Jerzy Bereś

Jerzy Bereś

Jerzy Bereś podczas ostatniego wystąpienia. Konteksty 2012 - Międzynarodowy Festiwal Sztuki Efemerycznej w Sokołowsku
Data i miejsce urodzenia	14 września 1930 Nowy Sącz
Data i miejsce śmierci	25 grudnia 2012 Kraków
Zawód, zajęcie	artysta performer, rzeźbiarz
Odznaczenia

Jerzy Bereś (ur. 14 września 1930 w Nowym Sączu, zm. 25 grudnia 2012 w Krakowie) – polski rzeźbiarz, autor akcji i performer.

Twórczość

W swojej twórczości posługiwał się manifestacjami artystycznymi. Jego prace i przedsięwzięcia, mają często charakter wypowiedzi polityczno-etycznej, głosił postulat wartości „aktu twórczego” nad przedmiotem. Jerzy Bereś wykształcił swój własny i niepowtarzalny styl, jednak jego praktyki były pokrewne: happeningowi i performance, chociaż osobiście nigdy nie przyznawał się do jakiegokolwiek pokrewieństwa z tymi kierunkami w sztuce, nazywając swoje działania manifestacjami (akcjami, „mszami”). Sztuka Beresia jest sztuką symbolu, metafory i metafizycznych skojarzeń. Wykonał też działania o charakterze dysput ze znanymi twórcami z historii sztuki XX wieku np. z Witkacym, Kantorem czy Duchampem.

Działalność artystyczna

W 1956 ukończył rzeźbę w krakowskiej ASP u Xawerego Dunikowskiego.

Pierwszą indywidualną wystawę miał w 1958 w krakowskim Domu Plastyków, zaprezentował tam rzeźby: Kołysanka, Do słońca, Matka, Ewa, Niepokój, Idylla wykonane z gipsu i żelazobetonu. Doświadczenie tej wystawy wpłynęło na decyzję Beresia, by przerwać dotychczasową pracę i wraz z nią tradycję wyniesioną z ASP w Krakowie. Zrealizował tuż przed rokiem 1960 pierwsze rzeźby z drewna: Rzepicha i Bart. Były to jednak realizacje zbyt dokładne, co doprowadziło artystę do decyzji o jeszcze większym uproszczeniu swojej pracy. Od tego czasu jego rzeźby w drewnie są coraz prostsze i coraz wyraźniej pozostają w charakterze zbliżone do natury używanego materiału. W 1960 r. powstały jego pierwsze rzeźby z cyklu Zwidy, a w 1967 z cyklu Wyrocznia, wykonane z naturalnych surowców: polnych kamieni, konopnych sznurów, strzępów workowego płótna, skórzanych rzemieni (charakterystycznych materiałów dla jego twórczości).

W 1968 Bereś zaprezentował w Galerii Foksal w Warszawie pierwszą manifestację artystyczną Przepowiednia I. Otwiera ona cały cykl wystąpień, będących komentarzem do polityki, religii, sztuki i filozofii, w których artysta często posługuje się własnym ciałem i obiektem. Następnie realizował akcje nazywane przez artystę „mszami”, w których poruszał on najważniejsze polskie problemy, m.in.: Msza Romantyczna, Msza Polityczna, Msza polska. Uczestnik Sympozjum Plastycznego Wrocław ’70^[1].

W 1997 został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1997)^[2]. W 2011 został odznaczony Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”^[3].

Żonaty z Marią Pinińską-Bereś – rzeźbiarką i performerką. Doczekali się córki Bettiny – również artystki.

Pochowany na cmentarzu Batowickim w Krakowie (kw. XI-3-19)^[4].

