Jan Harusewicz

Jan Harusewicz

Data i miejsce urodzenia	9 stycznia 1863 Łomża, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	17 września 1929 Warszawa, Polska
Poseł I kadencji Sejmu (II RP)
Okres	od 5 listopada 1922 do 26 marca 1928
Przynależność polityczna	Związek Ludowo-Narodowy

Grób Jana Harusewicza na Starych Powązkach w Warszawie

Jan Harusewicz (ur. 9 stycznia 1863 w Łomży, zm. 17 września 1929 w Warszawie) – polski lekarz i polityk.

Życiorys

Był synem Szymona (naczelnika urzędu skarbowego) i Leokadii z Zielińskich.

W 1881 ukończył Gimnazjum Klasyczne w Łomży a następnie, w 1887, Wydział Lekarski Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego. W tym samym roku wziął udział w powołaniu w Krakowie Związku Młodzieży Polskiej „Zet”. W 1888 został przyjęty do Ligi Polskiej. Po przekształceniu jej w 1893 w Ligę Narodową został członkiem Rady Naczelnej Ligi.

W 1888 przyjął stanowisko lekarza powiatowego w Ostrowi Mazowieckiej. Rozpoczął tu tajną pracę narodową. W 1905 był jednym z założycieli Towarzystwa Polskiej Macierzy Szkolnej^[1]. Był inicjatorem tworzenia sieci kół tajnej oświaty; dzięki niemu powołano w Ostrowi Koła Polskiej Macierzy Szkolnej i Miłośników Sceny Polskiej, których współorganizatorką i działaczką była jego żona, Amelia Harusewicz. Był wraz z nią inicjatorem powstania w mieście licznych stowarzyszeń. Kolportował wydawnictwa narodowe. Dużo publikował (pod ps. „Jerzy Wrewicz”), m.in. w „Gazecie Warszawskiej” i „Przeglądzie Wszechpolskim”. Jego teksty dotyczyły głównie samorządności Królestwa; propagowały nacjonalizm.

Jan Harusewicz pełnił funkcję komisarza Ligi Narodowej na ziemię łomżyńską. Jego najbliższymi współpracownikami byli Ludwik Mieczkowski i Jan Dołęga-Zakrzewski. W 1906 wypłynął na szerszą scenę polityczną zostając posłem do rosyjskiej I Dumy. Następnie zasiadał w II, III i IV Dumie, będąc w ostatniej z nich (do 1917) prezesem Koła Polskiego. Był zwierzchnikiem Koła Okręgowego łomżyńskiego Towarzystwa Oświaty Narodowej^[2].

W odpowiedzi na deklarację wodza naczelnego wojsk rosyjskich wielkiego księcia Mikołaja Mikołajewicza Romanowa z 14 sierpnia 1914, podpisał telegram dziękczynny głoszący m.in., że krew synów Polski, przelana łącznie z krwią synów Rosyi w walce ze wspólnym wrogiem, stanie się największą rękojmią nowego życia w pokoju i przyjaźni dwóch narodów słowiańskich^[3].

W 1915 został członkiem Komitetu Narodowego Polskiego. Był wówczas także członkiem Centralnego Komitetu Obywatelskiego Królestwa Polskiego w Rosji^[4], następnie Komitetu Narodowego Polskiego. Członek Rady Polskiej Zjednoczenia Międzypartyjnego^[5]. Po przeniesieniu Komitetu Narodowego Polskiego z Lozanny do Paryża, w 1918, był jego przedstawicielem na Szwecję i Finlandię.

W 1920 wrócił do Polski. W 1922 został wybrany do Sejmu I kadencji z listy Związku Ludowo-Narodowego. Był wiceprezesem klubu. Należał do wewnętrznych organizatorów polityki obozu narodowego.

Miał syna Mieczysława Harusewicza, hydrotechnika, oficera WP i działacza narodowego oraz córkę Wandę, żonę Ignacego Czeczotta, lekarza, oficera WP zamordowanego w Charkowie. Zmarł 17 września 1929 w Warszawie. Pochowany został na warszawskich Powązkach (kwatera 80-5-25)^[6].

Przypisy

1. Józef Stemler, Dzieło samopomocy narodowej. Polska Macierz Szkolna 1905–1935, Warszawa 1935, s. 39.
2. Tadeusz Wolsza, Towarzystwo Oświaty Narodowej (1899–1905), w: „Kwartalnik Historyczny”, 1987, nr 2, s. 91.
3. Kazimierz Władysław Kumaniecki, Zbiór najważniejszych dokumentów do powstania państwa polskiego, Warszawa, Kraków 1920, s. 30.
4. Mariusz Korzeniowski, Struktura organizacyjna i początki działalności Centralnego Komitetu Obywatelskiego Królestwa Polskiego w Rosji w 1915 r., w: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F, Historia Vol. 46/47 (1991/1992), s. 349.
5. Ludwik Bazylow, Polacy w Petersburgu, Warszawa 1984, s. 430
6. Cmentarz Stare Powązki: JAN HARUSEWICZ, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-11-06] .

Bibliografia

• Jan Harusewicz, Polski Słownik Biograficzny, tom IX, Wrocław-Warszawa-Kraków 1960–1961
• Jan Harusewicz. Lekarz i polityk, pr. zb., Warszawa 1935
• Mieczysław Harusewicz, Za carskich czasów i po wyzwoleniu. Jan Harusewicz. Wspomnienia – dokumenty, Londyn 1975
• Adam Dobroński, Dzieje Ostrowi Mazowieckiej do 1914 roku, Ostrów Mazowiecka 2007
• Stanisław Kozicki, Historia Ligi Narodowej (okres 1887–1907), Myśl Polska, Londyn 1964
• Ostrów Mazowiecka. Z dziejów miasta i powiatu, pr. zb. pod. red. S. Russockiego, KiW, Warszawa 1975

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 0000000009058365
• VIAF: 10646373
• GND: 119005441
• PLWABN: 9810616566705606
• NUKAT: n2003090742