Jakthundane (frå latinCanes venatici) er eit av dei 88 offisielle, moderne stjernebileta. Det er lite stjernebilete på den nordlege nattehimmelen og vart skapt av Johannes Hevelius på 1600-talet. Stjernebiletet er ofte avbilda i illustrasjonar som hundane til Bjørnepassaren, som ligg ved sidan av.
Historie
I antikken vart stjernene i Jakthundane av Klaudios Ptolemaios plassert i stjernebiletet Den store bjørnen. I mellomalderen vart stjernene i Jakthundane assosiert med ein hund ved ei feilomsetjing. Stjernene var av Ptolemaios avbilda som ei klubbe. Då verket til Ptolemaios, Almagest, vart omsett frå gresk til arabisk, visste ikkje omsetjaren Johannitius det greske ordet og nytta i staden det arabiske ordet som likna mest, som då tydde «spydspissen med ein krok». Då den arabiske teksten vidare vart omsett til latinsk vart det arabiske ordet for «krok» mistolka som «hund».[1][2][3][4]
I 1533 avbilda den tyske astronomen Peter Apian Den store bjørnen i lag med to hundar.[5][6]
Eigenskapar
Jakthundane grensar til Den store bjørnen i nord og vest, Berenikes hår i sør og Bjørnepassaren i aust. Den tre bokstavar lange forkortinga for stjernebiletet, som har vore nytta av International Astronomical Union sidan 1922, er 'CVn'.[7] Dei offisielle grensene til stjernebiletet vart fastsett av Eugène Delporte i 1930, og definert som ein polygon med 14 sider.[8] Stjernebiletet dekkjr 4,5 kvadratgrader og er det 38. største av dei 88 stjernebileta.
Kjende objekt
Stjernebiletet Canes Venatici som det er for det nakne auga.
Stjerner
Jakthundane har ingen lyssterke stjerner, og α og β CVn er berre 3. og 4. storleiksklasse. Flamsteed katalogiserte 25 stjerner i stjernebiletet, og merka dei 1 til 25 Canum Venaticorum, men 1 viste seg å høyre til Den store bjørnen, 13 i Berenikes hår og 22 eksisterte ikkje.[9]
α CVn (Cor Caroli) er den mest lyssterke stjerna i stjernebiletet, namngjeven av sir Charles Scarborough til minne om Kong Karl I, den avsette kongen av Storbritannia.[10][11] I følgje ei segn var α CVn lysare enn vanleg under Restaurasjonen, då Karl II kom attende til England for å ta trona. Cor Caroli er ei vid dobbeltstjerne, der hovudstjerna har storleiksklasse 2,9 og den andre storleiksklasse 5,6. Hovudstjerna ligg 1,0 lysår frå jorda. Hovudstjerna har òg eit magnetfelt som varierer uvanleg mykje.[10]
Y CVn (La Superba) er ei halvregulær variabel stjerne som varierer mellom storleiksklassane 5,0 og 6,5 over ein periode på kring 1,8 dagar. Ho er ei karbonstjerne og kjend for den djupe raudfargen.[10]
Det enorme tomrommet, er eit ekstremt stort tomrom (ein del av universet med særs få galaksar), ligg i nærleiken av dette stjernebilete. Det er kanskje det største tomrommet som er oppdaga, litt større enn Eridanus supertomrom og 1200 gonger volumet av eit typisk, venta tomrom. Det vart oppdaga i 1988 under ei djupromsundersøking.
Jakthundane har fem Messier-objekt, inkludert fire galaksar. Ein avdei meir kjende galaksane i Jakthundane er Malstraumgalaksen (M51, NGC 5194) og NGC 5195, ein liten spiralgalakse med stavar. Dette var den første galaksen som vart oppdag med ein spiralstruktur, og strukturen vart først observert av Lord Rosse i 1845.[10] Det er ein spiralgalakse 37 million lysår frå jorda. Han vert rekna som ein av dei vakraste galaksane som er synleg og har mange område med stjernedanning og stjernetåker i armane sine. Dette fargar dei rosa og blå, i kontrast til den eldre, gule kjernen. M51 har ein mindre følgjesvein, NGC 5195, som har særs få stjernedannande område og dermed ser gul ut. Han passerer bak M51 og kan vere årsaka til stjernedanninga i den større galaksen.[13]
Andre kjende spiralgalaksar i Jakthundane er Solsikkegalaksen (M63, NGC 5055), M94 (NGC 4736) og M106 (NGC 4258). M63, Solsikkegalaksen, har fått namn etter utsjånaden sin i store amatørteleskop. Han er ein spiralgalakse med ein integrert storleiksklasse på 9,0. M94 er ein liten spiralgalakse med ein tilnærma storleiksklasse på 8,0, kring 15 million lysår frå jorda.[10]NGC 4631 er ein stavspiralgalakse, som er ein av dei største og mestlyssterke galaksane ein ser frå sida på himmelen.[14]
M3 (NGC 5272) er ein kulehop 32 000 lysår frå jorda. Han er 18 minuttgrader i diameter og med storleiksklasse 6,3 er han lys nok til at ein kan sjå han med kikkert. Han er òg synleg for det nakne auga om himmelen er særleg mørk.[10]
M94, òg klassifisert som NGC 4736, er ein spiralgalakse 15 million lysår frå jorda. Han har særs tette spiralarmar og ein lys kjerne. Utkanten av galaksen er særs lyssterk i ultrafiolett på grunn av ein ring av nye stjerner kring kjernen, 7 000 lysår i diameter. Astronomane er ikkje sikre på kva som har skapt denne ringen med nye stjerner, men ein hypotese er at det kjem av sjokkbølgjer skapt av ein stav som er usynleg.[13]
Kunitzsch, P. (1959), Arabische Sternnamen in Europa, Otto Harassowitz
Kunitzsch, P. (1974), Der Almagest: Die Syntaxis Mathematica des Claudius Ptolemäus in arabisch-lateinischer Ūberlieferung, Otto Harassowitz
Kunitzsch, P. (1990), Der Sternkatalog des Almagest Die arabisch-mittelalterliche Tradition: II Die lateinische Ūbersetzung Gerhards von Cremona, Otto Harassowitz
Kunitzsch, P.; Smart, T. (2006), A Dictionary of Modern Star Names: A Short Guide to 2,4 Star Names and Their Derivations (2nd Revised utg.), Sky Publishing, ISBN1-931559-44-9
Wagman, Morton (2003). Lost Stars: Lost, Missing and Troublesome Stars from the Catalogues of Johannes Bayer, Nicholas Louis de Lacaille, John Flamsteed, and Sundry Others. Blacksburg, Virginia: The McDonald & Woodward Publishing Company. ISBN978-0-939923-78-6.
Wilkins, Jamie; Dunn, Robert (2006), 3,0 Astronomical Objects: A Visual Reference to the Universe, Firefly Books, ISBN9781554071753
