Pomorze
ok. 87,6 tys.
Dialekty zachodniolechickie †
Dialekty środkowolechickie
Dialekty wschodniolechickie
Grupa pomorska języków lechickich (też: Dialekty środkowolechickie) – hipotetyczna grupa języków lub dialektów, którymi posługiwała się i nadal posługuje się autochtoniczna ludność polskiego Pomorza Zachodniego i Pomorza Gdańskiego. Grupa ta bywa również określana jako „grupa środkowolechicka”[1], gdyż charakteryzują ją cechy typowe zarówno dla dialektów zachodniolechickich (język połabski), jak i wschodniolechickich (język polski).
Dość często grupie pomorskiej przypisuje się synonim „język pomorski”[2]. Jest to określenie poniekąd kontrowersyjne, ponieważ nie jest znany dokładny stopień pokrewieństwa poszczególnych etnolektów wchodzących w jej skład. Pojęcie języka pomorskiego pojawia się również w dwóch innych przypadkach – jako określenie kaszubszczyzny[3][4][5] oraz jako nazwa języka, będącego przodkiem współczesnych dialektów słowiańskich, używanych na Pomorzu[6]. Ostatni spośród wymienionych przypadków użycia nie jest zbyt popularny wśród językoznawców, jako iż znaczna ich część doszukuje się genezy gwar pomorskich w staropolszczyźnie[7]. Tradycyjna polska dialektologia zalicza grupę pomorską do dialektów języka polskiego.
Do grupy tej zalicza się:
Obecnie kaszubszczyzna objęta jest formalnym statusem języka regionalnego. Słowińszczyzna, uznawana albo za język odrębny zarówno od polskiego, jak i kaszubskiego, albo za dialekt jednego z tych języków[9], wymarła pod koniec XX wieku. Podobny los podzieliły gwary zachodniopomorskie, które zostały wyparte przez język dolnoniemiecki kilka stuleci wcześniej. Nie zostały utrwalone w żadnym utworze literackim ani dokumencie urzędowym.
Sporny status języka czy dialektów pomorskich wynika przede wszystkim z różnych sposobów kwalifikowania etnolektu. W najprostszym i logicznym ujęciu sprawy, dwoje ludzi mówi w obrębie jednego języka wtedy, gdy może się zrozumieć podczas swobodnej rozmowy bez używania migów lub języka obcego, znanego obojgu.
Liczba różnic w niemal każdym aspekcie językowym, począwszy od leksyki i fonetyki, a skończywszy na gramatyce i morfologii jest na tyle duża, że dwie osoby, np. Polak ze Słowińcem, miałyby podobne lub dużo większe problemy ze zrozumieniem się niż Czech ze Słowakiem, Dolnołużyczanin z Górnołużyczaninem, czy nawet Polak z mieszkańcem Łużyc[potrzebny przypis]. I choć wiele wskazuje na to, że pomorszczyzna wywodzi się ze staropolskiego[potrzebny przypis], to w ostatecznym rozrachunku ze średniowiecznej polszczyzny mogły powstać różne języki w ten sam sposób, w jaki z języka staroruskiego powstały białoruski, ukraiński, rosyjski i rusiński (rusnacki). Wynikałoby zatem, że kaszubski rzeczywiście jest dialektem, ale nie języka polskiego, lecz pomorskiego. Należy pamiętać, że w ujęciu lingwistycznym można równie dobrze zakwestionować status wczesnej staropolszczyzny lub staro-cerkiewno-słowiańskiego i zastanowić się, czy nie są to czasem zaledwie dialekty wspólnej prasłowiańskiej mowy.
Najbardziej podobna do współczesnej polszczyzny jest kaszubszczyzna (także w wyniku dzisiejszego polaszenia), grupa zachodniopomorska, najbardziej konserwatywna, mocno zbliżona była do staropolskiego[potrzebny przypis] (również z tego powodu, że wymarła już w XVII wieku), ale cechowały ją też największe wpływy połabskie. Słowińszczyzna, która przez długi okres swojego istnienia była w znacznym stopniu izolowana od innych narzeczy słowiańskich, była wystawiona na działanie języka dolnoniemieckiego. Sprawiło to, że grupę słowińską wyróżnia największa liczba charakterystycznych cech i właściwości: