162 400 kg (wersja -100),
174 000 kg (wersja -200B), 178 100 kg (wersja -300), 178 756 kg (wersja -400), 184 600 kg (wersja -400ER), 185 972 kg (wersja -8)
Boeing 747 – szerokokadłubowysamolot pasażerski przeznaczony do lotów dalekiego zasięgu, produkowany przez Boeing Company, potocznie nazywany Jumbo Jet[3] – ustępując Airbusowi A380 i An-225 jest jednym z największych samolotówodrzutowych na świecie, mogącym zabrać na pokład, w zależności od wersji i konfiguracji, od 366 do 660 pasażerów. Istnieją także wersje towarowe, oraz wersje półpasażerskie zabierające duży ładunek i 220 pasażerów. Jest to samolot czterosilnikowy (certyfikowany do lotu – w razie awarii – na tylko trzech silnikach), a jego cechą charakterystyczną jest „garb”, w którym mieści się górny pokład samolotu.
Pierwszy lot Boeinga 747 odbył się 9 lutego 1969 roku, a wprowadzony został do służby w 1970 na amerykańskich liniach Pan Am. Do grudnia 2014 wyprodukowano 1501 sztuk tego samolotu we wszystkich wersjach. 28 czerwca 2014 roku Boeing dostarczył 1500. wyprodukowanego Jumbo Jeta, odbiorcą była niemiecka linia Lufthansa, a maszyna była modelem 747-8i[4].
6 grudnia 2022 roku, producent poinformował oficjalnie o fakcie opuszczenia hali montażowej zakładów w Everett w stanie Waszyngton, ostatniego, wybudowanego Boeinga 747. Od rozpoczęcia produkcji samolotu w 1967 roku, łącznie wyprodukowano 1574 egzemplarze. 31 stycznia 2023 roku w tych samych zakładach odbyła się uroczystość przekazania ostatniego wyprodukowanego Boeinga 747. Samolot w wersji towarowej 747-8F, o rejestracji N863GT trafił do linii Atlas Air, która jest własnością firmy przewozowej Apex Logistics[1][2][5].
Wersje samolotu
Seryjnie produkowane
747-100
Pierwsza wersja samolotu, w służbie od 1971 roku, ostatni dostarczony egzemplarz w 1986[6]. Wczesne Boeingi 747 z serii 100 były budowane z sześcioma okienkami na górnym pokładzie. W opcji oferowano dziesięć okien. Niektóre 747-100 zostały przerobione do nowej konfiguracji. Ogółem wybudowano 167 Boeingów 747 serii 100. Boeing nigdy nie wybudował żadnego 747-100 w wersji transportowej, chociaż przerabiano samoloty z konfiguracji pasażerskiej na transportową. Linie lotnicze Pan American World Airways były głównym odbiorcą Boeinga 747 serii 100. Firma Boeing oferowała również opcjonalnie zamontowanie silników Rolls-Royce RB 211 lub General ElectricCF6, lecz tylko Saudi Arabian Airlines (obecnie Saudia) wybrała silniki Rolls-Royce’a.
747-200
Wersja w służbie od 1971, ostatni dostarczony egzemplarz (-200F) w 1990. Względem wersji -100 posiada większy zasięg i w konsekwencji mocniejsze silniki, większą pojemność zbiorników paliwa oraz wzmocnioną konstrukcję pozwalającą na podwyższenie masy startowej. 747-200 miała szereg podwersji, w tym:
Boeing 747-200A
Boeing 747-200B
Boeing 747-2G4B – wersja używana przez prezydenta Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Boeing 747-200C – wersja pasażersko-towarowa.
Boeing 747-200D- wersja o mniejszym zasięgu i z większą liczbą miejsc dla pasażerów, przeznaczona na rynek japoński.
Boeing 747-200F – wersja towarowa.
Boeing 747-200M – wersja pasażersko-towarowa.
747SP
747SP (ang.Special Performance) to krótsza o blisko 15 metrów wersja o wydłużonym zasięgu. Zabierała mniej pasażerów niż wersje -100 i -200 (maksymalnie 440 pasażerów, normalnie około 290), ale zasięgiem dorównywała obecnym samolotom 747-400 (12 325 kilometrów). W służbie od 1976, ostatni egzemplarz dostarczony w 1989. Ogółem wybudowano 45 Boeingów 747SP. Pierwszy egzemplarz rozpoczął służbę w liniach PanAm 4 lutego 1976 roku. To właśnie linie Pan American World Airways były jego głównym odbiorcą.
747SR
747SR (ang.Shortened Range) – wersja krótkiego zasięgu. Używana głównie przez japońskie linie lotnicze, do obsługi krótkich tras o dużym natężeniu ruchu. Wersja ta charakteryzowała się zmniejszoną pojemnością zbiorników paliwa oraz wytrzymalszą konstrukcją dostosowaną do częstych cykli startów i lądowań.
747-300
Najkrócej produkowana wersja samolotów 747, w służbie od 1983; ostatni egzemplarz dostarczony w 1990. W porównaniu do wersji -200 posiada powiększony górny pokład (wykorzystany później w 747-400). Wydłużenie „garba” poprawiło zużycie paliwa na pasażera (zgodnie z regułą pól).
Najpopularniejsza seria tych samolotów. W służbie od 1989. Wyróżnia je dłuższy górny pokład (garb), oraz winglety na końcach skrzydeł. Podobnie, jak wersja 200, ma wiele podwersji, w tym:
Boeing 747-400F (ang.Freight) – wersja towarowa, z krótkim górnym pokładem.
