Dmanisi (Georgisch: დმანისის მუნიციპალიტეტი, Dmanisis moenitsipaliteti) is een gemeente in het zuiden van Georgië met ongeveer 22.000 inwoners (2024), gelegen in de regio Kvemo Kartli. De gelijknamige stad is het bestuurlijk centrum. De gemeente heeft een oppervlakte van bijna 1.200 km² en ligt aan de grens met Armenië in het overgangsgebied van het Dzjavacheti-hoogland naar het Kvemo Kartli-plateau. Dmanisi is een van de drie Georgische gemeenten met een etnisch Azerbeidzjaanse meerderheid.
Geschiedenis
De geschiedenis van menselijke bewoning in Dmanisi gaat miljoenen jaren terug in de tijd. In het gebied zijn fossielen tot 1,8 miljoen jaar oud van menselijke skeletten gevonden, welke tot de Homo erectus behoren. In de middeleeuwen was het gebied strijdtoneel van de Seltsjoeken], maar in de tweede helft van de middeleeuwen lag het gebied in het Koninkrijk Georgië.
Na het uiteenvallen van dat koninkrijk in de 15e eeuw behoorde het tot het Koninkrijk Kartli, dat in 1762 overging in het Koninkrijk Kartli-Kachetië. In de tussentijd kwam het gebied met de Vrede van Amasya in 1555 in Safavidisch Perzisch gecontroleerd gebied te liggen.[4] In de 18e eeuw worstelde het Koninkrijk Kartli-Kachetië zich los van de Perzen.[5]
Russische Rijk
Oejezd Bortsjali in zuiden van Gouvernement Tiflis
Het in 1784 gesloten Verdrag van Georgiejevsk tussen Kartli-Kachetië en het Russische Rijk leidde de inlijving van het koninkrijk door Rusland in, wat vanaf 1801 zijn beslag had.[6] Het gebied lag vervolgens vanaf 1801 tot 1880 administratief in het oejezd Tiflis, dat tussen 1840-1846 in het Gouvernement Georgië-Imeretië lag. Met de splitsing van dat gouvernement in 1846 werd Oejezd Tiflis onderdeel van het Gouvernement Tiflis.
In 1880 werd het oejezd Bortsjali van het oejezd Tiflis afgesplitst, dat het gebied van de tegenwoordige gemeenten Tsalka, Dmanisi, Bolnisi en Marneoeli omvatte, het grootste deel van Kvemo Kartli dus.[7][8] Binnen het oejezd Bortsjali lag het gebied van het moderne Dmanisi in het zuidelijke deel van de administratieve subdivisie (oetsjastok) Trialeti (Russisch: Тріалетскій участок, Tríaletskíy oetsjastok).
Dispuut met Armenië
Het district werd voornamelijk bewoond door Armeniërs, Pontische Grieken en Azerbeidzjanen (die destijds net als andere Turkssprekende etnische groepen als Tataren werden aangeduid). Het zuiden van dit oetsjastok werd in de jaren 1918-1919 net als het zuidelijk gelegen Lori oetsjastok (ook in oejezd Bortsjali) betwist tussen de Republiek Armenië en de Democratische Republiek Georgië. Lori werd toen een neutrale zone verklaard. In 1921 werd daar door bolsjewistische krachten een revolte georganiseerd dat als voorwendsel werd gebruikt door het Sovjet Rode Leger om de Democratische Republiek Georgië binnen te vallen. Dit leidde uiteindelijk de val van de Georgische republiek in.
In de Sovjet-Unie
Na de Sovjet verovering van Georgië in 1921 en de bestuurlijk-administratieve hervormingen in 1930 werd het rajon (district) Dmanisi in 1933 afgesplitst van het in 1930 gevormde district Tsalka en kreeg het de hedendaagse omvang. Tussen 1933 en 1947 had het district de naam Basjkitsjeti (ბაშკიჩეთი, Башкичети),[9] afgeleid van het Azerbeidzjaanse Başkeçid. In 1947 kregen het district en de stad de huidige naam Dmanisi, welke een Georgische oorsprong heeft. Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie daalden de economische omstandigheden in de gemeente sterk. Door emigratie reduceerde de bevolking met meer dan de helft. Na de onafhankelijkheid van Georgië werd het district in 1995 ingedeeld bij de nieuw gevormde regio (mchare) Kvemo Kartli, en werd het in 2006 omgevormd naar gemeente.
De gemeente ligt geografisch op de overgang van het Dzjavacheti Hoogland in het westen naar het Kvemo Kartli Plateau in het oosten. De westelijke grens van de gemeente wordt gevormd door het Dzjavachetigebergte, dat hoogtes bereikt tot 3.000 meter boven zeeniveau. De hoogste berg van het Georgische deel van het gebergte, de Leili van 3.156 meter hoog, ligt op de landsgrens met Armenië, in de zuidwesthoekj van Dmanisi. Andere prominente toppen op de westelijke gemeentegrens zijn de Aghrikari (2.972 meter) en Emlikli (3.054 meter), ongeveer 20 kilometer ten westen van de plaats Dmanisi.[10] In het westelijk deel van de gemeente liggen in het Dmanisi Plateau diverse meren.