Grób Jerzego Beresia na Cmentarzu Prądnik Czerwony

Wybrane akcje

• 1968 - Przepowiednia, Galeria Foksal, Warszawa
• 1968 - Przepowiednia II, Galeria Krzysztofory, Kraków
• 1968 - Chleb malowany czarno, Galeria Krzysztofory, Kraków
• 1972 - Chleb malowany kolorowo, Biuro Poezji Andrzeja Partuma, Warszawa
• 1972 - Transfiguracja I, Ośrodek Sztuki, Södertälje
• 1973 - Transfiguracja II, Galeria Desa, Kraków
• 1973 - Transfiguracja III pt. Ołtarz autorski, BWA, Lublin
• 1973 - bez tytułu, Galeria Współczesna, Warszawa
• 1973 - Licytacja, Galeria Pi, Kraków
• 1974 - Drewniana droga, Gruga Park, Essen
• 1974 - Ołtarz piękny, ołtarz czysty, BWA, Wrocław
• 1974 - Ołtarz twarzy, Galeria Studio, Warszawa
• 1975 - Msza refleksyjna, Zakłady Metalowe im. Szadkowskiego, Kraków
• 1975 - Ołtarz erotyczny, Kawiarnia Klubu Plastyków, Kraków
• 1975 - Ołtarz rozweselający, Galeria Sztuki MDK Labirynt, Lublin
• 1975 - Runda honorowa, Runek Starego Miasta, Zamość
• 1976 - Ognisko sztuki, BWA, Koszalin
• 1976 - Ołtarz rzeźbiarski, BWA, Kraków
• 1976 - Rytuał szczerości, Galeria Na Piętrze, Łódź
• 1976 - Rytuał egzystencjalny, Dom Kultury, Lublin
• 1976 - Ołtarz czasu, Zamek w Świdwinie
• 1976 - Rytuał filozoficzny, klub studencki, Toruń
• 1977 - Rytuał kultury, Klub Studencki Riwiera Remont, Warszawa
• 1977 - Dzieło życia, Galeria Teatru STU, Kraków
• 1977 - Msza artystyczna, Klub Pod Jaszczurami, Kraków
• 1978 - Pomnik artysty, droga z Warcina do Kępic
• 1978 - Kamień filozoficzny, Galeria Labirynt, Lublin
• 1978 - Msza artystyczna, Galeria Zachęta, Warszawa
• 1978 - Msza romantyczna, Galeria Krzysztofory, Kraków
• 1979 - Msza filozoficzna, Galeria Art-Forum, Łódź
• 1979 - Msza autorska, Galeria Sztuki Najnowszej przy „ACK Pałacyk”, Wrocław
• 1979 - Msza awangardowa, Ogólnopolski Plener Młodych Artystów i Teoretyków, Świeszyno
• 1979 - Work and Word, Kapel Haus van Bewaring, Amsterdam
• 1979 - Mystery, Midland Group Gallery w Nottingham, Academy Gallery w Liverpool, Cotes Watermill w Loughborough, Fine Art Dept. University of Technology w Wolverhampton, Chapter Arts Centre w Cardiff, Oval House Kennington w Londynie
• 1979 - Opus, College of Higer Education w Hull, Galeria Third Eye Center, Glasgow
• 1980 - Dialog z Ignacym Witkiewiczem, Galeria ZPAP „Pryzmat”, Kraków
• 1980 - Msza polityczna, Ogólnopolski Plener Młodych Artystów i Teoretyków, Świeszyno
• 1981 - Czyste dzieło, Galeria Krzysztofory, Kraków
• 1981 - Taczki wolności, Międzynarodowe Spotkania Artystów, Naukowców i Teoretyków Sztuki, Osieki
• 1981 - Dialog z Marcel Duchamp, Galeria BWA, Lublin
• 1981 - Manifestacja romantyczna, Rynek Główny, Kraków
• 1981 - Obraz, Akademia Muzyczna, Kraków
• 1983 - Sztuka a rzeczywistość, Galeria BWA, Lublin
• 1983 - Msza refleksyjna II, Galeria Krzysztofory, Kraków
• 1984 - Msza polska, Galeria Nad Fosą, Wrocław
• 1984 - Wykład: Spór o wartości najwyższe. I część, Galeria BWA, Lublin
• 1985 - Pięć ognisk, Kościół pw. Miłosierdzia Bożego, Warszawa
• 1986 - Wykład: Spór o wartości najwyższe. II część, Galeria BWA, Lublin
• 1986 - Obraz Polski, Galeria Dziekanka, Warszawa
• 1988 - Przepowiednia II, Galeria Krzysztofory, Kraków
• 1988 - II dialog z Marcel Duchamp, Modern Art Oxford, Oksford
• 1988 - Obraz z Polski, Slaughterhouse Gallery, Londyn
• 1989 - II prezentacja żywego pomnika. Przepowiednia II, Galeria Uniwersytecka, Cieszyn
• 1989 - Wstyd, CRP, Orońsko
• 1990 - bez tytułu, Galeria BWA, Zielona Góra
• 1990 - III dysputa z Marcelem Duchamp, CSW Zamek Ujazdowski, Warszawa
• 1991 - Dysputa z Ignacym Witkiewiczem, BWA, Koszalin
• 1991 - IV dysputa z Marcel Duchamp, Museum Bochum – Kunstsammlung, Bochum
• 1991 - Dialog z Tadeuszem Kantorem, Galeria Krzysztofory, Kraków
• 1991 - Antyperformance, Ośrodek Działań Plastycznych, Warszawa
• 1993 - Erotyk polski, Muzeum Narodowe, Warszawa
• 1993 - Prezentacja żywego pomnika. Przepowiednia II, BWA, Wrocław
• 1994 - Wyzwanie, Galeria Zachęta, Warszawa
• 1994 - Wyzwanie II, Galeria BWA, Lublin
• 1995 - Monument Vivant, Galeria Le Lieu, Quebec
• 1995 - Ostatni spór z Marcel Duchamp, Galeria Langage Plus, Alma
• 1997 - Wyzwanie IV Pojedynek z Utopią, Galeria Manhattan, Łódź
• 1999 - Krzyk, Muzeum Sandomierskie, Zamek, Sandomierz
• 2012 - Toast II, Konteksty. II Festiwal Sztuki Efemerycznej, Sokołowsko

