyszyła im fala „późnych lojalistów”. Przez 50 lat populacja prowincji Upper Canada (na północny zachód od Montrealu) wzrosła do 100 tys.^[2][3] Obecnie w Kanadzie dla 59,8 proc. mieszkańców językiem ojczystym jest angielski a 23,5 proc. francuski, odpowiednio w domu języka angielskiego używa 68% mieszkańców, francuskiego 22,56%^[4].

Język używany w Kanadzie ma wiele cech wspólnych z językiem amerykańskim. Przyczyny tego podobieństwa są dyskusyjne; z jednej strony wczesny język kanadyjski ma wspólne korzenie z językiem Nowej Anglii^[5], z drugiej strony może to podobieństwo zawdzięczać napływowi imigrantów w XIX w. Mimo oczywistych podobieństw język kanadyjski i amerykański nie są tożsame^[2].

Różnice między kanadyjskim a amerykańskim angielskim

Istnieją cztery typy różnic między oboma typami angielszczyzny^[6]:

• niektóre cechy wykształciły się w obrębie Kanady i są niezależne zarówno od angielszczyzny brytyjskiej, jak i amerykańskiej. Niektóre z nich, np. terminy hokejowe, weszły w skład standardu uniwersalnego;
• istnieją cechy wykształcone w Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii lub Francji i używane na określonych terytoriach, np. premier w miejsce prime minister^[a];
• istnieją cechy wyłącznie brytyjskie, używane przez część anglojęzycznej populacji;
• istnieją cechy wyłącznie amerykańskie, używane przez część anglojęzycznej populacji.

Cechy języka kanadyjskiego

Istnieje kilka cech charakterystycznych wyłącznie dla kanadyjskiej angielszczyzny. Używane są w takich kontekstach jak opowiadanie dowcipów czy w stylizacjach literackich. Należą do nich^[8]:

• brzmienie dyftongów /aɪ/ i /ɑʊ/ w takich wyrazach, jak house czy light – brzmią, jak w wyrazach oat i oil. Wyrazy takie, jak cot, caught wymawiane są z użyciem tej samej krótkiej samogłoski;
• istotną cechą języka kanadyjskiego jest użycie wielu słów pochodzących z terytorium kanadyjskiego. Niektóre weszły do języka bezpośrednio, inne za pośrednictwem języka francuskiego i weszły następnie do standardu światowego, np. caribou, kayak, parka. Język kanadyjski zawiera ok. 10 tys. słów właściwych tylko dla tej odmiany języka;
• jako question tags używa się eh? wypowiadanego zwykle z intonacją wznoszącą. Służy zarówno do sprawdzenia czujności słuchacza, jak i celów emfatycznych.

Różnice w pisowni

Charakterystyczne dla angielszczyzny kanadyjskiej jest mieszanie pisowni brytyjskiej i amerykańskiej, stąd możliwe są takie formy, jak np. tire centre (bryt. tyre centre, am. tire center). Badania przeprowadzone w latach 90. XX w. pokazały, że amerykański model pisowni jest przeważający, jednak w prasie i podręcznikach szkolnych dominuje model brytyjski^[6].

Różnice leksykalne

W użyciu jest zarówno model brytyjski, jak i amerykański. I tak równolegle w użyciu są tap i faucet (kran), railway i railroad (kolej), gas i petrol (benzyna). Słowa oznaczające części samochodu są amerykańskie^[6].

Różnice w wymowie

Różnice zależą od położenia geograficznego, pochodzenia i przynależności do klasy społecznej. Bliskość USA powoduje, że Kanadyjczycy otwarci są na wzorce i nowinki amerykańskie, choć istnieją również tendencje do zachowania maksymalnej możliwej odrębności^[9]. Kanadyjskie cechy wymowy zaczerpnięte z wymowy amerykańskiej to:

• wymowa /r/ po samogłoskach i w pozycji wygłosowej
• wymowa /t/ zbliżona do /d/, polegająca na jednorazowym przeciągnięciu języka po wale dziąsłowym w takich słowach jak Ottawa
• brak redukcji w końcówkach -ary i -ory: /ˈsekrəˌtærɪ/, /ləˈbɒrəˌtɔrɪ/.

Wpływy brytyjskie w wymowie przejawiają się w następujący sposób^[9]:

• /antɪ/ zamiast amerykańskiego /antaɪ/
• /zed/ zamiast /zi:/
• pierwsza sylaba wyrazu lieutenant to /lef-/, nie /lu:-/
• /bɑːθ/ a nie /beɪð/ w znaczeniu to bath a baby
• wyrazy typu tune brzmią /tʃuː-/ zamiast /tu:-/, podobnie news wymawia się /nju:z/, a nie /nu:z/.

Uwagi

1. Termin prime minister to premier rządu federalnego Kanady, termin premier to pierwszy minister (premier) rządu prowincji Kanady^[7].

Przypisy

1. Jacques Cartier. [w:] The Canadian Encyclopedia [on-line]. [dostęp 2017-06-07]. (ang.).
2. Crystal 1995 ↓, s. 95.
3. A History of Canada. [w:] Local Histories [on-line]. [dostęp 2017-06-07]. (ang.).
4. Languages in Use. [w:] The Canadian Encyclopedia [on-line]. [dostęp 2017-06-07]. (ang.).
5. Crystal 1995 ↓, s. 93.
6. Crystal 1995 ↓, s. 340.
7. Dollinger, Stefan (chief editor) and Margery Fee (associate editor). With the assistance of Baillie Ford, Alexandra Gaylie and Gabrielle Lim. Vancouver, BC: University of British Columbia: DCHP-2: The Dictionary of Canadianisms on Historical Principles, Second Edition.. 2017. [dostęp 2017-07-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-06-26)].
8. Crystal 1995 ↓, s. 342.
9. Crystal 1995 ↓, s. 341.

Bibliografia

• David Crystal: The Cambridge Encyclopaedia of the English Language. Cambridge: Cambridge University Press, 1995. ISBN 0-521-40179-8.

Kontrola autorytatywna (język):

• LCCN: sh85043773
• J9U: 987007548110405171

Encyklopedie internetowe:

• The Canadian Encyclopedia: anglais-canadien