Kalendarium historii Trzcianki

Kalendarium historii Trzcianki.

Lata przed naszą erą

• ok. 12000-8000 lat p.n.e. - pierwsze zbiorowiska ludzkie na okolicznych terenach
• 3500-2500 lat p.n.e. - pojawienie się w okolicach ludności kultury pucharów lejkowatych
• 650-400 lat p.n.e. - ślady osadnictwa ludności kultury pomorskiej

Średniowiecze

• ok. połowy X wieku - Trzcianka w granicach państwa polskiego
• XIII/XIV w. - ziemie trzcianeckie w rękach rodu Czarnkowskich
• 1245 – pierwsza wzmianka o osadzie Rozdróżka; według części historyków dokument Bolesława Wstydliwego jest falsyfikatem, lecz późniejsze poświadczenia przez następnych królów Polski uwiarygodniają ten zapis (Władysław Łokietek – 1323, Zygmunt Stary-1546, Zygmunt August-1548)

XVI wiek

• 1565 – pojawienie się wzmianki o wsi Trzciana Łąka
• 1581 – wieś liczy 27 kmieci, 15 zagrodników, posiada dwie karczmy, młyn oraz kościół

XVII wiek

• 1618–1648 – pierwsi sukiennicy we wsi
• 1627 – Trzciana Łąka w rękach Franciszka Sędziwoja Czarnkowskiego
• 1641 – wieś nazywa się Trzcionka; Trzcionka samodzielną parafią pw. Św. Trójcy^[1]
• 1662 – pierwsze duże pełnowłókowe gospodarstwo rolne
• 1668 – właścicielką Trzcionki zostaje wdowa po Sędziwoju, Katarzyna z Grzymułtowskich
• 1671 – Trzcionka otrzymuje od króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego przywilej odbywania kolejnych czterech jarmarków w roku, oprócz czterech dotąd odbywanych
• 1679 – powstanie pierwszego cechu sukienników
• 1682 – powołanie do istnienia cechu szewskiego
• 1691 – właścicielem wsi Adam Naramowski, starosta ujsko-pilski
• 1696 – właścicielem staje się Adam Iwański, kasztelan brzesko-kujawski

XVIII wiek

• 1717 – wzniesienie nowego kościoła (poprzedni spłonął)^[1]
• 1721–1738 – wieś w posiadaniu dwóch właścicieli: Antoniego Szembeka, starosty nowogrodzkiego oraz Stanisława Niszyckiego, kasztelana rawickiego (poprzez małżeństwa córek Adama Iwańskiego i jego żony Heleny: Franciszki i Marianny)
• 3 marca 1731 – nadanie praw miejskich przez króla Polski Augusta II Sasa
• 1738 – miasto w posiadaniu Stanisława Poniatowskiego, ojca ostatniego króla Polski - Stanisława Augusta Poniatowskiego
• 1734 – powstanie gminy żydowskiej
• 1751 – ustalenie ostatecznej nazwy miasta - Trzcianka
• 1755 – przejście Trzcianki we władanie Józefa Lasockiego
• 1755 – oddanie do użytku zboru ewangelickiego
• 1755–1772 – gospodarczy rozkwit miasta (sukiennictwo); Trzcianka większa od Piły i Bydgoszczy
• 24 czerwca 1759 – pożar w mieście, spalona znaczna część miasta^[1]
• 1760–1761 – rozbudowa miasta, powstanie dzisiejszych ulic: Sikorskiego, Staszica, Chełmońskiego
• 22 września 1772 – wkroczenie do miasta wojsk pruskich; włączenie Trzcianki do Prus (Okręg Notecki)
• 1778 – pierwsza apteka w mieście
• 1778–1789 – właścicielem Trzcianki Mikołaj Świnarski
• 1789 – Trzcianka miastem królewsko-państwowym (właścicielem miasta król Prus)
• 1794 – powstanie Bractwa Strzeleckiego, zwanego kurkowym
• 1798 – drugi zbór ewangelicki w mieście

