Dowcip

Dowcip, żart, kawał – krótka forma humorystyczna, służąca rozśmieszeniu słuchacza. Najczęstszą formą rozpowszechniania dowcipu jest przekaz słowny. Dowcipy można spotkać na wielu stronach internetowych, w prasie, w specjalnych rubrykach. Publikowane są książki i czasopisma z dowcipami. Istnieją też ponure żarty („czarny dowcip”) oraz „puste dowcipy”, śmieszące tylko opowiadającego. Innym gatunkiem dowcipu jest „dowcip ciągły”, czyli powtarzany kilka razy w krótkim odstępie czasu lub „dowcip abstrakcyjny”, obecny np. w krajach Europy Środkowej – głównie w Czechach i Polsce. Znany jest także jako pure nonsense^[1] czy humor angielski. Można też natrafić na pojęcie żartu „hermetycznego”, który może opierać się na memie lub jest zrozumiały tylko dla docelowej grupy odbiorców, np. kolegów z pracy czy też informatyków.

Zdarzają się okresy popularności dowcipów o konkretnych osobach, np. o Chucku Norrisie w 2005 roku (Chuck Norris Facts). Popularność tematyczna kawałów zmienia się z czasem, w określonym kontekście pojawiają się dowcipy polityczne stanowiące formę ironicznego komentarza wobec rzeczywistości^[2]. Zmiany te mają różnorodne przyczyny, a czasem inspiracje. Kawały jako obiekt badań naukowych ujmowane są pomiędzy obszarem trzecim literatury a folklorem.

Prawdopodobnie najstarszą księgą żartów jest anonimowy zbiór dowcipów pt. „Philogelos” (gr. Φιλόγελως, dosł. miłujący śmiech) pochodząca z III/IV w. Znajduje się w nim 265 kawałów^[3].

Według André Jollesa żart jest jednym z morfologicznych archetypów leżących u podstaw współczesnych gatunków literackich^[4].

Jedną z największych monografii o dowcipie napisał Zygmunt Freud, w której opisał dowcip w relacji do nieświadomości^[5].

Zobacz też

Zobacz kolekcję cytatów o dowcipie w Wikicytatach

Zobacz hasło dowcip w Wikisłowniku

• komik
• humor (postać komizmu)
• scherzo

Przypisy

1. Pure nonsens – WIEM, darmowa encyklopedia. portalwiedzy.onet.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-01-18)]..
2. Norbert Wójtowicz, Dowcip polityczny w Polsce Ludowej 1944–1956, [w:] Studia i materiały z dziejów opozycji i oporu społecznego, red. Ł. Kamiński, t. 1, Wrocław 1998, s. 74–87.
3. Classic gags discovered in ancient Roman joke book, „The Guardian” [dostęp 2018-06-13]  (ang.).
4. Sendyka Roma, W stronę kulturowej teorii gatunku, [w:] Kulturowa teoria literatury: główne pojęcia i problemy, pod red.Michała Markowskiego i Ryszarda Nycza, Kraków 2006, s. 257.
5. SigmundS. Freud SigmundS., Dowcip i jego stosunek do nieświadomości, Warszawa: Sen-Wydawn. KR, 1993, ISBN 83-900176-6-0, OCLC 221506643 [dostęp 2021-01-23] . Brak numerów stron w książce

Linki zewnętrzne

• Φιλόγελως (Philogelos) [online] [dostęp 2018-06-13] .
• Philogelos: The Laugh Addict [online] [dostęp 2018-06-13]  (ang.).
• TOP 10 najstarszych dowcipów świata [online] [dostęp 2019-01-18]  (pol.).
• TOP 100 najlepiej ocenianych dowcipów w Internecie. megaczad.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-08-11)].

Kontrola autorytatywna (gatunek literacki):

• GND: 4066680-3
• NKC: fd133820, ph314786

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: topic/joke
• SNL: vits
• Catalana: 0074721, 0155662
• DSDE: vittighed