IV Państwowe Gimnazjum im. Jana Długosza we Lwowie

IV Państwowe Gimnazjum im. Jana Długosza we Lwowie

gimnazjum
Pieczęć Państwowego Gimnazjum im. Jana Długosza we Lwowie
Państwo	Polska
Miejscowość	Lwów
Adres	ul. Józefa Nikorowicza 2
Data założenia	1877
Patron	Jan Długosz
Położenie na mapie Polski w 1939 IV Państwowe Gimnazjum im. Jana Długosza we Lwowie
49°50′23,0495″N 24°02′19,7985″E

IV Państwowe Gimnazjum im. Jana Długosza we Lwowie – polska szkoła z siedzibą we Lwowie w okresie II Rzeczypospolitej, od 1938 o statusie gimnazjum i liceum ogólnokształcącego.

Zabudowania bernadyńskie (widok od ul. Wałowej)

Gmach IV Gimnazjum przy ul. Nikorowicza

Tablica upamiętniająca poległych uczniów szkoły

Historia

Pierwotnie w okresie zaboru austriackiego w 1876 dokonano wydzielenia z C. K. Gimnazjum im. Franciszka Józefa we Lwowie 9 klas tzw. „sekcji bernardyńskiej” z polskim językiem nauczania^[1][2]. Nową placówkę ulokowano w zabudowaniach bernardyńskich^[3]. Założona filia posiadała osobne kierownictwo, osobne grono nauczycielskie i była prowadzona w zabudowaniach oo. Bernardynów przy ulicy Wałowej^[4]. Decyzją cesarza Franciszka Józefa z 14 maja 1877 zostało powołane IV Gimnazjum z językiem polskim wykładowym, a postanowienie zostało wcielone w życie rozporządzeniem C. K. Ministra Wyznań i Oświaty z 20 maja 1879^[5]. W 1879 w sposób faktyczny dokonano definitywnego odseparowania tej placówki od C. K. Gimnazjum Franciszka Józefa^[5]. Pierwszy rok szkolny w samodzielnym gimnazjum rozpoczęto 1 września 1879, od tego czasu szkoła była prowadzona w zabudowaniach bernardyńskich oraz w kamienicy przy ul. Łyczakowskiej 3, wynajmowanej przez H. Zagórskiego, później w innym budynku pod numerem 10 tej ulicy^[1][6]. W 1880 w szkole uczyło się 569 uczniów w 14 oddziałach^[7].

15 września 1890 został poświęcony nowo wybudowany gmach gimnazjum, położony w dzielnicy Na Bajkach (późniejsza VI) przy później nazwanej ulicy Józefa Nikorowicza^[8]. W tym czasie w szkole uczyło się około 800 gimnazjalistów^[9]. Wobec przepełnienia liczby uczniów (w 1898 było 864 gimnazjalistów) dokonano wydzielenia wszystkich oddziałów „b” z klas i utworzenia z nich „Oddziału równorzędnego VI gimnazjum”, od 1 września 1898 prowadzonego osobno w siedzibie gimnazjum (dotychczasowe oddziały „a” do „f” działały nadal w macierzystym IV Gimnazjum)^[10][11][9]. Wobec tego w jednym gmachu działały dwa podmioty szkolne^[9]. W roku szkolnym 1908/1909 w IV Gimnazjum było 1217 uczniów w 26 oddziałach, zaś liczba nauczycieli wynosiła 53 – tym samym gimnazjum było największą szkołą na obszarze Austro-Węgier^[12].

W 1900 wśród uczniów gimnazjum powstały pierwsze drużyny piłkarskie (ich założycielem był nauczyciel gimnastyki Eugeniusz Piasecki), a w 1904 drużyny uczniowskie przyjęły oficjalną nazwę „Klub Gimnastyczno-Sportowy uczniów IV-ego Gimnazjum”, który były zalążkiem klubu piłkarskiego Pogoń Lwów^[13].

W związku narastającym przepełnieniem w 1909 oddziały równorzędne IV Gimnazjum zostały ulokowane w osobnej lokalizacji przy ulicy Chocimskiej^[12], po czym w 1914 została utworzona filia IV Gimnazjum, która ostatecznie od 1921 działała jako samodzielne IX Państwowe Gimnazjum im. Jana Kochanowskiego we Lwowie^[2].