XIX wiek

• 1807 – miasto w obrębie Księstwa Warszawskiego; dobra trzcianecko-człopskie jako osobista posiadłość marszałka Francji, Louisa Aleksandra Berthier; kolejny rozkwit gospodarczy miasta
• 1815 – w wyniku Kongresu wiedeńskiego Trzcianka zostaje włączona do Prus (Wielkie Księstwo Poznańskie)
• 1822 – budowa nowych cmentarzy: katolickiego, ewangelickiego oraz żydowskiego
• 1823 – budowa nowej synagogi
• 1834–1835 – budowa murowanego kościoła katolickiego w stylu neoromańskim, poświęconego św. Janowi Chrzcicielowi^[1]
• 1835 – ulokowanie sądu ziemskiego i miejskiego (siedmiu sędziów i 12 urzędników), w budynku mieścił się areszt; w mieście znajdowało się również więzienie karne
• 1838 – powstanie pierwszego browaru miejskiego
• 31 sierpnia 1839 – wielki pożar w mieście
• 1843–1847 – budowa nowego zboru; koszty budowy w całości pokrył król Prus, Fryderyk Wilhelm IV
• 1846 – oddanie do użytku łaźni rytualnej
• 1847 – budowa szosy Trzcianka - Czarnków
  • zakończono budowę świątyni protestanckiej
• 1848 – Trzcianka na krótko siedzibą Biura Budowlanego Królewskiej Komisji dla Kolei Wschodniej
• ok. 1850 – powstanie fabryki cygar, papierosów i tytoniu oraz wytwórni macy
• 1851 – uruchomienie pierwszej linii Kolei Wschodniej z Krzyża do Bydgoszczy
  • budowa budynku sądu i więzienia
• 1852 – wizyta króla Prus Fryderyka Wilhelma IV
  • otwarcie gmachu dworca kolejowego
• 1855 – powstanie pierwszej w rejonie odlewni żeliwa
• 1864 – powstanie Towarzystwa Zaliczkowego (gromadziło fundusze na rozbudowę działalności gospodarczych)
• 1871 – miasto w granicach Cesarstwa Niemieckiego
• 1875 – pierwsze naftowe latarnie uliczne w mieście
• 1881 – zaczęła wychodzić „Schönlanken Tageblatt”, czyli Codzienna Gazeta Trzcianecka
• 1883 – oddanie do użytku nowej synagogi
• 1884–1896 – brukowanie głównych ulic
• 1887 – powstanie związku tytoniowców
• 1888 – rozwiązanie cechu sukienników
• 1889 – zorganizowanie straży pożarnej w mieście
• 1893 – budowa poczty
• 1895 – budowa szkoły katolickiej (dzisiejsza Szkoła Podstawowa nr 2)
• 1896 – powstanie szpitala w mieście^[2]

XX wiek

1900-1914

• 1900 – założenie elektrowni miejskiej
• 1902 – rozebrano ostatni drewniany dom z podcieniami
• 1905 – wieś Trzcianka została ostatecznie włączona do miasta
• 1907 – otwarcie wyższej szkoły realnej
• 1910 – pierwsze związki zawodowe w mieście
• 1912 – zaczęła działać Miejska Kasa Oszczędności

1914-1918

• 1914 – wybuch I wojny światowej, mobilizacja 1515 rekrutów z Trzcianki
• 1914–1916 – budowa kościoła katolickiego w stylu neobarokowym
• 1915 – zakończenie budowy szkoły ewangelickiej (dzisiejszy Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im. Henryka Sienkiewicza)
• 1918 – koniec I wojny światowej

1918–1939

• 1919 – na mocy Traktatu wersalskiego miasto pozostaje w granicach Niemiec
• 1919 – Trzcianka miastem powiatowym, siedzibą powiatu Netzekreis
• 1924 – powstanie Muzeum Powiatowego (Heimatsmuseum des Netzkreis)
• 1925–1926 – budowa szkoły rolniczej (obecna siedziba Sądu Rejonowego w Trzciance; pamiątką po szkole rolniczej są płaskorzeźby przy wejściu, obrazujące siew i zbiór)
• 1926–1927 – rozbudowa szpitala
• 1926 – przyłączenie miasta do energii elektrycznej
• 1928 – budowa sali gimnastycznej przy szkole ewangelickiej
• 1929 – powstanie Żydowskiej Opieki Społecznej
• 1930 – w mieście zaczyna działać sieć wodociągowa
• 1938 – „Noc kryształowa”, zburzenie synagogi oraz cmentarza żydowskiego
  • rozbudowa miasta, budowa kamienic i domów na dzisiejszych ulicach: Gorzowskiej, Mickiewicza, Powstańców Wielkopolskich, Konarskiego, 27 Stycznia; przedłużenie ulic Staszica i Mickiewicza; budowa siedziby urzędu pracy (obecny Trzcianecki Dom Kultury), Urzędu Powiatowego (późniejszy Dom Dziecka), Urzędu Celnego, Urzędu Finansowego (późniejszy internat Zespołu Szkół)

