Ռուսա Ա

Ռուսա Ա
Ծնվել է՝անհայտ[1]
Մահացել է՝մ. թ. ա. 714[1] ինքնասպանություն
ԵրկիրՎանի թագավորություն
միապետ
ՀայրՍարդուրի Բ[1]
ԵրեխաներՄելարտուա, Արգիշտի Բ

Ռուսա Ա (ծ. թ. անհայտ մ.թ.ա. մոտ 765 - մ.թ.ա. 714), Վանի թագավորության թագավոր մ.թ.ա. մոտ 735-ից։ Սարդուրի Բ-ի որդին և հաջորդը։

Մ․թ․ա․743 թվականին Արպադում, Քիշտանում ու Խալպուում Թիգլաթպալասար Գ-ի կողմից Տուշպայի պաշարումը և Սարդուրի Բ-ի կրած պարտությունը թուլացրեց ուրարտական պետությանը և տարածաշրջանում գերիշխեց Ասորեստանյան պետությունը։ Մ․թ․ա․735 թվականին Ասորեստանի ձեռնարկած հաջորդ արշավանքից հետո Սարդուրի Բ-ի քաղաքական վիճակը ավելի վատացավ։ Մ․թ․ա․735 թվականին մահացավ Սարդուրի Բ-ն և գահը անցավ նրա որդի Ռուսա Ա-ին[2]։

Կառավարման սկզբնական շրջանում Ռուսա Ա-ն զբաղվում է երկրի ներքին կյանքին վերաբերող հարցերով։ Նա ցանկանում էր ուժեղացնել թագավորական իշխանությունը և այդ նպատակով փոխարքայությունները մասնատում է։ Շուտով նաև սահմանափակում է նրանց իրավունքները և հասցնում նվազագույնի։

Ռուսա Ա-ն հանձն է առնում երկրի մայրաքաղաքը Տուշպայից Ռուսախինիլի տեղափոխելուն։ Մայրաքաղաքի տեղափոխման հիմնական պատճառը Թիգլաթպալասարի կողմից Տուշպային պատճառած ավերածություններն էին։

Ռուսա Ա-ն ցանկանում էր փոփոխություններ կատարել նաև արտաքին քաղաքականության մեջ։ Դեռ մ․թ․ա․8-րդ դարի 30-20-ական թվականներին տարածաշրջանում գերիշխող էր Թիգլաթպալասար Գ-ը, իսկ Ռուսա Ա-ին ոչինչ չէր մնում․ սպասել և խելամտորեն գործել իր համար բարենպաստ ժամանակ։ Դա նշանակում էր, որ Ռուսա Ա-ի ձեռքերը կապված էին երկրի հարավային հատվածներում, սակայն հյուսիս ծավալվելու համար ոչինչ կանգնած չէր նրա ճանապարհին[2]։

Սեպագիր արձանագրություն

Ռուսա Ա-ն ընդարձակում է պետության սահմանները, հատկապես հյուսիս-արևելքում (Սևանի ավազան) և հարավ-արևելքում՝ (Ուրմիայի հյուսիսային ավազան)։ Սևանա լճի շրջանում Ռուսա Ա-ն ցանկանում էր վերականգնել նախկին դիրքերը և նաև գրավել ուրիշ տարածքներ։ Նրան հաջողվում է հնազանդեցնել Սևանա լճի արևմտյան և հարավային ավազանում գտնվող երկրներին, որոնք դեռ Սարդուրի Բ-ի ժամանակ ենթարկվում էին թագավորությանը և տարածվել նաև «լճից այն կողմ», որը նշանակում էր իր տարածքին միացնել լճի արևելյան ափերի լեռնային 19 երկրներին[2]։

Երկրի հարավում կրած անհաջողությունները Ռուսա Ա-ն փորձում էր մեղմացնել հյուսիսում նոր տարածքներ գրավելով, պաշտպանական ամրություններ կառուցելով և հարկահանություններ իրականացնելով։ Նրա կառուցած պաշտպանական ամրոցների մնացորդները հայտնաբերվել են Սևանա լճի արևմտյան և հարավային հատվածներում։  

Ներքին դրությունը վերականգնելուց և հյուսիսային հատվածում նվաճումներ կատարելուց հետո Ռուսա Ա-ն հետաքրքրություն էր ցուցաբերում հարավ-արևելյան հատվածների նկատմամբ, հատկապես՝ Արդինի-Մուսասիրի։

Մ․թ․ա․ 727 թվականին Ասորեստանում գահը անցավ Սալմանասար Ե-ին, ում հիմնական խնդիրը երկրի ներքին գործերն էր և հատկապես Բաբելոնի խնդիրը։ Ծանր էր Ասորեստանի համար տվյալ ժամանակահատվածում և բազմաթիվ ապստամբություններից հետո Սալմանասար Ե-ի դեմ դավադրություն կազմակերպվեց և մ․թ․ա․ 722 թվականին նրան սպանեցին, իսկ գահը անցավ Սարգոն Բ-ին։