Realizacje plenerowe

Żywy Pomnik „Arena” we Wrocławiu

• Żywy Pomnik ARENA we Wrocławiu
• pomnik Władysława Jagiełły w Nidzicy
• ołtarz Św. Rodziny w kościele Matki Boskiej Fatimskiej w Tarnowie
• rzeźba Rondo 1 przed operą w Bydgoszczy

Przypisy

1. DanutaD. Dziedzic DanutaD., ZbigniewZ. Makarewicz ZbigniewZ. (red.), Sympozjum Plastyczne Wrocław '70, Wrocław: Zjednoczone Przedsiębiorstwa Rozrywkowe. Ośrodek Teatru Otwartego "Kalambur", 1983, s. 177, OCLC 830242745 .
2. M.P. z 1997 r. nr 33, poz. 315
3. Lista laureatów Medalu Zasłużony Kulturze Gloria Artis [online], gov.pl [dostęp 2017-01-22] [zarchiwizowane z adresu 2024-06-30] .
4. Lokalizator Grobów - Zarząd Cmentarzy Komunalnych [online], zck-krakow.pl [dostęp 2021-07-16] .

Bibliografia

• Jerzy Bereś, Zwidy, wyrocznie, ołtarze, wyzwania kat. wyst. Muzeum Narodowe w Poznaniu, Muzeum Narodowe w Krakowie, Poznań-Kraków 1995, ISBN 83-85296-34-4
• Jerzy Bereś, Sztuka zgina życie, kat wyst. Bunkier Sztuki, Kraków 2007
• Awangarda w plenerze: Osieki i Łazy 1963–1981. Polska awangarda II połowy XX wieku w kolekcji Muzeum w Koszalinie. RyszardR. Ziarkiewicz (oprac.), MariaM. Mikita (oprac.), Koszalin: Wyd. Muzeum w Koszalinie, 2008, ISBN 978-83-89463-07-4, OCLC 836132164 . Brak numerów stron w książce
• Jerzy Bereś, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-03-21] .
• Jerzy Bereś na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 0000000109276423
• VIAF: 96522434
• ULAN: 500112013
• LCCN: n96026430
• GND: 120089408
• BnF: 149694928
• SUDOC: 158743830
• NKC: ola2008434466
• PLWABN: 9810599618405606
• NUKAT: n95200350
• J9U: 987007319559305171

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3876211