Dowspuda (gmina)

Dowspuda

gmina wiejska
1919–1954[1]
Państwo	Polska
Województwo	1919–39: białostockie 1945–54: białostockie
Powiat	augustowski
Siedziba	Raczki
Populacja (1946) • liczba ludności	5 608
Szczegółowy podział administracyjny (1954)
Liczba gromad 25
Położenie na mapie Polski w latach 1951–1975 Dowspuda
53°58′48,0000″N 22°48′00,0000″E

Dowspuda (od 1973 Raczki) – dawna gmina wiejska istniejąca do 1954 roku^[2] w woj. białostockim (dzisiejsze woj. podlaskie). Nazwa gminy pochodzi od wsi Dowspuda, jednakże siedzibą gminy były Raczki^[3].

Za Królestwa Polskiego gmina należała do powiatu augustowskiego w guberni suwalskiej^[4][5][6]. 31 maja 1870^[7] do gminy przyłączono pozbawione praw miejskich Raczki^[8].

W okresie międzywojennym gmina Dowspuda należała do powiatu augustowskiego w woj. białostockim^[3]. Po wojnie gmina zachowała przynależność administracyjną. Według stanu z dnia 1 lipca 1952 roku gmina składała się 25 gromad: Chomontowo, Grabowo, Grabowo Majątek, Jabłońskie, Jankielówka, Janówka, Jaśki, Lipówka, Ludwinowo, Mazurki, Mikołajówek, Moczydły, Planta, Posielanie, Pruska Mała, Pruska Wielka, Raczki, Sołdacka Słoboda, Sucha Wieś, Szkocja, Topiłówka, Witówka, Wronowo, Wysokie, Ziółkowo^[9]. Ludwinowo stanowiło eksklawę gminy Dowspuda i powiatu augustowskiego na terenie gminy Wólka i powiatu suwalskiego^[3].

Gmina została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin^[10]. Jednostki nie przywrócono 1 stycznia 1973 roku po reaktywowaniu gmin^[11]. Jej dawny obszar należy obecnie do gmin Raczki i Augustów.

Miejscowości

Miejscowości i osady na podstawie spisu powszechnego z 30 września 1921^[12].

• Wsie: Chodorki, Chomontowo, Grabowo, Iwanówka, Jabłońskie, Jankielówka, Janówka Kościelna, Jaśki, Korytki, Lipówka, Ludwinowo, Mazurki, Mikołajówek, Moczydły, Planta, Posielanie, Pruska Mała, Pruska Wielka, Raczki, Słoboda, Sucha Wieś, Topiłówka, Witówka, Wronowo, Wysokie, Zajaśki Leśne, Ziółkowo
• Folwarki: Dowspuda, Grabowo, Nowy Dworek, Planta, Szkocja
• Osady: Mazurki Nowe, Michaliszki, Wronowo, Zabagnie
• Kolonie: Hawenlok, Podwronowo, Serebranka, Witówka
• Leśniczówki: Okół, Podlipówka, Podmoczydły, Podtopiłówek I, Podtopiłówek II, Podwitówka, Słuczanka, Ślepsk, Zajaśki Leśne, Zalesie

Ludność

Rok	1880[13]	1909[14]	1921[12]	1946[15]
Liczba ludności	7796	8223	6037	5608

Przypisy

1. Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. białostockiego; w czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską.
2. Do 28 września 1954 roku
3. Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej - podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
4. Postanowienie z 17 (29) września 1866, ogłoszone 5 (17) stycznia 1867 (Dziennik Praw, rok 1866, tom 66, nr 219, str. 279)
5. Postanowienie z 29 grudnia 1867 (10 stycznia 1868), ogłoszone 8 (20) lutego 1868 (Dziennik Praw, rok 1868, tom 67, nr 228, str. 359)
6. Powiat augustowski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 51 .
7. 19 maja 1870 wg kalendarza juliańskiego
8. Postanowienie z 27 lutego (11 marca) 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, str. 93)
9. Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
10. Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
11. Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
12. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. T. V: Województwo białostockie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1924, s. 2-3.
13. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. II. Warszawa: 1881, s. 136.
14. Rocznik Statystyczny Królestwa Polskiego. Rok 1913. Warszawa: 1914, s. 30.
15. Powszechny sumaryczny spis ludności. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1947, s. 35.