Edward Makula (ur. 4 lipca 1930 w Kończycach, zm. 15 stycznia 1996 w Warszawie) – polski pilot szybowcowy i samolotowy. Szybowcowy mistrz świata w klasie otwartej (1963) i wicemistrz świata w tej klasie (1960) na szybowcu Zefir 2. 4-krotny mistrz Polski (lata 1957, 1965, 1966, 1978). 7-krotny rekordzista świata i 17-krotny rekordzista Polski. Sędzia międzynarodowy w sporcie szybowcowym, instruktor. Zdobywca medali: Tańskiego (1957) i Lilienthala (1965) oraz Złotej Odznaki Szybowcowej z 3 diamentami.
Życiorys
W lipcu 1946 r. rozpoczął szkolenie szybowcowe i uzyskał kategorię A i B pilota szybowcowego. W 1947 r. podwyższył uprawnienia do kategorii C. W Cywilnej Szkole Pilotów i Mechaników w Ligotce Dolnej odbył kurs podstawowego pilotażu samolotowego[1]. W latach 1948–1949 spełnił warunki do Srebrnej Odznaki Szybowcowej. W 1950 r. ustanowił dwa rekordy Polski w przelocie docelowo-powrotnym, w tym samym roku z nawigatorem Zbigniewem Radowiczem zajął trzecie miejsce w XI Krajowych Zawodach Lotniczych[2]. Uzyskał uprawnienia instruktora szybownictwa, w 1951 r. prowadził wykłady z zakresu szybownictwa wyczynowego w ramach szkoły instruktorów szybowcowych w Aleksandrowicach[3].
W 1951 r. zdał egzamin maturalny w liceum mechanicznym w Katowicach i rozpoczął pracę jako technolog, a później jako nauczyciel przedmiotów zawodowych w Technikum Energetycznym w Bytomiu, gdzie pracował do 1965[4]. W 1952 r. został zatrudniony w Pałacu Młodzieży w Katowicach w pracowni modelarskiej i samochodowej jako instruktor. W tym samym roku, wspólnie ze Stanisławem Skrzydlewskim i Adamem Witkiem, wykonał po raz pierwszy na świecie zespołową akrobację szybowcową[5]. W 1953 r., wspólnie ze Stanisławem Skrzydlewskim i Stanisławem Wielgusem, wydał książkę Przeloty szybowcowe[6].
Rozpoczął studia w Wieczorowej Szkole Inżynierskiej w Katowicach, które ukończył w 1955 r. W tym samym roku wyjechał do Indii z polską wyprawą szybowcową. Za udział w tej wyprawie został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi. 14 kwietnia zdobył ostatni diament do swej Złotej Odznaki Szybowcowej. W 1957 r. został członkiem Zarządu Aeroklubu Śląskiego oraz Szybowcowej Kadry Narodowej[2]. Za wybitne osiągnięcia w szybownictwie w 1957 r. otrzymał Medal Tańskiego[7].
W 1958 r. ukończył studium magisterskie na Wydziale Mechanicznym Politechniki Śląskiej w Gliwicach i uzyskał tam dyplom magistra inżyniera mechanika, ze specjalizacją technologii budowy maszyn. W tym samym roku został odznaczony Srebrnym Medalem za Wybitne Odznaczenia Sportowe. W 1960 r. na VIII Szybowcowych Mistrzostwach Świata w Kolonii zdobył tytuł wicemistrza klasy otwartej[8]. W tym samym roku został zatrudniony jako pilot w wojewódzkiej Stacji Ratunkowej w Katowicach i otrzymał Złoty Medal za Wybitne Osiągnięcia Sportowe. W 1961 r. ukończył kurs pilotażu śmigłowcowego. W lutym 1963 r. w Argentynie zdobył tytuł Szybowcowego Mistrza Świata. Za swe osiągnięcia otrzymał w 1965 r. Medal Lilienthala[9].
W 1965 r. zakończył pracę w zawodzie pilota sanitarnego w ośrodku katowickim i został zatrudniony w PLL LOT. W 1970 r. wziął udział w Szybowcowych Mistrzostwach Świata w Marfie, gdzie zajął piąte miejsce w klasie otwartej[10]. Po zakończeniu kariery zawodniczej latał jako pilot, pod koniec pracy zawodowej (ze względów zdrowotnych) jako nawigator na samolotach Ił-62M. Znalazł się w gronie załóg wykonujących loty pasażerskie nad biegunem północnym[11]. W 1994 r. został wyróżniony Złotym Medalem Aeroklubu Polski[12].
Pochowany w Warszawie na Powązkach Wojskowych[13].
Krewny Jerzego Makuli.
