Marcin Madaliński Mikołaj Madaliński Józefa Madalińska Marcelina Wiktoria Madalińska
Epitafium Antoniego Madalińskiego w kościele parafialnym w Przybyszewie, dłuta Bolesława Syrewicza. Drzeworyt Józefa Łoskoczyńskiego z 1876 rokuKościół parafialny w Przybyszewie, w którym pochowany jest Antoni Madaliński
Według Mariana Lecha A. Madaliński urodził się w Porowie w Sieradzkiem w 1739[3] (dokładna data jest nieznana), przy czym miejscowości o takiej nazwie nie odnotowuje Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, współcześnie również taka miejscowość nie jest znana. Z kolei, według Jerzego Kowackiego urodził się "jakoby w Wielkopolsce"[4].
Syn Józefa i Barbary z Gutowskich; wywodził się ze szlacheckiej rodziny ziemiańskiej pieczętującej się Laryszą (a. Laryssą). We wczesnej jego biografii jak dotąd jest sporo luk, nie jest znana m.in. jego edukacja wojskowa.
W latach 1778–1788 był dzierżawcą dóbr z ordynacji rydzyńskiej, a w życiu politycznym korzystał z protekcji Sułkowskich[5]. Dzierżawił wówczas ziemię w Baszkowie (gm. Zduny) oraz był dowódcą garnizonu w Zdunach.
W 1786 r. został wybrany na posła z województwa kaliskiego. Następnie został posłem na Sejm Czteroletni (1788–1792) z woj. gnieźnieńskiego, w toku którego przeszedł do obozu reform: popierał projekty przemian, należał do Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji 3 Maja. W związku ze zwiększeniem liczby wojska w 1789 Madaliński powrócił do służby wojskowej i awansował na majora. W lipcu 1791 kupił stopień wicebrygadiera, a rok później został brygadierem w 1 Wielkopolskiej Brygadzie Kawalerii Narodowej[6][5]. Uczestniczył także w pracach Sejmu, m.in. 7 stycznia 1791 wygłosił tam mowę na rzecz stronnictwa postępowego. Był członkiem Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej, popierającego dzieło Konstytucji 3 Maja. Uczestniczył w wojnie polsko-rosyjskiej w 1792 r., jednak na skutek nieudolnego dowodzenia brygadą przez Damazego Mioduskiego nie zdążyła ona dołączyć do sił głównych przed bitwami pod Zieleńcami i pod Dubienką. 14 lipca po zdymisjonowanym Mioduskim Madaliński objął dowództwo brygady, lecz nie zdążył wziąć udziału w walkach przed przystąpieniem króla do konfederacji targowickiej.
Od 1793 r., gdy dowodzona przez niego brygada została na skutek rozbiorów przymusowo przekwaterowana z rodzinnej Wielkopolski na Mazowsze, był aktywny w konspiracji przedpowstańczej. Osobę Madalińskiego rozważano wówczas jako „rezerwową” kandydaturę na Naczelnika powstania. Wobec groźby redukcji wojska, nakazanej przez władze rosyjskie, na naradzie w siedzibie dowództwa brygady w Ostrołęce, prawdopodobnie 8 marca 1794, zdecydowano o rozpoczęciu powstania. Madaliński odmówił redukcji brygady i 12 lub 13 marca 1794 rozpoczął marsz swojej brygady spod Ostrołęki przez tereny zagarnięte przez Prusy (Mławę, Wyszogród, Sochaczew) w kierunku Krakowa, co zdeterminowało rozpoczęcie powstania zbrojnego[7][8]. Po drodze brygada stoczyła dwie drobne potyczki z oddziałami pruskimi, a 24 marca, w dniu proklamacji powstania przez Naczelnika Tadeusza Kościuszkę, dotarła do Końskich, stanowiąc ubezpieczenie ogniska insurekcji od północy. 3 kwietnia, maszerując przez Kielce, Pińczów i Skalbmierz, brygada połączyła się z grupą Kościuszki koło Proszowic.
Awansowany przez Naczelnika ze stopnia brygadiera kolejno na generała majora (2 kwietnia) i generała lejtnanta (6 kwietnia), Madaliński walczył 4 kwietnia pod Racławicami, dowodząc kawalerią lewego skrzydła i 6 czerwca pod Szczekocinami, powstrzymując na prawym skrzydle natarcie wojsk prusko-rosyjskich. Został tam też lekko ranny[7]. W II połowie czerwca jego brygada osłaniała wycofywanie się głównych sił na Warszawę, w lipcu walczył w korpusie Józefa Zajączka na przedpolu Warszawy, a w sierpniu w obronie stolicy[7]. Brał udział w wyprawie wielkopolskiejgenerała Dąbrowskiego, łącząc się 14 września z korpusem Dąbrowskiego w Wielkopolsce. Stoczono tam wiele potyczek z oddziałami pruskimi, a 2 października kawaleria Madalińskiego odegrała znaczącą rolę w zdobyciu Bydgoszczy i otwierała atak na Toruń[7]. Podczas całych działań powstańczych Madaliński odznaczył się jako zdecydowany dowódca, realizujący śmiałą strategię manewrową. Po wycofaniu z Wielkopolski z powodu zagrożenia Warszawy brał udział w obronie stolicy. W styczniu 1795 aresztowany przez Prusaków, przewieziony do Wrocławia, następnie Magdeburga[7]. Nie brał udziału w dalszych działaniach niepodległościowych. Na przełomie XVIII i XIX w. dzierżawił od rządu pruskiego dobra kostrzyńskie, zsekularyzowane przez Prusaków po konfiskacie majątku klarysek w Gnieźnie[9]. Ożenił się z Wiktorią ze Skotnickich, z którą miał ośmioro dzieci.
Antoni Madaliński zmarł 19 lipca 1804 w Borowem, majątku, którego był dziedzicem. Pogrzeb odbył się 23 lipca, ciało generała zostało złożone w kościele parafialnym św. Apostołów Piotra i Pawła w Przybyszewie, a serce w Lubani[7].
↑Marian Lech Generał Antoni Madaliński 1739-1805, wyd. MON, 1971 (notka bibliograficzna, s. 160).
↑Jerzy Kowecki: Madaliński Antoni Jerzy. W: Antoni Gąsiorowski (red.), Jerzy Topolski (red.): Wielkopolski Słownik Biograficzny. Warszawa-Poznań: PWN, 1981, s. 445-446. ISBN 83-01-02722-3.
Mariusz Machynia, Czesław Srzednicki: Oficerowie Rzeczypospolitej Obojga Narodów 1717-1794. T.1: Oficerowie wojska koronnego, cz.1: Sztaby i kawaleria. Kraków: Księgarnia Akademicka. Wydawnictwo Naukowe, 2002. ISBN 83-71-88-500-8.
