Hajdarabad (hindiहैदराबाद, trb.: Hajdarabad, trl.: Haidarābād; teluguహైదరాబాదు; urduحیدر آباد; ang.Hyderabad) – miasto w środkowo-południowych Indiach, stolicastanuTelangana. Do 2 czerwca 2014 roku był stolicą Andhra Pradesh i przez kolejne 10 lat od tej daty ma służyć jako tymczasowa stolica tego stanu[2].
Geografia
Hajdarabad leży w środkowej części wyżyny Dekan, nad rzeką Musi (dopływ Kryszny).
Podstawowe języki – telugu dla hinduistów, urdu dla ludności muzułmańskiej. Coraz popularniejszy staje się angielski.
Turystyka
Ćarminar – Charminar, którego nazwa oznacza cztery wieże stanowi symbol miasta; zbudowany w 1591 roku przez króla Muhammada Kuli Kutbśaha z dynastii Kutbśahi, jako zalążek nowego miasta nad rzeką Musi; według jednej legendy stanął w miejscu, gdzie król ujrzał swoją kochankę, tancerkę Bhagmati, według innej w podzięce za uwolnienie miasta od epidemii; z czterech stron tej budowli znajdują się monumentalne arkady, a na górze najstarszy meczet w mieście. Minarety maja 54 metry wysokości; wokół dzielnica meczetów i bazarów.
Ćarkaman – cztery łuki triumfalne, wzniesione w 1594 roku; kiedyś prowadziły na dziś już nieistniejący plac apelowy pałaców królewskich; wśród nich ozdobiony motywem symbolizujących pomyślność ryb Maćhli Kaman, Śer-e-dil Kaman, który prowadzi do sklepów sari z brokatu i jedwabiu, Ćarminar Kaman, który stanowił wejście do królewskiego meczetu w Ćarminarze i Daulat-Khan-e-Ali, który wiódł do pałacu.
Laad Bazaar, słynie ze sprzedaży m.in. wypraw dla panny młodej.
Szpital Unani, który wzniósł ostatni nizam Hajdarabadu, by podtrzymać tradycję grekoarabskiej medycyny.
Muzeum Salara Dżanga III, / Salardźanga premiera, Hajdarabadu – w kolekcji wyroby z jadeitu z czasów Mogołów, miniaturowe malarstwo, Koran z podpisami trzech Mogołów.
Purani Haweli – Muzeum Nizamów – kompleks XIX-wiecznych klasycystycznych budowli, siedziba szóstego nizama Mahbub Ali Paszy, w bocznym skrzydle rezydencji, w Massarat Mahal dwupiętrowa garderoba o powierzchni siedemdziesięciu trzech metrów kwadratowych; wśród eksponatów muzeum zdjęcia pokazujące niezwykłe bogactwo nizamów, ich porcelana i srebra.
Osmania Hospital, wzniesiony w 1925 roku podczas odbudowy miasta przez nizama po powodzi 1908 roku; wraz z gmachami Boy's High School z różowego granitu i Sądu Najwyższego z czerwonego piaskowca i gmachem dworca kolejowego zbudowanymi w latach 1914-36 stanowi on zespół budowli zbudowanych według planów Brytyjczyka Vincenta Esha, używającego w dekoracji islamskich detali.
Badśahi Aśukhana – Królewski Dom Żałoby, zbudowany w 1595 przez Muhammada Kuli Kutbśaha, piątego władcę z dynastii Kubtśahi jako miejsce, w którym zbierali się szyici w święto Muharram; przechowuje się tu zdobione złotem, srebrem i kamieniami szlachetnymi sztandary niesione w procesji.
Pałac Falaknuma, najbardziej wystawny z pałaców nizamów, zbudowany 1872 roku; fronton w stylu palladiańskim, a zenanę pomieszczenia dla kobiet– zbudowano w stylu indosaraceńskim; wystrój bardzo bogaty, stropy obite skórą, meble i tkaniny z Francji, a marmury z Włoch; tu gościł król Jerzy VI, ale od czasu, gdy zmarł tu z przepicia szósty nizam Mir Mehbub Ali Khan, pałac używano rzadko; dziś to luksusowy hotel.
na wzgórzu Kalabahad – Birla Mandir, hinduistyczny kompleks świątynny z białego radżastańskiego marmuru ufundowany w 1976 roku przez indyjskiego przemysłowca G.T. Birlę. Główną świątynię dedykowano manifestacji Kryszny Wenkateśwarze – Panu Góry Wenkata; obok też ufundowane przez Birlę – planetarium i centrum nauki
Mekka Masdźid – Mecca Masjid, w którego centralny łuk z czarnego granitu wbudowano czerwone cegły z Mekki; zbudowany w 1598 roku przez króla Abdullaha Kutb Szaha; pochowano w nim kilku nizamów z dynastii Asaf Dźahi; w 2007 roku w wyniku wybuchu bomby zginęło czternaście osób, w tym pięć w zamieszaniu zabiła policja.
