Tenom merupakan sebuah daerah di Bahagian Pedalaman, barat daya negeri Sabah, Malaysia. Pusat pentadbiran daerah ini terletak di Pekan Tenom. Antara pekan lain yang terletak di daerah ini termasuklah Kemabong, Melalap dan Entabuan. Majoriti penduduk di daerah ini merupakan masyarakat berbangsa Murut yang terbahagi kepada dua kumpulan utama iaitu Timugon dan Tagol.
Sejarah
Daerah Tenom telah dibuka dengan rasminya pada tahun 1900-an. Pembukaan daerah Tenom oleh pihak Inggeris bermula dengan pembukaan Sapong Estate dan Melalap Estate. Namun, mengikut kajian arkeologi yang dibuat oleh T.R William (1962), Dr. Neville (1963), A.H Dumbelton dan F. Wassey (1984) serta Ian Crawton (1980) ke atas beberapa tempat di Tenom seperti Batu Penotal dan kawasan bukit di Banjaran Crocker, terbukti kawasan Tenom telah diduduki sejak prasejarah lagi. Di kawasan ini dijumpai 'Batu Penukul' beliung, batu yang digunakan oleh orang-orang Murut untuk memburu dan membuat pakaian. Pada mulanya, nama Daerah Tenom ialah Port Birch, iaitu sempena nama Gabenor E.W Birch (1901-1904) . Bagaimanapun, nama Tenom telah wujud pada tahun 1904 berikutan tamatnya pembinaan jalan kereta api dari Beaufort ke Tenom dan Melalap.
Geografi
Daerah Tenom terletak di barat daya negeri Sabah, bersempadan dengan;
Topografi dan bentuk muka bumi Daerah Tenom kebanyakannya merupakan dataran tanah tinggi dan berbukit bukau yang juga termasuk dalam kawasan Banjaran Crocker, sebahagian daripadanya adalah kawasan lembah dengan sedikit kawasan tanah rendah yang subur. Titik tertinggi di daerah Tenom ialah Gunung Malutut dengan ketinggian 1,287 meter, Sungai terpanjang di daerah ini pula ialah Sungai Padas.
Pentadbiran
Daerah Tenom berada di bawah pentadbiran Majlis Daerah Tenom yang berpusat di Pekan Tenom. Terdapat sebuah daerah kecil dalam Daerah Tenom iaitu Daerah Kecil Kemabong. Daerah Tenom juga dibahagikan kepada tujuh buah mukim yang merangkumi 201 buah kampung dan 116 buah Badan Jawatankuasa Kemajuan dan Keselamatan Kampung.
Mukim Entabuan
Mukim Kemabong
Mukim Melalap
Mukim Pekan
Mukim Rundum
Mukim Sapong
Mukim Tomani
Dari segi politik, daerah Tenom merangkumi dua kawasan DUN iaitu Melalap dan Kemabong yang berada di bawah Parlimen Tenom.
Demografi
Berdasarkan bancian Malaysia 2020, jumlah penduduk di daerah Tenom ialah seramai 51,328 orang dengan kepadatan penduduk 21 orang perkilometer persegi yang dikategorikan sebagai taburan penduduk jarang.[2] Majoriti penduduk di daerah Tenom merupakan Bumiputera dengan kaum Murut membentuk majoriti terbesar, antara etnik yang lain termasuklah Kadazan-Dusun, Lundayeh dan Melayu.[3][1]
Bilangan penduduk mengikut bangsa pada tahun 2020.[2]
Di daerah Tenom, agama Kristian merupakan agama paling ramai penganut dengan peratusan lebih 70 peratus diikuti agama Islam sebanyak 26 peratus dan Agama Buddha sebanyak dua peratus. Agama Hindu dan lain-lain serta tidak beragama mencatatkan kurang satu peratus.[1] Agama Kristian dianuti oleh sebahagian daripada masyarakat Murut, Lundayeh dan Kadazan-Dusun. Agama Buddha dianuti oleh Masyarakat Cina. Selain itu terdapat sebahagian daripada masyarakat Murut, Lundayeh, Cina yang menganuti agama Islam, Tao, Nasrani dan ada juga yang tidak beragama.
Pecahan agama di Tenom (2020)
Agama
Jumlah penduduk
Kristian
36,144
Islam
13,678
Buddha
1,410
Tidak beragama
47
Lain-lain
25
Hindu
20
Ekonomi
Kedudukan ekonomi Daerah Tenom adalah bergantung kepada hasil pertanian terutama sekali pengeluaran getah yang menjadi sumber pendapatan utama penduduk Daerah Tenom. Pada masa kini pertumbuhan ekonomi di daerah ini telah meningkat dengan perwujudan pelbagai kemudahan yang telah disediakan oleh Kerajaan terutama sekali pertumbuhan sektor perindustrian, perkilangan dan juga pelancongan.
Pertanian
Pada asasnya Daerah Tenom mempunyai keluasan kawasan yang berpotensi untuk pertanian berjumlah 30,000 hektar. Sehingga tahun 2000 keluasan yang diusahakan berjumlah 22,000 hektar. Tanaman utama ialah getah dan diikuti oleh koko, kopi, sawah padi dan diikuti oleh tanaman buah-buahan. Stesen Penyelidikan Lagud Seberang adalah sebuah pusat penyelidikan dan kajian terhadap pelbagai tanaman seperti koko, kopi, buah-buahan dan lain lain. Selain itu pusat ini juga menjual pelbagai jenis benih (bibit) buah-buahan untuk dijual kepada orang ramai. Di Daerah Tenom juga terdapat beberapa agensi kerajaan yang memainkan peranan penting dalam pertubuhan peladang seperti Tanah Negeri Sabah dan Lembaga Industri Getah Sabah.
Kemudahan
Stesen keretapi Tenom
Daerah Tenom dilengkapi dengan pelbagai kemudahan awam di sekitar daerah. Terdapat 46 buah sekolah rendah, enam buah sekolah menengah, dua buah balai polis, sebuah balai bomba, satu hospital kerajaan, empat buah klinik kesihatan dan lapan klinik desa di sekitar daerah.
Perhubungan
Daerah Tenom boleh dihubungi dengan jalan darat melalui Jalan Kimanis-Papar, Jalan Tambunan-Keningau dan Jalan Kemabong-Sipitang dengan jarak lebih kurang 209 kilometer. Daerah Tenom tidak mempunyai masalah tentang perhubungan jalan darat oleh kerana hampir keseluruhan kampung dalam Daerah Tenom mempunyai jaringan jalan raya.
Terdapat juga perkhidmatan kereta api daripada Stesen Tanjung Aru, Kota Kinabalu melalui Papar-Bongawan, Membakut dan Beaufort sejauh 134 kilometer. Terdapat juga perkhidmatan bas dari beberapa bandar utama ke Tenom.[5]
