Везме

Везме Εξοχή
Везме
Местоположба во областа Везме Местоположба на Везме во Неврокоп и областа Источна Македонија и Тракија
Координати: 41°24.42′N 23°49.39′E
Земја	Грција
Област	Источна Македонија и Тракија
Округ	Драмски
Општина	Неврокоп
Надм. вис.	&10000000000000610000000610 м
Население (2021)[1]
• Вкупно	106
Час. појас	EET (UTC+2)
• Лето (ЛСВ)	EEST (UTC+3)

Везме или Везмен (со варијантите В’зем или В’зме; грчки: Εξοχή, Ексохи; до 1927 г. Βέσμη, Весми^[2]) — село во Драмско, Егејска Македонија, денес во општината Неврокоп на Драмскиот округ, Грција. Сè до 1920-тите било населено со Македонци и Турци.^[3]

Географија

Селото се наоѓа крај границата со Бугарија (т.е. Пиринска Македонија), на 9 км северно од Зрново. Лежи во Белотинската Котлина меѓу планините Стргач и Бесленски Рид.

Близу селото се наоѓа граничниот премин „Везме - Либјахово“ („Ексохи – Илинден“).

Историја

Потекло на името

Името на селото потекнува од речната именка старословенскиот глагол вѧзати. Придавното име Вязьмень изведено од тој поим значи „тињест“, „блатест“, „леплив“, „жилав“, т.е. тињеста река.^[4] Во русија постои еквивалентното име Вјазма.

Во Отоманското Царство

Крај главниот пат од Неврокоп за Драма, источно од Везме има остатоци од стар тврдина наречена Сропаљ.^[5]

Во XIX век Везме било село со мешано население во Неврокопската каза на Серскиот санџак. Во 1848 г. рускиот славист Виктор Григорович („Очерк путешествия по Европейской Турции“) напишал дека жителите на Везме се Македонци и Турци.^[6][7] Црквата „Св. Атанасиј“ е од 1866 г.^[8]

Во атарот на селото има многу топоними поврзани со железното рударство традиционално за Мрвачко, кое одамна претстанало.^[5]

Во „Етнографија на вилаетите Адријанопол, Монастир и Салоника“ се вели дека во 1873 г. Везем (Vezem) било село со 125 домаќинства на 220 Македонци 130 муслимани.^[9][10] Во 1889 г. Стефан Верковиќ („Топографическо-этнографическій очеркъ Македоніи“) го означил Везме како со 65 македонски и 61 турска куќа.^[9][11]

Во 1891 г. Георги Стрезов напишал за селото:

„

В’зем, на ЈЗ от Неврокоп, 6 часа пат. Лежи на рамно место до изворот на Панега. До Места нема ^1⁄2 час; но меѓу селото и реката се издига висок р’т, кој ја засенува. Пред една година тук стоел мудир. Се занимаваат со сточарство. 120 куќи Македонци и Турци.[6][12]

“

До 1912 г. Везме било седиште на мудир.^[5] Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) во 1900 г. В’зем имал вкупно 1.287 жители, од кои 750 Македонци-христијани, 522 Турци и 15 Власи.^[9][13]

Меѓу македонското население на селото работела бугарската пропаганда. По податоци на егзархискиот секретар Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 г. во Везме имало 584 Македонци под Бугарската егзархија, 42 Власи и 18 Роми.^[9] Во селото работело бугарско основно училиште со 1 учител и 20 ученици.^[14]

Егзархискиот митрополит Иларион Неврокопски во 1909 г. напишал за Везме:

„

С. Вјазем... Се наоѓа на убава местоположба, близу е до патот што минува низ с. Зрново до Сер. Има 115 македонски куќи[9] со 553 души население, 120 турски куќи со 608 души население. Селаните се главно живеат од земјоделство и сточарство. Имаат убави дабови шуми. Низ селото минува мала река која го наводнува вјаземското поле. Црквата „Св. Атанас“ е отворена во 1866 г. Таа е убаво здание. До неа е училиштето. Тоа е слабо дрвено здание...[15]

“

Во Грција

За време на Првата балканска војна селото е окупирано од бугарска војска, а по Втората балканска војна во 1913 г. е припоено кон Грција согласно Букурешкиот договор. Истата година населението броело 1.004 жители, а во 1920 г. зе зголемило на 1.185 лица.^[3] Во 1925 г. по крвавиот Трлиски инцидент поголемиот дел од преплашеното население се преселил во Бугарија (официјално 507 лица), а на негово место се доведени грчки колонисти. Во 1928 г. Везме е попишано како мешано мештанско-дојденско село со вкупно 734 жители, од кои 508 лица (147 семејства) биле грчки дојденци, а останатите македонски мештани.^[16] Тодор Симовски вели дека останале 117 жители Македонци.^[3]

Во 1926 г. 20 семејства од Везме се преселиле во пловдивското село Дудене (денес Черничево). Во 1943 г. за време на бугарската управа на регионот сите 20 семејства се вратиле во родното село, но во септември 1944 г. со повлекувањето на бугарската војска истите семејства повторно се вратиле во Дудене, каде денес живеат нивните потомци.

По Втората светска војна населението масовно се преселило во поголемите градови.^[3]

Населението произведува тутун, жито, компири и други култури, а се занимава и со сточарство.^[3]

Во 1997 г. Везменската џамија е прогласена за споменик на културата.^[17]

Месности во Везме преименувани со службен указ на на 13 јануари 1969 г.