Ասորեստանում տիրող խառնակ իրավիճակից օգտվելով՝ Ռուսա Ա-ն կարողանում է ռազմական հաջողությունների հասնել երկրի հարավում։ Այդ հաջողությունների մասին են վկայում Թոփուզավայի ասսուրա-ուրարտական երկլեզվյան արձանագրությունները։ Ըստ այդ աղբյուրի Ռուսա Ա-ն պահպանում է իր դիրքերը երկրի հարավում և Արդինի-Մուսասիրում։ Այստեղ նա կառուցում է պաշտամունքային բնույթի կառույցներ, իր բանակը համալրում է Մուսասիրի թագավոր Ուրզանայի մարտակառքերով ու զորքերով։ Դրանից հետո նա շարժվում է «Ասորեստանի լեռները», մեծ կորուստներ պատճառում հակառակորդին և իր հաղթանակի պատվին Մուսասիրում տոնախմբություն կազմակերպում և զոհեր մատուցում[2]։

Սակայն իրավիճակը կտրուկ փոխվում է Սարգոնի գահակալությունից հետո։ Մինչև հիմնական արշավանքի սկիզբը Սարգոնը հետախույզների միջոցով փորձում է հասկանալ Ուրարտուի ներքին իրավիճակը։ Հենց այս շրջանի հետախուզական նամակներից տեղեկանում ենք Վանի թագավորության և կիմմերների միջև տեղի ունեցած ռազմական բախման մասին։ Ըստ այդ հաղորդումների Ուրարտական թագավորությանը ենթակա էին Վանա լճից հարավ ընկած Խուբուշկիան և Արդինի-Մուսասիրը։

Գլխավոր հակառակորդի՝ Ասորեստանի դեմ ստեղծել է ռազմաքաղաքական խմբավորումներ։ Ռուսա Ա-ի հետ դաշնակցել են Փռյուգիայի, Կապադովկիայի, Կիլիկիայի, Մելիդի քաղաքական միավորումները, Մանայի թագավորությունը։ Դրանով Ռուսա Ա-ն դժվարին կացության մեջ է դրել Ասորեստանի թագավոր Սարգոն II-ին։ Իրադրությունը փոխվել է, երբ մ.թ.ա. 715-ին Ռուսա Ա-ի զորաբանակը պարտվել է վաչկատուն կիմերներից։ Ռուսա Ա-ի դեմ ապստամբել են (Սարգոն II-ի դրդմամբ) որոշ կուսակալներ ու գավառակալներ։ Ռուսա Ա-ն ճնշել է այդ խռովությունը, սակայն մ.թ.ա. 714-ին Սարգոն II-ը ներխուժել է Վանի թագավորություն, ավերել ու կողոպտել նրա հարավային գավառները։ Պաշտամունքային կենտրոն Մուսասիրի տաճարի կործանումից հետո Ռուսա Ա-ն ինքնասպան է եղել։ Նրա հաջորդը՝ Արգիշտի Բ-ն, վերականգնել է նախկին վիճակը, խափանել Ասորեստանի նվաճողական ծրագրերը[3]։

Ռուսա Ա-ի արձանագրությունը։ Ռուսա Ա-ին վերաբերվող այդ սեպագիր արձանագրությունը թվագրվում է մ․թ․ա․ 735-714 թվականներով։ Արձանագրությունը գտնվում է Թեյշեբաինի կամ Օձաբերդ հնավայրի հյուսիսային կողմում։ Արձանագրության բարձրությունը 1 մետր է, լայնությունը՝ 1,5 մետր[4]։ Այս արձանագրության շնորհիվ իմանում ենք, որ նա գրավել է այստեղ գտնվող մի ամրոց, վերակառուցել է այն և անվանել է «Թեյշեբա աստծո քաղաք»[5]։

Տես նաև

Ծանոթագրություններ

  1. 1,0 1,1 1,2 Հայկական սովետական հանրագիտարան, հատոր 10 (հայ.) — հատոր 10. — էջ 34.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 Հայ ժողովրդի պատմություն, Հատոր 1. Երևան: ԳԱ հրատ․. 1971. էջ 319.
  3. Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր երկրորդ. Երևան: ՀՀ ԳԱԱ, Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն. 2007. էջ 370-371.
  4. «Ռուսա Առաջինի սեպագիրը». Հայաստանի Հանրապետություն. 2023 թ․ հունվարի 12. Վերցված է 2023 թ․ մարտի 2-ին.
  5. hushardzantest. «ԱՄՐՈՑ ԹԵՅՇԵԲԱԻՆԻ /ՕՁԱԲԵՐԴ /». Պատմամշակութային արգելոց-թանգարանների և պատմական միջավայրի պահպանության ծառայության (ամհարերեն). Վերցված է 2023 թ․ մարտի 2-ին.
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 10, էջ 34
Նախորդող
Սարդուրի Բ
Ուրարտական արքա
Ռուսա Ա

