Daerah Tongod merupakan sebuah daerah yang terletak dalam Bahagian Sandakan, selatan negeri Sabah, Malaysia. Daerah Tongod merupakan daerah terbesar di negeri Sabah dengan keluasan 10,092 kilometer persegi. Pusat pentadbiran daerah Tongod terletak di Pekan Tongod. Majoriti penduduk di daerah Tongod merupakan Orang Sungai dengan beberapa sub-etnik utama.
Etimologi
Nama Tongod dipercayai berasal daripada perkataan "Tonggodo" iaitu nama sejenis pokok kayu yang banyak tumbuh di kawasan ini sewaktu dahulu. Kini pokok tersebut sudah pupus dan jarang ditemui. Kemudian nama "Tonggodo" bertukar kepada Tongod yang bermaksud tempat dalam Bahasa Suluk.
Sejarah
Tongod telah diisytiharkan sebagai sebuah daerah kecil dalam pentadbiran daerah Kinabatangan pada tahun 1977. Pada 1 Mac 1999, Daerah Kecil Tongod secara rasminya telah dinaik taraf kepada sebuah daerah penuh. Pegawai daerah pertama bagi Daerah Tongod ialah mendiang Datuk Matius Sator yang berasal dari Ranau dan berbangsa Dusun dari suku Bundu-Liwan.[2]
Geografi
Daerah Tongod terletak di selatan negeri Sabah, bersempadan dengan;
Bentuk muka bumi Daerah Tongod kebanyakannya merupakan dataran berbukit-bukau dan juga sedikit kawasan bergunung-ganang membentuk lembangan yang menjadi tadahan kepada Sungai Kinabatangan. Titik tertingginya terletak di Gunung Lotung dengan ketinggian 1,776 meter, manakala sungai terpanjang adalah Sungai Milian (Sungai Kinabatangan).[2]
Pentadbiran
Daerah Tongod ditadbir oleh Majlis Daerah Tongod yang berpusat di Pekan Tongod.
Mukim di Tongod
Daerah Tongod terbahagi kepada empat buah mukim yang merangkumi 42 kampung seperti berikut :
Mukim Tongod
Mukim Entilibon
Mukim Kuamut
Mukim Pinangah
Dari segi politik, Daerah Tongod merangkumi kawasan DUNKuamut yang terletak dalam kawasan Parlimen Kinabatangan.
Demografi
Berdasarkan bancian Malaysia 2020, jumlah penduduk di daerah Tongod ialah seramai 42,742 orang dengan kepadatan penduduk empat orang perkilometer persegi yang dikategorikan sebagai taburan penduduk jarang.[3] Majoriti penduduk di daerah Tongod merupakan Bumiputera, antaranya termasuklah etnik Orang Sungai, Kadazandusun, Bajau, Murut dan Melayu.[1]
Bilangan penduduk mengikut bangsa pada tahun 2020.[3]
Orang Sungai merupakan kumpulan etnik pribumi asli yang mendiami daerah ini sejak sekian lama, Kaum Orang Sungai di Tongod terbahagi kepada 3 kumpulan utama berdasarkan Bahasa iaitu Paitanik, Dusunik dan Murutik.
Suku Makiang, Sinabu, Pingas, Kalabuan, Sinorupu adalah Orang Sungai bertutur dalam berbahasa Paitanik, yang dipercayai berasal dari serpihan Kaum Tambanuo yang mendiami kawasan Paitan, manakala suku Sukang, Mangkaak, Minokok, Kunatong dan Tompizos pula adalah kumpulan Orang Sungai yang berbahasa Dusunik, yang juga sering didakwa sebagai sebahagian daripada Bangsa Dusun (Kadazandusun), sedangkan Suku Tangara pula adalah satu-satunya suku Orang Sungai yang menggunakan Bahasa Murutik juga dianggap sebagai sebahagian daripada Bangsa Murut.
Di daerah Tongod, agama Islam merupakan agama paling ramai penganut dengan peratusan lebih 53 peratus diikuti agama Kristian sebanyak 46 peratus. Penganut agama Buddha, Hindu dan penduduk yang tidak beragama mencatatkan kurang satu peratus.[1]
Pecahan agama di Tongod (2020)
Agama
Jumlah penduduk
Islam
22,663
Kristian
19,740
Buddha
164
Hindu
148
Tidak beragama
19
Lain-lain
8
Kemudahan
Jalan Telupid-Tongod
Daerah Tongod dilengkapi dengan pelbagai kemudahan awam di sekitar daerah. Terdapat 24 buah sekolah rendah, tiga buah sekolah menengah, sebuah hospital daerah, lima buah klinik kesihatan dan sebuah klinik desa di sekitar daerah. Rangkaian jalan negeri sepanjang 197.5 kilometer telah dibina di sekitar daerah Tongod bagi memajukan sektor perhubungan setiap tempat dalam daerah Tongod.
