Кантони во Швајцарија

Вале

Тичино

Граубинден
(Гризон)

Женева

Во

Нешател

Јура

Берн

Тургау

Цирих

Аргау

Луцерн

Золотурн

Базел-краина

Шафхаузен

Ури

Швиц

Гларус

Санкт Гален

АИ

АР

Обвалден

Нидвалден

Цуг

Фрибур

Базел-град

Франција

Италија

Лихт.

Австрија

Германија

Швајцарија е поделена на 26 кантони — сојузни единици што ја сочинуваат државата. Од Вестфалскиот мир (1648), па сè до основањето на сојузна Швајцарија (1848), секој кантон бил наполно суверена држава^[1] со своја царина, војска и валута. Најнов кантон е Јура, кој се одделил од Берн во 1979 г.^[2]

Поимот „кантон“ (германски: Kantone, француски: cantons, италијански: cantoni, реторомански: chantuns) е од француско потекло и значи „агол“ или „околија“.^[3]

Историја

Во XVI век, стариот Швајцарски сојуз (Eidgenossenschaft) се состоел од 13 суверени држави: шест краински (или шумски) и седум градски. Иако сите технички биле дел од Светото Римско Царство, независноста де факто ја стекнале во 1497 г. кога извојувале победа над царот Максимилијан.^[4] Шесте шумски кантони биле демократски републики, додека пак седумте градски кантони олигархиски републики под власта на благородниците.

Устав

Секој кантон има свој устав, законодавство, влада и судство.^[5] Највеќето законодавни домови се еднодомни парламенти, со по 58 до 200 пратеници. Неколку од нив се народни собори (Landsgemeinden). Кантонските влади имаат по 5 до 7 члена, зависно од кантонот.^[6]

Според Сојузниот устав на Швајцарија, кантоните се суверени за сето она што не е во надлежност на централната власт.^[5] Меѓу самостојните надлежности спаѓаат и здравството, социјалата, редот и мирот и образованието, како и даночењето. Уставите на поединечните кантони го уредуваат степенот на самоуправа што го уживаат општините, кој се разликува од случај до случај, но секогаш подразбира право на даночење и носење на општински закони. Според големината, кантоните се движат од 37 км² до 7.105 км², а според населението, од 15.471 до 1.244.400 жители.

Список

Грб	Крат.	Кантон	Изворно име	Создаден	Админ. центар	Население (2009)	Површина (км^2)	Густина (жит/км^2)	Општини[7]	Службени јазици
	AR	Апенцел Аусероден	Appenzell Ausserrhoden	1513 [8]	Херизау[1]	53.313	&10000000000000243000000243	220	20	германски
	AI	Апенцел Инероден	Appenzell Innerrhoden	1513[8]	Апенцел	15.789	&10000000000000172000000172	87	6	германски
	AG	Аргау	Aargau	1803	Арау	627.893	&100000000000000014039991,404	388	220	германски
	BS	Базел-град	Basel-Stadt	1501[9]	Базел	194.090	&1000000000000003700000037	5.072	3	германски
	BL	Базел-краина	Basel-Landschaft	1501/1833[10]	Листал	277.973	&10000000000000518000000518	502	86	германски
	BE	Берн	Bern	1353	Берн	985.046	&100000000000000059600005,960	158	383	германски, француски
	VS	Вале	Valais	1815	Сион	317.022	&100000000000000052240005,224	53	143	француски, германски
	VD	Во	Vaud	1803	Лозана	725.944	&100000000000000032120003,212	188	339	француски
	GL	Гларус	Glarus	1352	Гларус	39.217	&10000000000000685000000685	51	3	германски
	GR	Граубинден	Graubünden	1803	Кур	193.388	&100000000000000071050007,105	26	180	германски, реторомански, италијански
	GE	Женева	Genève	1815	Женева	472.530	&10000000000000282000000282	1.442	45	француски
	SO	Золотурн	Solothurn	1481	Золотурн	259.836	&10000000000000790000000790	308	122	германски
	JU	Јура	Jura	1979[11]	Делемон	70.542	&10000000000000839000000839	82	64	француски
	LU	Луцерн	Luzern	1332	Луцерн	381.966	&100000000000000014940001,494	233	87	германски
	NE	Нешател	Neuchâtel	1815/1857[12]	Нешател	173.183	&10000000000000802000000802	206	53	француски
	NW	Нидвалден	Nidwalden	1291[13][14]	Штанс	41.311	&10000000000000276000000276	138	11	германски
	OW	Обвалден	Obwalden	1291[13] или 1315[15]	Зарнен	35.878	&10000000000000491000000491	66	7	германски
	SG	Санкт Гален	St. Gallen	1803	Санкт Гален	486.981	&100000000000000020310002,031	222	85	германски
	TI	Тичино	Ticino	1803	Белинцона	336.943	&100000000000000028119992,812	110	157	италијански
	TG	Тургау	Thurgau	1803	Фрауенфелд[2]	254.528	&10000000000000992000000992	229	80	германски
	UR	Ури	Uri	1291[13]	Алтдорф	35.382	&100000000000000010769991,077	33	20	германски
	FR	Фрибур	Fribourg	1481	Фрибур	284.668	&100000000000000016710001,671	141	167	француски, германски
	ZH	Цирих	Zürich	1351	Цирих	1.406.083	&100000000000000017290001,729	701	171	германски
	ZG	Цуг	Zug	1352	Цуг	116.559	&10000000000000239000000239	416	11	германски
	SH	Шафхаузен	Schaffhausen	1501	Шафхаузен	77.139	&10000000000000298000000298	246	27	германски
	SZ	Швиц	Schwyz	1291[13]	Швиц	147.904	&10000000000000908000000908	143	30	германски
	CH	Швајцарија			Берн	7.968.705	&1000000000000004129099941,291	174	2.596	германски, француски, италијански, реторомански