Podczas I wojny światowej 1914-1918 gmach IV Gimnazjum był zajmowany przez wojsko i służył głównie jako szpital wojenny^[14]. Zarówno działania I wojny, jak i następujących po niej walk z Ukraińcami (1918-1919), dokonały uszkodzeń samego gmachu i wyposażenia gimnazjum, zaś aby uwiecznić przetrwanie tych wydarzeń na fasadzie budynku zostały wmurowane dwa szrapnele^[9]. W latach 20. w westybulu gmachu gimnazjum została ustanowiona tablica upamiętniająca uczniów szkoły poległych w walkach w obronie Lwowa w trakcie wojny polsko-ukraińskiej i Kresów podczas wojny polsko-bolszewickiej (projekt wykonał M. Łużecki; wymieniony m.in. Wacław Chądzyński, Tadeusz Jaszcz, Władysław Kolbuszowski, Stanisław Koniuszewski, Jan Pichocki, Kazimierz Ruebenbauer)^[15]. Nazwiska tych uczniów zostały także wypisane na plakiecie z brązu, umieszczonej w sieni przy wejściu do gmachu^[15].

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości władze II Rzeczypospolitej utrzymały typ klasyczny działania szkoły i w 1920 nadały IV Gimnazjum patronat „Jana Długosza”^[9][1][2]. Jednocześnie w 1920 dotychczasowa filia została przekształcona w IX Gimnazjum, ostatecznie od 1921 funkcjonujące jako samodzielna jednostka^[16][2]. Szkoła mieściła się pod adresem ulicy Józefa Nikorowicza 2 (lata 20. i do 1939)^[1][17] (według późniejszych relacji z lat 30. pod numerem 4^[18]; obecnie ulica Nikorowicza to ulica Profesorśka^[19]). W 1926 w gimnazjum prowadzono osiem klas w 13 oddziałach, w których uczyło się 458 uczniów wyłącznie płci męskiej^[1].

W dniach 22-24 czerwca 1928 odbył się uroczystości jubileuszu 50-lecia IV Gimnazjum^[20]. Z tej okazji została wydana Księga pamiątkowa 50-lecia Gimnazjum im. Jana Długosza we Lwowie, opublikowana pod redakcją Władysława Kucharskiego^[2].

W czasie wydawania zarządzeń Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Wojciecha Świętosławskiego z 23 lutego 1937 nadal istniało „IV Państwowe Gimnazjum im. Jana Długosza we Lwowie” i zapowiedziano utworzenie licem ogólnokształcącego w toku tzw. reformy jędrzejewiczowskiej (tworzono wówczas państwowe szkoły średnie ogólnokształcące, złożone z czteroletniego gimnazjum i dwuletniego liceum)^[21].

W 1958 odbył się w Krakowie Zjazd z okazji 80-lecia istnienia gimnazjum (uczestniczyło w nim trzech żyjących profesorów i niespełna 100 absolwentów)^[18]. W 1983 odbył się zjazd abiturientów z roku 1933 w 50. rocznicę ich matury^[18].

Dyrektorzy

• Wojciech Biesiadzki (1876-1879, kierownik)^[3]
• Edward Hamerski (1879, kierownik)^[5]
• Edward Hückel (1879-18 XII 1884)^[2][22]
• Władysław Lercel (1884, zastępczo)^[2][23]
• Walenty Kozioł (1885-1903, zmarł)^[2][24]
• dr Antoni Danysz (od 18 III 1903)^[25]
• Mieczysław Jamrógiewicz (IX 1903-VI 1904, zastępczo)^[26]
• dr Karol Petelenz (26 VI 1904 – 1 IX 1906)^{[27][28][2][29]}
• Władysław Zagórski (1906-1907, zastępczo)^[26][2]
• dr Wincenty Śmiałek (23 II 1907 – 1929)^[2][30]
• dr Emil Urich (1929-1937)^[2][31]
• dr Stanisław Pilch (p.o. dyrektora, 1937-)^[32]
• Stanisław Szediwy (1937-)^[33]

