Adolf Małyszko (ur. 1 stycznia 1886 w Niemczynie, zm. 22 lutego 1963 w Piasecznie) – polski polityk, działacz PSL „Wyzwolenie”, pułkownik artylerii Wojska Polskiego.
Życiorys
Adolf Małyszko urodził się 1 stycznia 1886 roku w Niemczynie, w powiecie sokólskim, w rodzinie Adama i Rozalii z Bielawskich. Uczęszczał przez rok do szkoły ludowej w Czarnej Wsi, a od 1896 roku do dwuklasowej szkoły powiatowej w Sokółce. Od 1898 roku uczył się prywatnie w Wilnie. W 1903 roku w Carskim Siole złożył maturę z ośmiu klas gimnazjalnych. W 1905 roku rozpoczął studia na Wydziale Fizyczno-Matematycznym Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego. W tym samym roku został wydalony z uczelni za udział w strajku szkolnym.
W 1906 roku wyjechał do Petersburga, gdzie wstąpił do Konstantynowskiej Szkoły Artylerii. W 1909 roku, po ukończeniu szkoły, otrzymał awans na podporucznika i przydział do 18 Brygady Artylerii, która stacjonowała w Lublinie i wchodziła w skład 18 Dywizji Piechoty. Od 1910 roku służył w 14 dywizjonie moździerzy, jako młodszy oficer. W 1911 roku awansował na porucznika. W 1913 roku na własną prośbę został odkomenderowany do 23 dywizjonu moździerzy w Górze Kalwarii, w którym pełnił służbę przez dwa lata na stanowisku starszego oficera baterii. W 1915 roku został dowódcą parku artyleryjskiego. Wziął udział w walkach w Prusach Wschodnich. 15 marca 1915 roku pod Nakłem doznał kontuzji głowy. W tym samym roku awansował na sztabskapitana, a w następnym na kapitana. W lutym 1917 roku został przeniesiony do 123 Brygady Artylerii, w której dowodził baterią na froncie rosyjsko-tureckim w Kaukazie. W tym samym roku awansował na podpułkownika.
W 1917 roku był założycielem i pierwszym prezesem Związku Wojskowych Polaków w Tyflisie (od 1936 roku Tbilisi) oraz delegatem na I Ogólny Zjazd Wojskowych Polaków w Piotrogrodzie. W czasie zjazdu został powołany do Naczelnego Polskiego Komitetu Wojskowego, lecz wskutek sporu z prezesem Naczpolu, Władysławem Raczkiewiczem powrócił na front kaukaski, gdzie objął dowództwo 1 baterii haubic lekkich 9 Dywizjonu Moździerzy. W grudniu 1917 roku opuścił baterię i wyjechał do Tyflisu, gdzie rozpoczął organizowanie Dywizji Polskiej na Kaukazie, potem przemianowanej na Polską Oddzielną Brygadę. Od 25 grudnia 1917 roku do 8 stycznia 1918 roku oraz od 30 czerwca do 26 lipca 1918 roku był oficerem sztabu brygady, natomiast od 8 stycznia do 30 czerwca 1918 roku dowodził 1 Polską Baterią. W 1918 roku został mianowany przez tymczasowy rząd Republiki Zakaukaskiej pułkownikiem. Po rozwiązaniu brygady wyjechał do Polski.
W październiku 1918 roku po powrocie do kraju, został mianowany dowódcą Straży Gospodarczo-Wojskowej podporządkowanej Ministerstwu Aprowizacji. 18 grudnia 1918 roku objął dowództwo Straży Granicznej, nowej formacji złożonej z odkomenderowanych oddziałów wojskowych, „przydzielonej do pełnienia specjalnych obowiązków przy Ministrze Aprowizacji”.
26 stycznia 1919 roku został posłem na Sejm Ustawodawczy. Mandat uzyskał w okręgu wyborczym nr 33 (Białystok) z listy nr 1 (Blok Narodowy – wiejski) i nr 2 (PSL „Wyzwolenie” i Stronnictwo Niezawisłości Narodowej).