Поврзано

• Географија на Швајцарија
• Демографија на Швајцарија
• Градови во Швајцарија
• Автомобилски регистарски таблички во Швајцарија
• ISO 3166-2:CH

Белешки

1. ^ Владата и парламентот се во Херизау, но судството е во Троген
2. ^ Парламентот Фрауенфелд и Вајнфелден

Наводи

• Bernhard Ehrenzeller, Philipp Mastronardi, Rainer J. Schweizer, Klaus A. Vallender (eds.) (2002). Die schweizerische Bundesverfassung, Kommentar. ISBN 3-905455-70-6. Cited as Ehrenzeller.
• Häfelin, Ulrich; Haller, Walter; Keller, Helen (2008). Schweizerisches Bundesstaatsrecht (7. изд.). Zürich: Schulthess. ISBN 978-3-7255-5472-0. Cited as Häfelin.

1. „Cantons, In the Old Confederation until 1798“ на германски, француски и италијански во „Историски речник на Швајцарија“.
2. „Jura (Canton)“ на германски, француски и италијански во „Историски речник на Швајцарија“.
3. „кантон“ — Лексикон на македонскиот јазик
4. „Швајцарија“. Енциклопедија „Британика“. 26. 1911. стр. 251. Посетено на 2008-11-11.
5. „Cantons, In the Federal State since 1848“ на германски, француски и италијански во „Историски речник на Швајцарија“.
6. Влада на Швајцарија со врски до секоја кантонска влада Архивирано на 19 декември 2008 г., посет. 11 ноември 2008 г (англиски)
7. Сојузна статистичка служба (2008). „Службен список на општини во Швајцарија“ (Microsoft Excel). Архивирано од изворникот 2008-06-11. Посетено на 11 ноември 2008. (германски)
8. дел од Апенцел сè до 1597/1999 г.
9. како Базел до 1833/1999 г.
10. дел од Базел сè до 1833/1999 г.
11. се отцепил од Берн
12. полагал право прускиот крал Фридрих Вилхелм III сè до Нешателската криза во 1856–1857 г.
13. основачки шумски кантон, основано во 1307, 1304 или 1291 г.
14. како Унтервалден
15. Може да се смета за основан во 1315 г. како дел од Унтервалден

Надворешни врски

„Кантони во Швајцарија“ на Ризницата ^?

• Кантони во Швајцарија — swissworld.org
• Сложувалка — составете ги кантоните на карта