մ.թ.ա. 735-714
Հաջորդող
Արգիշտի Բ

Read other articles:

هذه المقالة تحتاج للمزيد من الوصلات للمقالات الأخرى للمساعدة في ترابط مقالات الموسوعة. فضلًا ساعد في تحسين هذه المقالة بإضافة وصلات إلى المقالات المتعلقة بها الموجودة في النص الحالي. (أبريل 2015) محافظة فورموزا    علم شعار   الإحداثيات 26°11′00″S 58°10′30″W / 26.1...

 

Art museum in Kyoto, JapanNational Museum of Modern Art, Kyoto京都国立近代美術館Location within Kyoto cityShow map of Kyoto cityNational Museum of Modern Art, Kyoto (Japan)Show map of JapanEstablished1 March 1963 (1963-03-01)LocationSakyo-ku, Kyoto, JapanCoordinates35°0′45″N 135°46′55″E / 35.01250°N 135.78194°E / 35.01250; 135.78194TypeArt museumVisitors326,288 (2016)[1]ArchitectFumihiko MakiPublic transit accessOkazaki Koen ...

 

Television series Augie Doggie and Doggie DaddyGenreComedySlice of LifeCreated by William Hanna Joseph Barbera Written byMichael MalteseDirected by William Hanna Joseph Barbera Voices of Daws Butler Doug Young Theme music composer William Hanna Joseph Barbera ComposersHoyt Curtin, Capitol Hi-Q LibraryCountry of originUnited StatesOriginal languageEnglishNo. of seasons3No. of episodes45ProductionProducers William Hanna Joseph Barbera Production companyHanna-BarberaOriginal releaseNetworkFirst-...

Brooke Candy discographyStudio albums1EPs1Singles27Mixtapes1DJ mixes1Guest appearances12Music videos27 American rapper, singer, and songwriter Brooke Candy has released one studio album, one extended play, one mixtape, twenty-seven singles, and twenty-seven music videos. Studio albums Title Details Sexorcism Released: October 25, 2019 Label: NUXXE Format: Digital download, streaming Extended plays Title Details Peaks USR&B/HH[1] USHeat[2] Opulence Released: May 6, 2014[...

 

Animated children's TV series YooHoo to the RescueGenre Adventure[1] Educational[1] Comedy[1] Based on YooHoo & Friendsby Aurora WorldDirected byHorak KimVoices of Kira Buckland Ryan Bartley Bryce Papenbrook Cassandra Lee Morris Lucien Dodge Kyle Hebert Erica Mendez ComposerLorenzo CastelliCountry of origin South Korea[2] Italy[3] Original languageEnglishNo. of seasons3No. of episodes52 (list of episodes)ProductionExecutive producers Jay Noh Orlando...

 

Artikel ini sebatang kara, artinya tidak ada artikel lain yang memiliki pranala balik ke halaman ini.Bantulah menambah pranala ke artikel ini dari artikel yang berhubungan atau coba peralatan pencari pranala.Tag ini diberikan pada Januari 2023. Gelanggang Olahraga Oepoi adalah sebuah gelanggang olahraga serbaguna di Kota Kupang, Nusa Tenggara Timur, Indonesia. Gelanggang olahraga ini umumnya digunakan untuk olahraga basket dan bulu tangkis. Meskipun kapasitas GOR Oepoi untuk pertandingan bask...

Dinas Psikologi TNI Angkatan LautPusara Dinas Psikologi TNI Angkatan LautDibentuk27 November 1952Negara IndonesiaCabang TNI Angkatan LautTipe unitBadan Pelaksana PusatBagian dariTentara Nasional IndonesiaMotoSahitya Papag Paramaguna (Bersama sama meraih manfaat terbaik)Situs webwww.tnial.mil.idTokohKepala DinasLaksamana Pertama TNI Edi Krisna MurtiSekretaris DinasKolonel Laut (KH) Agus Winarto, S.Psi., M.Psi., Psikolog Dinas Psikologi TNI Angkatan Laut disingkat Dispsial merupakan Badan ...

 

يفتقر محتوى هذه المقالة إلى الاستشهاد بمصادر. فضلاً، ساهم في تطوير هذه المقالة من خلال إضافة مصادر موثوق بها. أي معلومات غير موثقة يمكن التشكيك بها وإزالتها. (ديسمبر 2018) بطولة أوروبا لكرة الماء 1987 البطولة بطولة أوروبا لكرة الماء رقم الموسم الـ 18 التاريخ 1987 المكان ستراسبورغ،...