1945

• 27 stycznia 1945 – wkroczenie do miasta wojsk radzieckich i zniszczenie 30% budynków w mieście przez żołnierzy Armii Czerwonej
• pojawienie się w Trzciance pierwszych osiedleńców (z województw: poznańskiego, łódzkiego, warszawskiego)
• przywrócenie nazwy „Trzcianka”
• utworzenie powiatu trzcianeckiego (okręg zachodniopomorski)
• stworzenie w mieście placówki Państwowego Urzędu Repatriacyjnego
• rozpoczęcie repatriacji ludności z byłych województw:: wileńskiego, nowogródzkiego, poleskiego, białostockiego, wołyńskiego, stanisławowskiego, tarnopolskiego i lwowskiego
• formowanie pierwszej drużyny harcerskiej
• podjęcie produkcji przez Zakład Drzewny (późniejsze Trzcianeckie Fabryki Mebli)
• rozpoczęcie działalności Trzcianeckiego Klubu Sportowego
• powstanie Zarządu Miejskiego Wodociągów i Warsztatów (dzisiejszy Kombud)

1946-1989

• 1946 – utworzenie Powiatowej Biblioteki Publicznej
  • przymusowe wysiedlenie ludności niemieckiej
  • uruchomiono stadion po II wojnie światowej
• 1947 – uruchomiono linię PKS Wałcz-Trzcianka-Poznań
• 1947–1948 – przesiedlenie Łemków na Ziemie Odzyskane, w tym na teren powiatu
• 1948 – powstanie klubu sportowego „Lubuszanin”
• 1949 – utworzono trzcianeckie PGR-y
• 1950 – powstanie Państwowego Ośrodka Maszynowego, Spółdzielni Inwalidów „Przyszłość”
• 1951 – rozpoczęcie działalności Pedagogicznej Biblioteki Powiatowej
• 1951 – powstanie zakładu Lubmor (budownictwo okrętowe, m.in. okna i drzwi okrętowe)
• 1953 – założono Państwowe Liceum Pedagogiczne
• 1953–1955 – nasilenie akcji radiofonizacji powiatu
• 1958 – założenie Spółdzielni Mieszkaniowej
• 1959 – Trzcianka siedzibą powiatu trzcianeckiego
• 1959 – uruchomiono ośrodek „Bajka”
• 1961 – inauguracja roku szkolnego w nowo wybudowanej Szkole Podstawowej nr 1, tzw. „tysiąclatki”
  • wydano monografię „Powiat Trzcianecki wczoraj i dziś„
• 1965 – rozebranie budynku kościoła ewangelickiego
• 1967 – powstanie Przedsiębiorstwa Naprawy Taboru Leśnego
• 1971 – założenie Młodzieżowego Domu Kultury
• 1972 – utworzono Harcerski Ośrodek Wodny
• 1 czerwca 1975 – po reformie administracyjnej, Trzcianka w granicach województwa pilskiego
• 1975 – przekształcenie Powiatowej Poradni Pracy Kulturalno-Oświatowej w Trzcianecki Dom Kultury
• 1975 – powstanie Państwowego Domu Dziecka
• 1975 – uruchomiono OSiR
• 1975 – oddano do użytku SP-3
• 1976 – powstało Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Turystyczne „Noteć” Oddział w Trzciance
• 1977 – powstanie Wojewódzkiej Usługowej Spółdzielni Inwalidów
• 1977 – założono 5-letnie Liceum Medyczne w ramach Zespołu Szkół
• 1979 – rozpoczęcie budowy kotłowni centralnej
• 1980 – Pilskie Fabryki Mebli z dyrekcją w Trzciance (30% towaru eksportowano do krajów zachodnich, m.in. RFN, Szwecji, Austrii)
• 1982 – pierwszy Bieg im. Tadeusza Zielińskiego
• 1983 – zakończenie działalności Studium Wychowania Przedszkolnego
• 1984 – zarejestrowano w Centralnym Związku Spółdzielni Mieszkaniowych w Warszawie Spółdzielnię Mieszkaniową Pomocy w Budownictwie Jednorodzinnym „Szansa” w Trzciance. Siedzibą spółdzielni były LZO „Lubmor”
• 1986 – zlikwidowano kino „Serenada„
• 1988 – rozpoczęcie działalności Związku Sybiraków Koło w Trzciance
• 1989 – ukazanie się pierwszego numeru „Głosu z Trzcianki”