W marcu 1919 roku został Inspektorem Wojskowej Straży Granicznej, formacji utworzonej w miejsce dotychczasowej Straży Granicznej i podporządkowanej Ministerstwu Spraw Wojskowych[1]. 18 lipca 1919 roku Naczelny Wódz Józef Piłsudski zwolnił go ze stanowiska inspektora Wojskowej Straży Granicznej, „wyrażając mu podziękowanie za dotychczasową owocną pracę”. Tego samego dnia został na własną prośbę zwolniony z czynnej służby wojskowej i przeniesiony do I Rezerwy armii[2].
Od 25 lipca 1919 roku prezes Komisji Kwalifikacyjnej Wojskowej Straży Granicznej z zatwierdzeniem stopnia – do 15 maja 1919 roku. Z dniem 6 marca 1919 roku otrzymał przydział do Tymczasowych Kursów Pedagogicznych przy Departamencie Szkolnictwa Wojskowego[3].
W marcu 1920 roku, po zrzeczeniu się mandatu poselskiego, został komendantem Centralnego Obozu Podoficerskich Szkół Artylerii w Toruniu. Od 26 listopada 1921 roku do 19 maja 1922 roku na stanowisku zastępcy szefa Oddziału III Sztabu Generalnego. 3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu pułkownika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku i 56. lokatą w korpusie oficerów artylerii. W listopadzie 1922 roku został przeniesiony do Generalnego Inspektoratu Artylerii na stanowisko oficera inspekcyjnego[4]. Do jego obowiązków należała kontrola wyszkolenia chemicznego. Służbę w Generalnym Inspektoracie Artylerii pełnił do lutego 1926 roku pozostając oficerem nadetatowym 30 pułku artylerii polowej we Włodawie[5][6]. W międzyczasie, od 1 czerwca 1925 roku, był słuchaczem czteromiesięcznego kursu dowódców pułków w Szkole Strzeleckiej Artylerii w Toruniu[7].
11 października 1924 roku zawarł związek małżeński z Zofią Ludwiką z Zalewskich (1896–1941), z którą miał syna Piotra Witolda (1928–1992).
4 lutego 1926 roku otrzymał przeniesienie do 6 pułku artylerii ciężkiej we Lwowie na stanowisko zastępcy dowódcy pułku[8]. 23 września 1926 roku został ukarany dyscyplinarnie 28 dniami aresztu domowego za opublikowanie bez zezwolenia książki zatytułowanej „Uwagi oficera polskiego o «Roku 1920»”. 31 marca 1927 roku został zwolniony z zajmowanego stanowiska i przeniesiony służbowo do Powiatowej Komendy Uzupełnień Sosnowiec w celu odbycia praktyki poborowej[9]. 26 września 1927 roku został wyznaczony na stanowisko komendanta Powiatowej Komendy Uzupełnień Sarny[10]. W kwietniu 1928 roku został zwolniony z zajmowanego stanowiska i oddany do dyspozycji dowódcy Okręgu Korpusu Nr II[11][12]. Z dniem 31 października 1928 roku został przeniesiony w stan spoczynku.
Po przeniesieniu w stan spoczynku założył w Piasecznie Kasę Bezprocentową dla najuboższych. Był członkiem Zarządu Spółdzielni „Odrodzenie” w Piasecznie, a następnie prezes jej rady nadzorczej. W 1934 roku został wybrany na członka Rady Miejskiej w Piasecznie i z jej ramienia do Rady Powiatowej w Warszawie. Z jego inicjatywy powstało w Piasecznie Towarzystwo Obrony Przeciwgazowej, którego został wiceprezesem. Był także założycielem miejscowej Ligi Obrony Powietrznej Państwa, która w 1928 roku została połączona z Towarzystwem Obrony Przeciwgazowej w Ligę Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej.