Dżama Masdżid/ Jami Masjid, drugi z najstarszych meczetów Hajdaraabadu, wzniesiony w 1597 roku.
Pałac Ćoumohalla – Chowmohalla, koło Charminaru; należał do siódmego i ostatniego nizama Osmana Ali Paszy (1911-1948); na dziedzińcach z fontannami odbywają się obecnie koncerty pieśni w urdu i perskim.
Muzeum Archeologiczne Birla mieści się w myśliwskiej rezydencji szóstego nizama Mira Mehbuba Ali Khana, w pałacu Asmangarh – w nim wykopaliska z Andhra Pradesh, w tym rzeźby z brązu przedstawiające Wisznu i Śiwę; na południe od muzeum obelisk nad grobem Michela Raymonda, francuskiego najemnika w wojskach nizama, którego miejscowi uznali za bohatera.
Państwowe Muzeum Archeologiczne zawiera dużą kolekcję sztuki buddyjskiej, brązy Ćolów, repliki malowideł i rzeźb z grot Elury i Adżanty.
Rezydencja, obecnie University College for Women, zbudowana w osiemset piątym przez trzeciego nizama w darze dla brytyjskiego ambasadora Jamesa Kirkpatricka, na frontonie portyku – godło Kompanii Wschodnio– Indyjskiej – lew i jednorożec. Na terenie rezydencji znajduje się replika gmachu – dar Kirkpatricka dla żony, hajdarabadzkiej arystokratki Khairunissy Begum.
Park KBR.
Jusufian Dargah – grób sufickiego świętego z XVII wieku, z bractwa Czisztija.
Utworzone w XVII wieku jezioro Husajn Sugar; wzdłuż niego trzykilometrowa promenada, przy której posągi wielkich postaci Andhra Pradesh; na środku na skale 22-metrowy, monolityczny posąg Buddy Purnima Pełni Księżyca. Posąg waży trzysta pięćdziesiąt ton. Transportowany na miejsce w 1986 roku spadł z promu do wody, stanął na skale wydobyty z wody dopiero po siedmiu latach; nad jeziorem Park Lumbini, w którym w sierpniu 2007 roku w wyniku wybuchu dwóch bomb zginęły czterdzieści dwie osoby; jezioro oddziela właściwy Hajdarabad od Sikandarabadu,.
Sikandarabad – Sekundarabd – zbudowana w 1806 dzielnica garnizonowa dla oddziałów brytyjskich; przez dwieście lat stała się bliźniaczym dla Hajdarabadu miastem, w centrum którego znajduje się Plac Defilad – Parade Ground, obok niego kościół świętego Andrzeja, Sucendarabad Club, neogotycki kościół św. Trójcy z 1848, otoczone murem ziemie pałaców Pajga zamieszkałych przez hajdarabadzką arystokrację, w wśród nich Wikar Manzil i Hiszpański Meczet z 1906 roku.
filmowe miasteczko Ramdźi – produkcja filmów Tollywood – w języku telugu.
Cyberabad – nowo powstałe miasto firm technologii komputerowej.
w pobliżu Hajdarabadu umiejscowione są groby nizamów i kolebka Hajdarabadu, twierdza Golkonda.
Szkolnictwo wyższe
Uniwersytet Osmania (zał. w 1917)
Uniwersytet Hyderabadu (zał. w 1974)
Indyjska Szkoła Biznesu (zał. w 1999)
Uniwersytet Prawa (zał. w 1998)
Krajowy Uniwersytet Urdu im. Maulana Azada (zał. w 1998)
Klimat
Latem temperatura waha się od 18 do 43 stopni Celsjusza (zimą od 9 do 26 stopni). Pora deszczowa – między czerwcem a październikiem. Monsun mniej odczuwalny niż na południu i bliżej wybrzeża.
Hajdarabad w filmie indyjskim
Akcja wielu filmów indyjskich, szczególnie produkowanych w języku telugu, rozgrywa się w Hajdarabadzie, np:
Słownik cywilizacji indyjskiej, Louis Frederic, Książnica 1998
Indie. Życie, legendy i sztuka, Chakravarthi Ram-Prasad, National Geographic 2007
Indie Dorling Kindersley, Wiedza i Życie, Hachette Livre Polska
Indie David Abram, Nick Edwards, Mike Ford, Daniel Jacobs, Devdan Sen, Gavin Thomas i Beth Wooldridghe (wyd. Rough Guides, w Polsce Global PWN, Warszawa 2011)
Indie Pippa de Bruyn, Keith Bain, Niloufer Ventatraman, Shonar Joshi, wydawnictwo PASCAl,Bielsko-Biała 2009
Indie Mediaprofit Warszawa 2006 (tłum. z Insight Guides, Londyn)