po 1989

• 1990 – powstała pierwsza w regionie prywatna spółka „Lubmor” spółka z o.o. po prywatyzacji LZO „Lubmor”
• 1992 – pierwsza emisja programu lokalnego - Telewizja Lokalna Trzcianka
• 1994 – powstanie hymnu miasta
• 1994 – Motorowodne Mistrzostwa Polski na jeziorze Sarcze, zwycięzcą Waldemar Marszałek
• 1995 – Motorowodne Mistrzostwa Europy w klasie O-550 na jeziorze Sarcze; rozpoczęcie budowy wysypiska odpadów komunalnych i przemysłowych
• 1996 – Motorowodne Mistrzostwa Polski w klasach: O-250, O-350, O-500, O-550, N-350, N-550 na jeziorze Sarcze
• 1997 – Husum (Niemcy) miastem bliźniaczym
• 1998 – powstanie Parafii Matki Boskiej Saletyńskiej^[3]
• 1999 – po reformie administracyjnej Trzcianka znajduje się w województwie wielkopolskim, w powiecie czarnkowsko-trzcianeckim
• 1999 – podpisanie umowy o współpracy z niemieckim Lehrte
• 2000 – Berwick-upon-Tweed (Wielka Brytania) partnerskim miastem Trzcianki

XXI wiek

• 2002 – otwarcie Hali Widowiskowo-Sportowej
• 2003 – utworzenie Szkoły Katolickiej im. Św. Siostry Faustyny
• 2005 – podpisanie umowy o współpracy z Dusznikami-Zdrojem
• 2006 – Trzcianka laureatem Rankingu Samorządów Rzeczpospolitej
• 2010 – otwarcie kompleksu wielofunkcyjnych boisk Orlik
• 2011 – Trzcianka pierwszą gminą w Polsce z szerokopasmowym dostępem do internetu^[4]
• 2017 – Uruchomiono w pełni cyfrowe zmodernizowane kino ze 147 miejscami

Zobacz też

• Historia Żydów w Trzciance
• Tatarzy w Trzciance

Uwagi

Obszerny opis dziejów Trzcianki znajduje się w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego Tom XII strony 541-543^[5]

Przypisy

1. Parafia pw. św. Jana Chrzciciela. [dostęp 2010-12-05].
2. Historia Szpitala Powiatowego w Trzciance
3. Parafia pw. Matki Boskiej Saletyńskiej. [dostęp 2010-12-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-09-13)].
4. Pierwsza gmina z internetem dzięki porozumieniu TP-UKE. Rzeczpospolita. [dostęp 2011-12-30].
5. Trzcianka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 541 .

Bibliografia

• Jan Dolata, Elżbieta Gajda, Henryk Rogacki: Trzcianka. Zarys dziejów. Poznań: Wydawnictwo KORAB, 1994. ISBN 83-901269-2-3. Brak numerów stron w książce
• Stefan Galuba: Żydzi w Trzciance. Kronika ziemi trzcianeckiej. Trzcianka: Muzeum Ziemi Nadnoteckiej im. Wiktora Stachowiaka w Trzciance, 1997, s. 34-46.
• Maria Kosowicz: Kronika wydarzeń czyli wiadomości z miasta i gminy. Kronika ziemi trzcianeckiej. Trzcianka: Muzeum Ziemi Nadnoteckiej im. Wiktora Stachowiaka w Trzciance, 1995, 1996, 1997, s. 101-122, 98-115, 101-119.