W 1936 roku zaangażował się w działalność Syndykatu Emigracyjnego. Jako kierownik Oddziału Kulturalno-Oświatowego zajmował się przygotowaniem emigrantów do życia w wybranym kraju docelowym Ameryki Południowej. W tym czasie był związany z Polskim Związkiem Ludowców i Polskim Stronnictwem Ludowym „Piast”, a w latach 30. XX wieku z Chłopskim Stronnictwem Rolniczym. Wybuch II wojny światowej zastał go w Piasecznie. W styczniu 1941 roku został aresztowany, następnie zwolniony i inwigilowany. Okres wojny przepracował w fabryce gilz „Dzwon” w Warszawie.
W kwietniu 1945 roku został powołany do służby czynnej i wyznaczony na stanowisko kierownika wyszkolenia chemicznego 1 Szkolnej Dywizji Piechoty. W lipcu 1945 roku został kierownikiem wyszkolenia bojowego w Departamencie Chemicznym Ministerstwa Obrony Narodowej. We wrześniu 1945 roku został szefem tego departamentu. W grudniu 1945 roku został zwolniony z czynnej służby wojskowej. Na podstawie rozkazu personalnego Ministra Obrony Narodowej z dnia 1 lutego 1950 roku został przeniesiony w stan spoczynku z dniem 31 grudnia 1945 roku. Od stycznia 1946 roku był kierownikiem Wydziału Organizacyjno-Propagandowego Państwowych Zakładów Zbożowych. W styczniu 1949 roku został kierownikiem sprzedaży w wytwórni chemicznej „Bolbar”. Zmarł 22 lutego 1963 roku w Piasecznie koło Warszawy. Pochowany na cmentarzu parafialnym.
Wybrana bibliografia
W sierpniu 1907 roku nawiązał współpracę z prasą ludową. Zadebiutował artykułem „Do braci gospodarzy” opublikowanym w „Przyjacielu Ludu”. Od 1928 roku publikował liczne artykuły o tematyce wiejskiej w czasopiśmie „Posiew”.
- cykl biblioteczki ludowej
- „O tem co widzimy na niebie”
- „Wiatr, deszcz i piorun”,
- „Motyle”,
- „Muchy”,
- „Żuki”,
- „Robaki”,
- „Precz z tytoniem”,
- „Listy z okopów”, Druk. i Lit. p. f. „Jan Cotty”, Warszawa 1925, wyd. III,
- „Wojna współczesna”,
- „Wojna chemiczna”,
- „Historia pracy człowieka”,
- „O naszym gospodarstwie”,
- „Samoloty”,
- „Zabobony i strachy”,
- „Uwagi oficera polskiego o «Roku 1920»”,
- artykuły m.in. we „Froncie Ludowym”, „Gazecie Warszawskiej”, „Tygodniku Ilustrowanym”, „Wiarusie”,
- „Dwadzieścia osiem lat pracy oświatowej wśród ludu polskiego 1907-1922-1935”, „Nasz Przyjaciel” nr 35 z 1 września 1935 roku.
Ordery i odznaczenia
Przypisy
- ↑ Aleksandra Pyrkosz, Daniel Tokarczyk, Pierwsze formacje graniczne Polski niepodległej w: Materiały z seminarium historycznego „Na straży polskich rubieży. W 80. rocznicę powołania Straży Granicznej II Rzeczypospolitej”, Biuletyn Centralnego Ośrodka Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego Nr 2/2008 Wydanie specjalne, Koszalin 2008, ISSN 1492-2505, s. 26, 28-32, 34-35.
- ↑ Dziennik Rozkazów Wojskowych Nr 80 z 26 lipca 1919 roku, s. 1830, 1853.
- ↑ Dziennik Rozkazów Wojskowych Nr 26 z 8 marca 1919 roku, poz. 842.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 44 z 18 listopada 1922 roku, s. 834.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 76, 773, 813.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 37, 693, 736.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 61 z 6 czerwca 1925 roku, s. 308.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 9 z 4 lutego 1926 roku, s. 50.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 11 z 31 marca 1927 roku, s. 97.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 24 z 26 września 1927 roku, s. 284.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 26 kwietnia 1928 roku, s. 129.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 24 lipca 1928 roku, s. 255.
Bibliografia
Linki zewnętrzne