Име	Грчки	Ново име	Грчки	Опис
Стргач[18][19]	Στραγκὰτς	Перивлептон	Περίβλεπτον[20]	врв на Стргач (1.270 м) ЈЗ од Везме[18][19][21]
Коџа Ѓуриен	Κοτζᾶ Γκιουργιὲν	Халкиди	Χαλκίδη[20]	месност З од Везме[19]
Керван Чаир[18]	Κερβὰν Τσαΐρ	Хлоротопос	Χλωρότοπος[20]	месност И од Везме[18]
Кара Ќутук	Καρὰ Κουτούκ	Орион	Όριον[20]
Кара Баир	Καρὰ Μπαΐρ	Петра	Πέτρα[20]

Население

Еве преглед на населението во сите пописни години, од 1940 г. до денес:

Година	1940	1951	1961	1971	1981	1991	2001	2011	2021
Население	873	561	594	289	204	239	179	150	106

Извор за 1940-1991 г.: Т. Симовски, Населените места во Егејска Македонија

Културни и природни знаменитости

• Црква „Св. Атанасиј“ од 1866 г.
• Везменска џамија од раноосманлискиот период, прогласена за споменик на културата

Наводи

1. „Попис на населението од 2021 г. Трајно население“. Државен завод за статистика на Грција.
2. „Μετονομασίες των Οικισμών της Ελλάδας“. Πανδέκτης: Name Changes of Settlements in Greece. Посетено на 12 април 2021.
3. Симовски, Тодор Христов (1998). Населените места во Егеjска Македониjа (PDF). I дел. Скопjе: Здружение на децата-бегалци од Егејскиот дел на Македонија, Печатница „Гоце Делчев“. стр. 147. ISBN 9989-9819-5-7.
4. Иванов, Йордан Н (1982). Местните имена между долна Струма и долна Места : принос към проучването на българската топонимия в Беломорието. София: Издателство на Българската академия на науките. стр. 89.
5. Иванов, Йордан Н (1982). Местните имена между долна Струма и долна Места : принос към проучването на българската топонимия в Беломорието. София: Издателство на Българската академия на науките. стр. 11.
6. Нарекувајќи ги „Бугари“ под влијание на бугарската пропаганда.
7. Очеркъ путешествія по Европейской Турціи (съ картою окресностей охридскаго и преспанскаго озеръ) Виктора Григоровича (PDF) (Изданіе второе. изд.). Москва: Типографія М. Н. Лаврова и Ко. 1877. стр. 123.
8. „Ιστορία Πλεύνας-Πετρούσας. Η Παλαιά Εκκλησία Πλεύνας και άλλες 32 Μεταβυζαντινές Εκκλησίες στο Νομό Δράμας“. Τα Νέα της Πετρούσας. Посетено на 16 ноември 2014.
9. Како што е општопознато, Македонците во бугарските извори се присвојуваат и водат како Бугари, и покрај признанието дека самите се изјаснувале како Македонци.
10. Македония и Одринско : Статистика на населението от 1873 г. София: Македонски научен институт – София, Македонска библиотека № 33. 1995. стр. 126–127. ISBN 954-8187-21-3.
11. Верковичъ, Стефанъ (1889). Топографическо-этнографическій очеркъ Македоніи (PDF). С. Петербургъ: Военная Типографія (въ зданіи Главнаго Штаба). стр. 234–235.
12. Стрезов, Георги (1891). „Два санджака отъ Источна Македония“ (PDF). Периодическо списание на Българското книжовно дружество въ Средѣцъ. Средѣцъ: Държавна печатница. Година Осма (XXXVII–XXXVIII): 12.
13. Кѫнчовъ, Василъ (1900). Македония. Етнография и статистика. София: Българското книжовно дружество. стр. 194. ISBN 954430424X.
14. Brancoff, D. M (1905). La Macédoine et sa Population Chrétienne : Avec deux cartes etnographiques (PDF). Paris: Librarie Plon, Plon-Nourrit et Cie, Imprimeurs-Éditeurs. стр. 112–113.
15. Рапорт за положението и въвеждането на учебното дело през първото полугодие на 1908 - 1909 г. в Неврокопска каза – В: Извори за българската етнография, том 3: Етнография на Македония. Материали из архивното наследство. София: Македонски научен институт, Етнографски институт с музей, Академично издателство „Проф. Марин Дринов“. 1998. стр. 81.
16. Κατάλογος των προσφυγικών συνοικισμών της Μακεδονίας σύμφωνα με τα στοιχεία της Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προσφύγων (ΕΑΠ) έτος 1928, Архивирано од изворникот на 30 јуни 2012, Посетено на 30 јуни 2012
17. „ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ37/ΚΗΡ/12907/321/25-9-1997 - ΦΕΚ 963/Β/29-10-1997“. Διαρκής κατάλογος κηρυγμένων αρχαιολογικών τόπων και μνημείων. Посетено на 30 мај 2020.^{[мртва врска]}
18. По топографска карта М1:50 000, издание 1980-1985 „Генеральный штаб“
19. Dráma GSGS (Series); 4439. 1st ed. Lambert conical orthomorphic spheroid Bessel proj. Prime meridians: Greenwich and Athens. "Reproduced from M.D.R. London: War Office. 1944.
20. „Διατάγματα. Β. Διάταγμα ΥΠ' Αριθ. 12. Περὶ μετονομασίας συνοικισμὤν, κοινοτήτων καὶ θέσεων“ (PDF). Εφημερίς της Κυβερνήσεως του Βασιλείου της Ελλάδος. Εν Αθήναις: Ἐκ τοῦ Εθνικού Τυπογραφείου. Τεύχος Πρώτον (Αριθμός Φύλλου 3): 19. 1969.
21. Иванов, Йордан Н (1982). Местните имена между долна Струма и долна Места : принос към проучването на българската топонимия в Беломорието. София: Издателство на Българската академия на науките. стр. 200–201.