Nauczyciele

• Stanisław Basiński
• Edward Dubanowicz
• Apolinary Garlicki
• Bonawentura Graszyński
• Wojciech Grzegorzewicz
• Szczęsny Jasiewicz
• Kazimierz Kolbuszewski
• Michał Konopiński
• Józef Kropiwnicki
• Walerian Krywult
• Władysław Kucharski
• Anatol Lewicki
• Jan Lewicki
• Mieczysław Łazarski
• Marian Łomnicki
• Emanuel Łoziński
• Antoni Łukasiewicz
• Hipolit Neuwirth
• Karol Nittman
• Józef Nogaj
• Eugeniusz Piasecki
• Bolesław Pochmarski
• Karol Rawer
• Witold Rybczyński
• Adam Skałkowski
• Józef Słotwiński
• o. Gerard Szmyd
• Władysław Witwicki
• Leopold Wołowicz
• Walenty Wróbel
• Franciszek Zych

Uczniowie i absolwenci

Absolwenci

• Ludwik Baar – adwokat, oficer (1910)
• Władysław Babel de Fronsberg – adwokat, wykładowca akademicki (1926)
• Karol Bader – dyplomata (1906)
• Karol Bałłaban – lekarz, oficer (1911)
• Teodor Bałłaban – lekarz, generał (1884)
• Roman Belohlavek – oficer, muzyk (1911)
• Marian Bilor – piłkarz (1908)
• Franciszek Bałaszeskul – oficer lekarz (1906)
• Stanisław Bryła – prawnik (1906)
• Leopold Caro – ekonomista, adwokat (1881)
• Władysław Chyliński – urzędnik (1894)
• Paweł Csala – przemysłowiec (1906)
• Jan Dadak – nauczyciel (1904)
• Przemysław Dąbkowski – historyk (1894)
• Tadeusz Dąbrowski – oficer (1912)
• Antoni Dorosz – lekarz (1908)
• Ignacy Drewnowski – oficer (1918)
• Kazimierz Drewnowski – oficer, inżynier (1889)
• Ignacy Drexler – urbanista (1897)
• Piotr Dunin Borkowski – polityk (1909)
• Aleksander Fedorowicz – duchowny rzymskokatolicki (1933)
• Kazimierz Filipiak – duchowny katolicki (1932)
• Mieczysław Gawlik – nauczyciel, historyk (1902)
• Stanisław Gilewicz – oficer lekarz (1890)
• Jan Sas-Giliczyński – bakteriolog (1914)
• Mieczysław Grużewski – oficer (1907)
• Henryk Hescheles – dziennikarz, pisarz (1906)
• Zygmunt Hołobut – prawnik, oficer (1892 lub 1893)
• Jan Hroboni – prawnik (1891)
• Roman Jamrógiewicz – nauczyciel (1895)
• Zbigniew Jaruzelski – inżynier rolnik, oficer, kawaler Virtuti Militari (1919)
• Adolf Joszt – chemik (1907)
• Edmund Jurystowski – urzędnik (1891)
• Józef Kallenbach – historyk (1880)
• Julian Kinasiewicz – oficer (1898)
• Władysław Kolbuszowski – żołnierz (1914)
• Jakub Krzemieński, właśc. Friedmann – oficer, prawnik, prezes NIK (1900)
• Stanisław Krzyż – oficer (1906)
• Konstanty Laidler – chemik (1927)
• Seweryn Lehnert – nauczyciel (1908)
• Edward Lorenz – sędzia (1892)
• Emanuel Łoziński – nauczyciel, dziennikarz (1904)^[34]
• Łucjan Łuszczki – duchowny rzymskokatolicki, kapelan Wojska Polskiego
• Kornel Makuszyński – pisarz (1903)
• Walery Maryański – olimpijczyk, generał (1894)
• Wiesław Müldner-Nieckowski – rzeźbiarz, malarz, rysownik (1933)
• Adam Moszyński – oficer (1916)
• Stanisław Ostrowski – lekarz, oficer, poseł, ostatni polski prezydent Lwowa, Prezydent RP na Uchodźstwie (1909)
• Włodzimierz Pajączkowski – lekarz (1883)
• Jan Parandowski – pisarz (1913)
• Bronisław Pawłowski – historyk, oficer (1901)
• Zbigniew Pazdro – prawnik (1893)
• Juliusz Petry – uczony (1908)
• Edward Pieczonka – pedagog (1902)
• Maciej Rataj – polityk (1904)
• Edward Riedl – oficer (1893)
• Adam Skałkowski – historyk (1896)
• Kazimierz Sośnicki – nauczyciel (1902)
• Czesław Adam Stronczak – oficer (1915)
• Mykoła Szłemkewycz – filozof, pisarz (1912)^[35]
• Bolesław Twardowski – biskup (1882)
• Rafał Urzędowski – oficer (1909)
• Ignacy Wieniewski – historyk literatury, filolog klasyczny (1914)
• Henryk Zbierzchowski – pisarz (1899)
• Edward Zubik – biolog (1926)

