Challenger (wahadłowiec)

Challenger

Wahadłowiec Challenger
Nazwa	Challenger
Oznaczenie	STA-099, OV-99
Data pierwszego lotu	4 kwietnia 1983
Pierwsza misja	STS-6
Data ostatniego lotu	28 stycznia 1986
Ostatnia misja	STS-51-L
Liczba zakończonych misji	10
Liczba orbit	995
Pokonany dystans	41 527 416 km
Liczba dni w przestrzeni kosmicznej	62,41
Status	Zniszczony w katastrofie w 1986

Challenger (oznaczenie – STA-099, OV-99) – drugi wahadłowiec kosmiczny amerykańskiego Programu STS. Pierwszy lot odbył się 4 kwietnia 1983 roku w trakcie misji oznaczonej symbolem STS-6. Uległ zniszczeniu 28 stycznia 1986 przy starcie misji STS-51-L.

Nazwa^[1]

Orbiter Challenger otrzymał imię po brytyjskim okręcie badawczym HMS „Challenger”, który żeglował po wodach Atlantyku i Pacyfiku w latach 1872–1876. Nazwę Challenger nosił także moduł księżycowy LM misji Apollo 17.

Najważniejsze daty^[1]

Data	Wydarzenie
Jako STA-099
26 lipca 1972	Zawarcie kontraktu na prace
21 listopada 1975	Rozpoczęcie montażu strukturalnego modułu załogi
14 czerwca 1976	Rozpoczęcie montażu strukturalnego części rufowej kadłuba
16 marca 1977	Do Palmdale docierają skrzydła od Grummana
30 września 1977	Rozpoczęcie końcowego montażu
10 lutego 1978	Zakończenie montażu
14 lutego 1978	Wyprowadzenie promu z Palmdale
Jako OV-099
1 stycznia 1979	Zawarcie kontraktu na prace
28 stycznia 1979	Rozpoczęcie montażu strukturalnego modułu załogi
3 listopada 1980	Rozpoczęcie końcowego montażu
1 października 1981	Koniec montażu
30 czerwca 1982	Wyprowadzenie promu z Palmdale
1 lipca 1982	Transport lądowy z Palmdale do bazy Edwards
5 lipca 1982	Dostarczenie do Kennedy Space Center
19 grudnia 1982	Wydanie decyzji o gotowości do lotu
4 kwietnia 1983	Pierwszy lot (STS-6)

Misje

Prom kosmiczny Challenger wykonał 10 lotów, spędził w przestrzeni kosmicznej 62,41 dni, zaliczył 995 orbit, przeleciał łącznie 41 527 416 km, włączając ostatnią misję. Liczba astronautów: 56.

Data	Oznaczenie	Uwagi
4 kwietnia 1983	STS-6	Wypuszczenie TDRS-1. Pierwszy spacer kosmiczny w czasie trwania misji wahadłowców
18 czerwca 1983	STS-7	Sally Ride pierwszą Amerykanką w kosmosie. Wypuszczenie dwóch satelitów komunikacyjnych. Podczas orbitowania okno wahadłowca zostało uszkodzone przez kosmicznego śmiecia[2].
30 sierpnia 1983	STS-8	Guion Bluford pierwszym Afroamerykaninem w kosmosie. Pierwszy nocny start i nocne lądowanie. Wypuszczenie Insat-1B.
3 lutego 1984	STS-41-B	Pierwszy spacer kosmiczny bez uwięzi. Próba wypuszczenia dwóch satelitów komunikacyjnych, bez powodzenia.
6 kwietnia 1984	STS-41-C	Misja serwisowa satelity Solar Max.
5 października 1984	STS-41-G	Pierwsza misja z dwiema kobietami. Marc Garneau pierwszym Kanadyjczykiem w kosmosie. Kathryn D. Sullivan pierwszą Amerykanką dokonującą spaceru kosmicznego. Wypuszczenie Earth Radiation Budget Satellite.
29 kwietnia 1985	STS-51-B	Przeprowadzenie misji Spacelab-3
29 lipca 1985	STS-51-F	Przeprowadzenie misji Spacelab-2
30 października 1985	STS-61-A	Przeprowadzenie misji niemieckiego Spacelab D-1
28 stycznia 1986	STS-51-L	Prom został zniszczony przy starcie. Cała załoga (siedmioro astronautów) zginęła w katastrofie.

