Grupa „Działdowo”

Grupa płk. Habicha^[1] – improwizowana grupa taktyczna Wojska Polskiego II RP.

Grupa pod dowództwem pułkownika Eugeniusza Habicha zorganizowana została w sierpniu 1920 roku, w czasie wojny z bolszewikami, na terenie Okręgu Generalnego „Pomorze”. W skład grupy miały wchodzić 9 i 10 pułki strzelców granicznych^[2]. 3 sierpnia 1920 roku dowódca OGen. „Pomorze” rozkazał dowódcy grupy bezwzględną obronę linii kolejowej Warszawa-Gdańsk. Dwa dni później pułkownik Habich podporządkowany został pluton żandarmerii pod dowództwem chorążego Tadeusza Głąba. Następnie grupa pułkownika Habicha podporządkowana została dowódcy 5 Armii, generałowi porucznikowi Władysławowi Sikorskiemu, który z kolei podporządkował ją formalnie pułkownikowi Gustawowi Orlicz-Dreszerowi. W praktyce podporządkowanie to było czysto formalne z uwagi na brak jakiejkolwiek łączności z dowództwem 5 Armii^[3], które nie wiedząc o rozmiarach porażki w Działdowie, nakazało 14 sierpnia 1920 uderzenie w celu odbicia Mławy^[4].

W dniach 8–10 sierpnia 1920 w walkach o Mławę z 10-tys. przeciwnikiem grupa straciła 150 zabitych i rannych oraz 240 wziętych do niewoli^[5], a 12-13 sierpnia 1920 w walkach o Działdowo 657 żołnierzy, tracąc połowę stanu grupy^[6]. Po doznanych porażkach przemęczone i zdemoralizowane resztki grupy znalazły się w Lubawie i Nowym Mieście Lubawskim, a dowództwo grupy w Jabłonowie. 14 sierpnia resztki grupy (400-600 osób) skierowały się do Brodnicy, z zadaniem obrony tego miasta. 15 sierpnia wieczorem miasto to znalazło się jednak w rękach Armii Czerwonej, a płk Habich został wezwany do raportu do Grudziądza, gdzie został postawiony przed sądem wojennym.

Ordre de Bataille i obsada personalna grupy

• Dowództwo
  • dowódca – płk Eugeniusz Habich
    • zastępca – mjr Aleksander Stawarz
• kombinowany dywizjon 3 pułku strzelców granicznych w składzie spieszonych szwadronów 1. i 4. szkolnego oraz kombinowanych 1. i 2. szwadronów karabinów maszynowych, po 8 km-ów każdy – razem 555 żołnierzy, oraz plutonu konnego – 26 osób
• kompania ochotnicza zw. też szturmową pod dowództwem por. Konrada Szramka-Gliszczyńskiego – 250 osób zrekrutowanych ochotniczo w więzieniu kryminalnym w Grudziądzu

Po walkach w Mławie pododdziały 3 pułku strzelców granicznych liczyły 7 oficerów, 500 żołnierzy piechoty i 116 ułanów, z 16 ckmów sprawnych było 10

• 4-kompanijny ochotniczy batalion 265 pp mjra Zygmunta Krudowskiego w sile 423 żołnierzy – Kaszubów, sformowany w Starogardzie, przed walkami o Działdowo liczył już tylko 9 oficerów i 225 szeregowych
• szwadron 10 pułku strzelców granicznych por. Edmunda Łada-Bardowskiego (dołączył do grupy przed rozpoczęciem walk o Działdowo) – 2 oficerów, 72 szeregowych
• pluton konny 5 pułku strzelców konnych (dołączył do grupy przed rozpoczęciem walk o Działdowo) – 1 oficer, 64 strzelców konnych
• 6 bateria 16 pułku artylerii polowej por. Tadeusza Grzegorzewskiego (4 działa i 2 km-y)
• pociąg pancerny „Wilk” (3 wozy pancerne, 1 działo polowe, 1 działo piechoty, 12 kmów; z powodu uszkodzenia obydwu dział nie brał udziału w walkach o Działdowo)
• pluton żandarmerii z 8 dywizjonu żandarmerii w Grudziądzu – chor. Tadeusz Głąb (41 żandarmów)
• oddział samochodowy z Dowództwa Wojsk Samochodowych OG "Pomorze'
• 36 kompania kolejowa (1 oficer, 62 szeregowych)

Stan bojowy grupy płk. Habicha w początku sierpnia 1920 roku wynosił ok. 1500 żołnierzy, a przed podjęciem walk o Działdowo - ponad 1300^[7].

Przypisy

1. Nazywana też Grupą Operacyjną „Działdowo” od miejsca postoju dowództwa grupy. Grzegorz Ratajczyk posługuje się nazwą Grupa Taktyczna płk. Habicha
2. W studium generała Sikorskiego „Nad Wisłą i Wkrą” dowódca grupy wymieniany jest jako płk Habicht. W takim samym brzmieniu nazwisko dowódcy grupy podaje Przemysław Olstowski.
3. Wojciech Zawadzki Pomorze 1920, Bellona 2015, s. 98
4. Wojciech Zawadzki Pomorze 1920, Bellona 2015, s. 107
5. Wojciech Zawadzki Pomorze 1920, Bellona 2015, s. 97
6. Wojciech Zawadzki Pomorze 1920, Bellona 2015, s. 105-106
7. Wojciech Zawadzki Pomorze 1920, Bellona 2015, s. 89 i 97-98

Bibliografia

• Grzegorz Łukomski, Bogusław Polak, Mieczysław Wrzosek, Wojna polsko-bolszewicka 1919-1920, Koszalin 1990.
• Władysław Sikorski, Nad Wisłą i Wkrą. Studium z polsko-rosyjskiej wojny 1920 roku, reprint z oryginału wydanego nakładem Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Lwów 1928, ISBN 83-85028-15-3, s. 121.
• Przemysław Olstowski, Dywizja jazdy płk. Gustawa Orlicz-Dreszera w bitwie warszawskiej, Wojskowy Przegląd Historyczny, Warszawa 1997, Nr 1-2 (159-160), s. 38.
• GrzegorzG. Ratajczyk GrzegorzG., Żandarmeria Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej, Toruń: Dom Wydawniczy DUET, 2004, ISBN 83-89706-20-2, OCLC 309915820 . Brak numerów stron w książce