Boeing 747-400D (ang.Domestic) – wersja o krótkim zasięgu, przygotowana na rynek japoński, bez wingletów.
Boeing 747-400M (czasem nazywaną Combi) – wersję pół pasażerską – pół towarową (tylną połowę głównego pokładu zajmuje przestrzeń towarowa), wyposażoną w duże boczne drzwi towarowe zaraz za lewym skrzydłem.
Boeing 747-400ER (ang.Extended Range) – wersja o przedłużonym zasięgu I zwiększonej maksymalnej masie startowej.
Boeing 747-400ERF- wersja towarowa ze zwiększonym zasięgiem i z większą pojemnością cargo.
Boeing 747-400BCF (ang.Boeing Converted Freighter) – wersja towarowa przerobiona z wersji pasażerskiej (B747-400) w autoryzowanych zakładach Boeinga, z długim pokładem górnym.
Produkcja serii 747-400 została zakończona w roku 2009. Ostatnim egzemplarzem był 747-4HQERF (rejestracja 9K-DAB), przeznaczony dla linii LoadAir Cargo.
Boeing 747 SCA (ang.Shuttle Carrier Aircraft) – wersja wykorzystywana przez NASA do przenoszenia promów kosmicznych z miejsca lądowania (np. z bazy lotniczejEdwards w Kalifornii) z powrotem do Centrum Lotów Kosmiczych im. Kennedy’ego na Florydzie. Są to dwie zmodyfikowane maszyny – 747-100 oraz 747-100SR. Od zwykłych 747-100 różni je to, że zawierają mocowania dla orbitera (jedno z przodu, dwa z tyłu), wzmocnienia w miejscach mocowań, wyposażenie do kontroli elektroniki orbitera oraz oczywiście to, że nie mają miejsc pasażerskich. Dla zwiększenia stabilności posiadają dodatkowe, mniejsze stateczniki pionowe na końcówkach stateczników poziomych.
C-25 – wersja transportowa dla VIP-ów powstała w 1990. Modyfikacja 747-200B o zmienionym wnętrzu.
VC-25A – popularnie nazywany Air Force One (chociaż faktycznie nazwą Air Force One oznaczany jest jakikolwiek statek latający US Air Force, na pokładzie którego aktualnie przebywa prezydent USA). Są to zmodyfikowane C-25. Mają rozbudowane i unowocześnione wyposażenie nawigacyjne i komunikacyjne. Posiadają także urządzenia do tankowania w locie.
E-4 – zmilitaryzowana wersja 747-200. Samoloty te mogą służyć jako mobilne centra dowodzenia w sytuacjach kryzysowych. Również posiadają wyposażenie do tankowania w czasie lotu. Samoloty te są wyposażone w osłony przeciw efektom wybuchów jądrowych, między innymi przeciwko impulsom elektromagnetycznym (EMP). Występuje w dwóch podwersjach:
E-4A
E-4B
Boeing 747 LCF Dreamlifter – wersja wyolbrzymiona, przystosowana do przewożenia części kadłuba nowego Boeinga 787. Podobnie do Belugi, środkowa część jego kadłuba ma znacznie większą średnicę, pozwalająca na przewóz dużo większych ładunków.
Największym użytkownikiem B747 w historii, były linie Pan American World Airways (w skrócie Pan Am), mające w swojej flocie 72 sztuki tych samolotów w wersjach -100/-200/SP[9].
Kokpit
Samoloty wersji 100, 200 oraz 300 wyposażone były w kokpit dla trzech członków załogi: kapitana, pierwszego oficera oraz inżyniera pokładowego. Od lat dziewięćdziesiątych w wielu maszynach zamontowano nowoczesne urządzenia nawigacyjne, niekiedy zastępując sztuczny horyzont wyświetlaczem. W wersji 400 wprowadzono szklany kokpit początkowo wyposażony w ekrany CRT, później LCD. Dzięki automatyzacji załoga zredukowana została do dwóch osób. Samoloty 747-8 posiadają niemal identyczny kokpit jak 747-400.
Kokpit samolotów wersji 100/200/300
Stanowisko inżyniera pokładowego wersji 100/200/300
Taśmowe wskaźniki silników. Po stronie kapitana zamontowane nowoczesne urządzenia nawigacyjne
↑ abDostawa ostatniego Boeinga 747, „Lotnictwo”, nr 2 (2023), s. 12, ISSN1732-5323
↑ abPaweł Bondaryk, Ostatni Boeing 747. Koniec pewnej epoki, „Lotnictwo Aviation International”, nr 2 (2023), s. 14-15, ISSN2450-1298
↑Po angielsku: Wielgachny Odrzutowiec. Jumbo, co oznacza słoń w jednym z afrykańskich języków, było imieniem słynnego wielkiego słonia pokazywanego w amerykańskimcyrkuP.T. Barnuma(ang.). Dzięki Jumbo i ówczesnej natarczywej promocji Barnuma, słowo to dawno temu przyjęło się jako oznaczające bardzo duży egzemplarz danego rodzaju. (Tragiczna) historia słonia Jumbo jest opisana tu: [1]. (ang.).
↑1500. Jumbo Jet dostarczony, „Lotnictwo”, nr 8 (2014), s. 31, ISSN1732-5323
↑Koniec produkcji Jumbo Jeta, „Lotnictwo”, nr 1 (2023), s. 11, ISSN1732-5323
_at_Aviodrome_Lelystad.JPG)
.svg){kind=logo}