Próby wytrzymałościowe prototypu STA-099

W drugiej połowie 1978 r. rozpoczęły się próby prototypu STA-099, mające na celu ocenę wytrzymałości konstrukcji orbitera. Badania te wykonała firma Lockheed-California na stanowisku prób w Palmdale poprzednio używanym przy pracach nad odrzutowcem pasażerskim Lockheed L-1011 Tri Star. Do sprawdzenia wytrzymałości konstrukcji zastosowano zespół siłowników hydraulicznych dających naciski do 210 kPa. Trzy potężne siłowniki naciskały na część ogonową orbitera symulując obciążenia występujące podczas pracy silników głównych. Naśladowano również nagrzewanie pojazdu podczas wzlotu w atmosferę za pomocą elektrycznych koców grzejnych i wychładzanie znajdujących się w cieniu fragmentów pojazdu w czasie lotu orbitalnego przez owiewanie konstrukcji rozprężającym się azotem. Wykonano badania odkształceń powstałych na skutek nierównomiernego nagrzewania różnych części orbitera. Po zakończeniu prób prototyp STA-099, będący pozbawioną wyposażenia konstrukcją normalnego orbitera przekazano firmie Rockwell z zamiarem jego przebudowy. Otrzymał on odznaczenie OV-099^[3].

Katastrofa wahadłowca

28 stycznia 1986 r., w 73 sekundzie misji STS-51-L, na wysokości 9 mil, siedmiu członków załogi poniosło śmierć. Do załogi należała także Christa McAuliffe – pierwsza nauczycielka w kosmosie, nie mająca wcześniej związków z astronomią^[4]. Przyczyną katastrofy było uszkodzenie pierścienia uszczelniającego w prawym silniku wspomagającym, które nastąpiło najprawdopodobniej między pierwszą a trzecią sekundą lotu. Na skutek wielu niekorzystnych czynników (w tym najważniejszego – niskiej temperatury zewnętrznej w momencie startu) w efekcie utraty sprężystości pierścieni uszczelniających doszło do oddziaływania gorących gazów wewnątrz silnika na powstałą nieszczelność, na zewnątrz połączenia pojawił się płomień. Płomień ten przepalił dziurę w zbiorniku zewnętrznym wahadłowca, doprowadzając wskutek przegrzania, do: wycieku (i zapłonu) wodoru oraz oderwania się wspornika rakiety SRB, która odchyliła się od ustalonego położenia. W ciągu około jednej sekundy doszło do oderwania się dna zbiornika z wodorem i uderzenia górną częścią rakiety SRB w zbiornik zewnętrzny. Eksplozja zbiornika spowodowała gwałtowną zmianę położenia promu w osi wyznaczonej trajektorii startowej, co doprowadziło do jego destrukcji przez siły aerodynamiczne nieprzewidziane przez konstruktorów. Szczątki promu uderzyły o powierzchnię wody^[5].

• 
  Załoga Misji STS 51L
• 
  Challenger
• 
  Eksplozja Challengera

Przypisy

1. Robert Godwin: Space Shuttle. Warszawa: Prószyński Media Sp. z o.o., 2011, s. 20, seria: Historia podboju Kosmosu. ISBN 978-83-7648-973-5.
2. Orbital Debris Photo Gallery. orbitaldebris.jsc.nasa.gov. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-05-27)]..
3. Jacek Nowicki i Krzysztof Zięcina Samoloty Kosmiczne.
4. Miała być pierwszą nauczycielką w kosmosie. Zginęła tragiczną śmiercią. Historia Christy McAuliffe [online], www.ofeminin.pl, 4 października 2020 [dostęp 2020-10-21] .
5. Discovery Channel: Tuż przed tragedią – Challenger.

Kontrola autorytatywna (Orbiter STS):

• VIAF: 170078796, 134172486
• LCCN: n83155337
• GND: 4224126-1
• NKC: kn20030424007
• J9U: 987007601544605171

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3884584
• Britannica: topic/Challenger-space-shuttle
• SNL: Challenger_-_romferge
• Catalana: 0247089