Czternastozgłoskowiec – rozmiar wiersza sylabicznego, składający się z czternastu sylab i występujący w różnych formatach średniówkowych.
Podstawowe odmiany czternastozgłoskowca to czternastozgłoskowiec symetryczny 14 (7 + 7)[1] i czternastozgłoskowiec asymetryczny 14 (8 + 6)[2].
Symetrycznego czternastozgłoskowca Jan Kochanowski użył w Psalmie XI:
- Przed się Bóg jest na niebie, a stamtąd wszystko widzi,
- Sprawiedliwych doświadcza, nieprawymi się hydzi:
- Na złe ludzi wyleje deszcz gorący, siarczany,
- Wyleje węgle żywe i grom z wichrem zmieszany;
- Bo będąc sprawiedliwym, sprawiedliwość miłuje,
- A dobre ludzi okiem łaskawem opatruje.
Natomiast czternastozgłoskowcem asymetrycznym posłużył się w poemacie Zuzanna:
- Niechaj się źli nie kochają w swojej wszeteczności
- Żywie Bóg na niebie, który karze ludzkie złości,
- A dobre ma na swej pieczy i każdego broni,
- Kto się jeno pod zwyciężną Jego rękę skłoni.
W wierszu sylabotonicznym czternastozgłoskowiec symetryczny ma charakter sześciostopowca jambicznego hiperkatalektycznego w średniówce i klauzuli (sSsSsSs//sSsSsSs) lub czterostopowca anapestycznego hiperkatalektycznego w średniówce i klauzuli (ssSssSs//ssSssSs)[3], a czternastozgłoskowiec asymetryczny ma kształt siedmiostopowca trocheicznego akatalektycznego[4].
- Idzie lasem owa zmora, co ma kibić piły,
- A zębami chłopców nęci i zna czar mogiły.
- Upatrzyła parobczyna na schyłku doliny:
- "Ciebie pragnę, śnie jedyny - dyny moje, dyny!
- Bolesław Leśmian, Piła
Czternastozgłoskowiec anapestyczny występuje w strofie mickiewiczowskiej.
Teoretycznie czternastozgłoskowy jest pięciostopowiec daktyliczny katalektyczny, ale ten format trafia się tylko sporadycznie.
Przypisy
- ↑ Kazimierz Wóycicki: Forma dźwiękowa prozy polskiej i wiersza polskiego. Warszawa: PWN, 1960, s. 90.
- ↑ Kazimierz Wóycicki, o.c., s. 91.
- ↑ Wiktor JarosławW.J. Darasz Wiktor JarosławW.J., Mały przewodnik po wierszu polskim, Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego, 2003, ISBN 83-900829-6-9, OCLC 830474253 . Brak numerów stron w książce
- ↑ Wiktor Jarosław Darasz, o.c., s. 72.
Formy wiersza ze względu na liczbę sylab w wersie