Naar het oosten toe loopt het landschap af naar een basishoogte van ongeveer 1.300 meter boven zeeniveau. In de oostelijke helft van de gemeente is het landschap heuvelachtig waarbij de relatieve hoogte van de heuvels ongeveer 200-500 meter bedraagt. Er zijn ook enkele rivierkloven te vinden die in west-oost richting liggen. De noordgrens van de gemeente wordt gevormd door de rivier Chrami, terwijl iets zuidelijker de Karaboelachi een diepe kloof in het landschap heeft gevormd, vlak voor deze zich bij de Chrami voegt.
Demografie
Begin 2024 telde de gemeente Dmanisi 22.032 inwoners,[2] een groei van ruim 13% ten opzichte van de volkstelling van 2014.
De gemeente Dmanisi is administratief onderverdeeld in 15 gemeenschappen (თემი, temi) met in totaal 57 dorpen (სოფელი, sopeli). Er is één stad (ქალაქი, kalaki), het bestuurlijk centrum Dmanisi.[1]
Bestuur
Verkiezingscommissie Dmanisi
De gemeenteraad (Georgisch: საკრებულო, sakreboelo) van Dmanisi is het vertegenwoordigend orgaan dat elke vier jaar via een gemengd kiesstelsel wordt gekozen. Deze bestaat sinds 2021 uit 30 leden: 20 leden worden via een proportionele lijststem gekozen en 10 leden worden gekozen door middel van een districtenstelsel.[18] In 2017 was de verhouding 15 proportioneel om 16 districtszetels.
Bij de gemeentelijke verkiezingen van oktober 2021 werd Koba Moeradasjvili van Georgische Droom met 52,1% van de stemmen gekozen tot burgemeester. De 10 districtszetels zijn naar kandidaten van Georgische Droom (8), Verenigde Nationale Beweging (1) en een onafhankelijke kandidaat gegaan. De Georgische Droom behaalde de meeste proportionele stemmen (49,5%), gevolgd door Verenigde Nationale Beweging (42,1%), Vooruitgang en Vrijheid (3,3%). Acht andere partijen haalden de kiesdrempel van 3% niet.[19][20] Het centrum georiënteerde en pro-Europese Vooruitgang en Vrijheid behaalde in Dmanisi hun tweede raadszetel in het hele land, naast buurgemeente Tsalka.
Dmanisifort, Mariakerk en de archeologische vindplaats.Archeologische opgravingen.
In de gemeente zijn enkele historische bezienswaardigheden. De belangrijkste is de archeologische vindlaats van de Dmanisi-mensen in Patara Dmanisi langs de hoofdweg S6. Hier is tevens een museum en er middeleeuwse kerken en fortificaties te zien.[23][24]
Vervoer
De belangrijkste doorgaande weg door de gemeente is de Georgische route van internationaal belangS6 (E117), een secundaire verbinding vanaf Tbilisi naar de Georgisch - Armeense grensovergang Goegoeti - Gogovan. De S6 doet de hoofdplaats van de gemeente niet aan. De nationale route Sh68 verbindt hoofdplaats Dmanisi met de S6 bij Didi Dmanisi / Vardisoebani en in noordelijke richting met Bediani, Trialeti en Tsalka.
Er ligt geen spoorlijn in de gemeente. Sinds de sluiting van de lijn Marneoeli - Bolnisi - Kazreti is het dichtstbijzijnde station in Marneoeli.
↑ ab(ka) Main Results of the 2014 Census (Publication) (pdf). Census.ge, National Statistics Office of Georgia (Geostat) p.328-332 (28 april 2016). Gearchiveerd op 13 februari 2020. Geraadpleegd op bezochtdatum=2022-03-06.
↑ abc(en) Skinner, Peter F. (2014). Georgia, the Land Below the Caucasus - A narrative history, 1e druk. Narikala Publications, New York, Londen, Tbilisi. ISBN 978-0-9914232-0-0. Geraadpleegd op 17 januari 2022.
↑ Skinner, Hoofdstuk 12 "Georgia in the 16th Century: Surviving Turkish and Persian Invasions", p.210-231[3]
↑ Skinner, Hoofdstuk 15 "Teimuraz II and Erekle II: Triumph and Tragedy", p.301-304[3]
↑ Skinner, Hoofdstuk 16 "The Iron Fist: The Russian Annexation of Georgia 1801-1845", p.327-328[3]
↑(en) Levan Tielidze, Ramin Gobejishvili, Levan Maruashvili en Nikoloz Astakhov (2019). Geomorphology of Georgia. Springer, "14 Volcanic Highland of Southern Georgia", p.242, 250-252. ISBN 978-3-319-77764-1. Geraadpleegd op 14 februari 2022.
↑ abBij de volkstelling van 2014 werd een onverklaarbaar gat ten opzichte van de data van het nationaal statistisch bureau Geostat gevonden. Uit VN begeleid onderzoek is gebleken dat de volkstelling van 2002 ongeveer 8-9 procent te hoog was. Zie[16], "1. Introduction", Pagina 1.
.jpg)
a.jpg)