Uczniowie

• Wacław Chądzyński – orlę lwowskie
• Eugeniusz Chilarski – oficer
• Edward Czerkas – orlę lwowskie
• Tadeusz Jaszcz – orlę lwowskie
• Stanisław Koniuszewski – orlę lwowskie
• Antoni Kurka – oficer
• Henryk Mosing – lekarz
• Zbigniew Paygert – żołnierz
• Stanisław Polakiewicz – pierwszy polski sędzia piłkarski, dziennikarz sportowy
• Jan Pichocki – orlę lwowskie
• Kazimierz Ruebenbauer – orlę lwowskie
• Zdzisław Stahl – prawnik, oficer

Przypisy

1. Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Rocznik II. Warszawa-Lwów: Książnica-Atlas, 1926, s. 137.
2. Zbysław Popławski: Gimnazja na odłączonych ziemiach Małopolski Wschodniej. lwow.com.pl. [dostęp 2018-12-02].
3. Kucharski. IV Gimnazjum 1928 ↓, s. 7.
4. Kucharski. IV Gimnazjum 1928 ↓, s. 7-8.
5. Kucharski. IV Gimnazjum 1928 ↓, s. 8.
6. Kucharski. IV Gimnazjum 1928 ↓, s. 8, 9.
7. Kucharski. IV Gimnazjum 1928 ↓, s. 8, 13.
8. Kucharski. IV Gimnazjum 1928 ↓, s. 9-11.
9. Kucharski. IV Gimnazjum 1928 ↓, s. 13.
10. Ważniejsze daty z dziejów zakładu. W: Sprawozdanie Dyrekcji Gimnazjum Państwowego IX Imienia Jana Kochanowskiego we Lwowie za rok szkolny 1921. Lwów: 1921, s. 2.
11. Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Rocznik II. Warszawa-Lwów: Książnica-Atlas, 1926, s. 140.
12. Kucharski. IV Gimnazjum 1928 ↓, s. 15.
13. Rudolf Wacek, Tadeusz Dręgiewicz, Marian Kobiak, Stanisław Polakiewicz: Księga Pamiątkowa Lwowskiego Klubu Sportowego »POGOŃ«. Lwów: LKS Pogoń, 1939, s. 6.
14. Kucharski. IV Gimnazjum 1928 ↓, s. 12–13.
15. Kucharski. IV Gimnazjum 1928 ↓, s. 35.
16. Kucharski. IV Gimnazjum 1928 ↓, s. 15–16.
17. Ilustrowany informator miasta Lwowa ze spisem miejscowości województwa lwowskiego na rok 1939. Kraków: 1939, s. 17.
18. W.U.. O Lwowianach, Lwowie i Małopolsce Wschodniej. Zjazd maturalny. „Biuletyn”. Nr 45, s. 58-59, Czerwiec 1983. Koło Lwowian w Londynie. 
19. Nazwy ulic Lwowa. lwow.com.pl. [dostęp 2020-03-25].
20. Jan Szczepański: Jubileusz Gimnazjum IV im. Jana Długosza. W: Księga pamiątkowa 50-lecia Gimnazjum im. Jana Długosza we Lwowie. Władysław Kucharski (red.). Lwów: 1928, s. 123.
21. Państwowe licea i gimnazja w Okręgu Szkolnym Lwowskim. „Dziennik Urzędowy Kuratorjum Okręgu Szkolnego Lwowskiego”. Nr 6, s. 262, 30 czerwca 1938. 
22. Kucharski. IV Gimnazjum 1928 ↓, s. 16.
23. Kucharski. IV Gimnazjum 1928 ↓, s. 17.
24. Kucharski. IV Gimnazjum 1928 ↓, s. 17–19.
25. Kazimierz Sochaniewicz: Krótki rys dziejów Gimnazjum im. Króla Stefana Batorego ze szczególnem uwzględnieniem lat 1918–1928. W: Sprawozdanie Dyrekcji Państw. Gimnazjum III. im. Króla Stefana Batorego we Lwowie za rok szk. 1927/28. Z uwzględnieniem Dziesięciolecia 1918-1928. Lwów: 1928, s. 5.
26. Kucharski. IV Gimnazjum 1928 ↓, s. 19.
27. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. IV. Gimnazyum we Lwowie za rok szkolny 1905. Lwów: 1905, s. 23.
28. Ustąpienie dwu dyrektorów szkół lwowskich. „Nowości Illustrowane”. Nr 29, s. 17, 21 lipca 1906. 
29. Kucharski. IV Gimnazjum 1928 ↓, s. 19, 70.
30. Kucharski. IV Gimnazjum 1928 ↓, s. 19–21.
31. Ruch służbowy. „Dziennik Urzędowy Kuratorium Okręgu Szkolnego Lwowskiego”. Nr 10, s. 678, 15 listopada 1937. 
32. Ruch służbowy. „Dziennik Urzędowy Kuratorium Okręgu Szkolnego Lwowskiego”. Nr 11, s. 759, 25 listopada 1937. 
33. Ruch służbowy. „Dziennik Urzędowy Kuratorium Okręgu Szkolnego Lwowskiego”. Nr 10, s. 677, 15 listopada 1937. 
34. Sprawozdanie Dyrekcyi c. k. IV. Gimnazyum we Lwowie za Rok Szkolny 1904, Lwów: Fundusz Naukowy, 1904, s. 111  (pol.).
35. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. IV. Gimnazyum we Lwowie za rok szkolny 1912. Lwów, 1912, s. 160.