Osiągnięcia sportowe
W swej karierze zawodniczej brał udział w wielu zawodach, najważniejsze to[14][15]:
| Data
|
Zawody
|
Miejsce
|
Lokata
|
| 1957
|
IV Szybowcowe Mistrzostwa Polski
|
Leszno
|
1
|
| 1958
|
7. Szybowcowe Mistrzostwa Świata
|
Leszno
|
5
|
| 1960
|
8. Szybowcowe Mistrzostwa Świata
|
Kolonia
|
2
|
| 1962
|
2. Szybowcowe Mistrzostwa Państw Socjalistycznych
|
Leszno
|
6
|
| 1963
|
9. Szybowcowe Mistrzostwa Świata
|
Junín
|
1
|
| 1965
|
10. Szybowcowe Mistrzostwa Świata
|
Sout Corney
|
4
|
| 1965
|
XI Szybowcowe Mistrzostwa Polski
|
Leszno
|
1
|
| 1966
|
XII Szybowcowe Mistrzostwa Polski
|
Leszno
|
1
|
| 1968
|
11. Szybowcowe Mistrzostwa Świata
|
Leszno
|
8
|
| 1970
|
12. Szybowcowe Mistrzostwa Świata
|
Marfa
|
5
|
| 1978
|
XXIII Szybowcowe Mistrzostwa Polski
|
Leszno
|
1
|
Ustanowione rekordy świata[16]:
| Data
|
Kategoria
|
Trasa
|
Wynik
|
| 16 sierpnia 1955
|
Przelot szybowcem jednomiejscowym na trasie trójkąta o długości 200 km
|
Lisie Kąty, Przepałkowo, Zblewo, Lisie Kąty
|
67,304 km/h
|
| 31 lipca 1972
|
Przelot szybowcem dwumiejscowym na trasie trójkąta o długości 300 km
|
Douglas County, Bridgeport, Rawhide, Douglas County
|
113,72 km/h
|
| 4 sierpnia 1972
|
Przelot szybowcem dwumiejscowym na trasie trójkąta o długości 500 km
|
Douglas County, Susanville, Old Lovelock, Douglas County
|
101,18 km/h
|
| 6 sierpnia 1972
|
Przelot szybowcem jednomiejscowym na trasie trójkąta o długości 100 km
|
Minden, Dayton, Valley View, Minden
|
130,72 km/h
|
| 8 sierpnia 1972
|
Przelot docelowo-powrotny szybowcem dwumiejscowym
|
Douglas County, Darwin, Douglas County
|
718,2 km
|
| 20 lipca 1974
|
Przelot szybowcem dwumiejscowym na trasie trójkąta o długości 300 km
|
Douglas County, Chalfant, Gabbs, Douglas County
|
114,86 km/h
|
| 24 sierpnia 1974
|
Przelot szybowcem dwumiejscowym na trasie trójkąta o długości 300 km
|
Minden, -, Minden
|
122,06 km/h
|
Ustanowione rekordy Polski[2]:
| Data
|
Kategoria
|
Wynik
|
| maj 1950
|
Przelot docelowo-powrotny
|
121 km
|
| czerwiec 1950
|
Przelot docelowo-powrotny
|
231 km
|
| 1951
|
Przelot na trasie trójkąta o długości 100 km
|
57,18 km/h
|
| 1954
|
Przelot na trasie trójkąta o długości 100 km
|
88 km/h
|
| czerwiec 1958
|
Przelot na trasie trójkąta o długości 200 km
|
79 km/h
|
| czerwiec 1958
|
Przelot na trasie trójkąta o długości 300 km
|
70,605 km/h
|
| maj 1960
|
Przelot na trasie trójkąta o długości 100 km
|
103,1 km/h
|
| czerwiec 1960
|
Przelot na trasie trójkąta o długości 200 km
|
93,928 km/h
|
| czerwiec 1962
|
Przelot na trasie trójkąta o długości 300 km
|
79,5 km/h
|
| luty 1963
|
Przelot otwarty
|
716 km
|
Przypisy
- ↑ Czepirski, Wiejak 2004 ↓, s. 60.
- ↑ a b c Skrzydlata Polska 1963 ↓, s. 8.
- ↑ Skarbiński 2015 ↓, s. 345.
- ↑ 85 ROCZNICA URODZIN „EDA” CZ. I. kjwozniak.wordpress.com. [dostęp 2023-08-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-08-17)]. (pol.).
- ↑ Samek 1997 ↓, s. 308.
- ↑ Szydłowski 1986 ↓, s. 257.
- ↑ Medal Tańskiego. Szybowce.Com. [dostęp 2023-08-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (202-09-25)]. (pol.).
- ↑ Skarbiński 2015 ↓, s. 180.
- ↑ FAI Award: The Lilienthal Gliding Medal. FAI. [dostęp 2023-08-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-06-19)]. (ang.).
- ↑ Skarbiński 2015 ↓, s. 183.
- ↑ Samoloty PLL LOT zaczęły latać trasą nad biegunem północnym, wyposażenie uzupełnione o kombinezony polarne dla załóg i zestawy przetrwania. Wszystko Co Najważniejsze. [dostęp 2023-08-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-07-18)]. (pol.).
- ↑ Samek 1997 ↓, s. 24.
- ↑ Ofiary katastrof lotniczych. Członkowie rządu PRL, żona aktora, nastoletni syn ministra. Śmierć na planie filmowym, tragedie na pokazach akrobacji samolotowej. Niezapomniani. www.se.pl. [dostęp 2023-02-20].
- ↑ Edward Makula. Medale na skrzydłach. [dostęp 2023-08-19]. (pol.).
- ↑ Szydłowski 1986 ↓, s. 272-273, 281.
- ↑ History of Records: Edward MAKULA (POL). FAI. [dostęp 2023-08-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-08)]. (ang.).
Bibliografia
| 1956–1970 |
|
|---|
| 1971–1990 |
|
|---|
| od 1990 |
|
|---|
.jpg)