Bibliografia

• Władysław Kucharski: Przegląd historyczny 50-lecia Gimnazjum IV im. Jana Długosza we Lwowie. W: Władysław Kucharski (red.): Księga pamiątkowa 50-lecia Gimnazjum im. Jana Długosza we Lwowie. Lwów: 1928, s. 7-120.

Linki zewnętrzne

• Sprawozdania szkolne gimnazjum zdigitalizowane i opublikowane w Podkarpackiej Bibliotece Cyfrowej
• Sprawozdania szkolne gimnazjum zdigitalizowane i opublikowane w Bibliotece Cyfrowej KUL
• Sprawozdanie szkolne gimnazjum za rok 1905/06 zdigitalizowane i opublikowane w Pedagogicznej Bibliotece Cyfrowej
• Sprawozdanie szkolne gimnazjum za rok 1906/07 zdigitalizowane i opublikowane w Pedagogicznej Bibliotece Cyfrowej
• Sprawozdanie szkolne gimnazjum za rok 1909/10 zdigitalizowane i opublikowane w Pedagogicznej Bibliotece Cyfrowej
• Sprawozdanie szkolne gimnazjum za rok 1910/11 zdigitalizowane i opublikowane w Pedagogicznej Bibliotece Cyfrowej
• Sprawozdanie szkolne gimnazjum za rok 1913/14 zdigitalizowane i opublikowane w Pedagogicznej Bibliotece Cyfrowej
• Sprawozdanie szkolne gimnazjum za rok 1926/27 zdigitalizowane i opublikowane w Pedagogicznej Bibliotece Cyfrowej
• Sprawozdanie szkolne gimnazjum za rok 1928/29 zdigitalizowane i opublikowane w Pedagogicznej Bibliotece Cyfrowej
• Sprawozdanie szkolne gimnazjum za rok 1929/30 zdigitalizowane i opublikowane w Śląskiej Bibliotece Cyfrowej
• Sprawozdanie szkolne gimnazjum za rok 1930/31 zdigitalizowane i opublikowane w Śląskiej Bibliotece Cyfrowej
• Sprawozdanie szkolne gimnazjum za rok 1931/32 zdigitalizowane i opublikowane w Śląskiej Bibliotece Cyfrowej

Kontrola autorytatywna (liceum ogólnokształcące):

• VIAF: 311353942