 

Ilustrasi keong emas Keong mas adalah sebuah dongeng dari Jawa, ada beberapa versi dongeng Keong Emas. Plot Versi pertama Dongeng ini menceritakan tentang Dewi Limaran, istri dari Pangeran Raden Putra. Saat ia sedang berjalan-jalan di taman, ia menemukan sebuah keong di salah satu bunga dan kemudian melemparnya. Keong itu ternyata adalah seorang penyihir jahat yang sedang menyamar. Untuk membalas dendam, si penyihir mengubah sang putri menjadi keong mas. Pada suatu hari, seorang janda mencari...

Season of television series ArrowSeason 8Promotional poster and home media coverStarring Stephen Amell David Ramsey Rick Gonzalez Juliana Harkavy Katherine McNamara Ben Lewis Joseph David-Jones LaMonica Garrett Katie Cassidy Country of originUnited StatesNo. of episodes10ReleaseOriginal networkThe CWOriginal releaseOctober 15, 2019 (2019-10-15) –January 28, 2020 (2020-01-28)Season chronology← PreviousSeason 7List of episodes The eighth and final season of the American ...

 

Constituency in the Ashanti Region of Ghana Akrofuomconstituencyfor the Parliament of GhanaDistrictObuasi Municipal DistrictRegionAshanti Region of GhanaCurrent constituencyCreated2004PartyNew Patriotic PartyMPAlex Blankson Akrofuom is one of the constituencies represented in the Parliament of Ghana. It elects one Member of Parliament (MP) by the first past the post system of election. Akrofuom is located in the Obuasi Municipal district of the Ashanti Region of Ghana. This seat was created p...

 

Examination of a person's ability to read and write This article is about citizenship and voting eligibility tests in the United States. For the standardized test in Ontario, see Ontario Secondary School Literacy Test. The examples and perspective in this article deal primarily with the United States and do not represent a worldwide view of the subject. You may improve this article, discuss the issue on the talk page, or create a new article, as appropriate. (June 2020) (Learn how and when to...

This article relies excessively on references to primary sources. Please improve this article by adding secondary or tertiary sources. Find sources: London Development Agency – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (January 2008) (Learn how and when to remove this template message) London Development AgencySuccessorGLA Land and PropertyFormation1999Dissolved2012Legal statusRegional development agencyHeadquartersPalestra, SouthwarkRegion served Gr...

 

V.League 1LS V.League.1 2020 Państwo  Wietnam Dyscyplina piłka nożna Data założenia 1980 Rozgrywki Liczba drużyn 14 Niższy poziom ligowy V.League 2 Puchary Puchar Wietnamu Zwycięzcy Pierwszy zwycięzca Tổng Cục Đường Sắt Obecny zwycięzca Viettel FC Najwięcej zwycięstw Viettel FC (6) Strona internetowa V.League 1 (wiet. Giải bóng đá Vô địch Quốc gia) – najwyższa klasa rozgrywkowa w piłce nożnej we Wietnamie. Skupia 12 najlepszych drużyn tego kraju. Pi...

 

Euro Truck Simulator Обкладинка німецького видання відеогриРозробник SCS SoftwareВидавець АкеллаДистриб'ютор Steam і Humble Store[d][1]Жанр(и) гонка, симулятор водія-далекобійникаПлатформа ПК (Microsoft Windows)Дата випуску Map projection-Eckert IV.png 27 серпня 2008 року 29 серпня 2008 рокуРежим гри Одиночна ...

Sunsari 3 is one of four parliamentary constituencies of Sunsari District in Nepal. This constituency came into existence on the Constituency Delimitation Commission (CDC) report submitted on 31 August 2017.[1]Sunsari 3Parliamentary constituencySunsari 3 in Province No. 1ProvinceProvince No. 1DistrictSunsari DistrictCurrent constituencyCreated1991PartyNepali CongressMember of ParliamentBijay Kumar GachhadarMember of the Provincial AssemblyLilam Basnet, NCP (UML)Member of the Provincia...

 

1969 song by The Beatles All Together Now1972 German picture sleeveSong by the Beatlesfrom the album Yellow Submarine Released 13 January 1969 (1969-01-13) (US) 17 January 1969 (UK) Recorded12 May 1967StudioEMI, LondonGenre Music hall children's music[1] skiffle[2] Length2:10LabelAppleSongwriter(s)Lennon–McCartneyProducer(s)George Martin All Together Now is a song by the English rock band the Beatles written primarily by Paul McCartney[1][3] an...

 

Дудук Пример звучания Диапазон(и строй) Классификация Духовой инструмент с двойной тростью Родственные инструменты Балабан, Мей Нематериальное наследие ЮНЕСКО  Медиафайлы на Викискладе  Медиафайлы на Викискладе Трость Дуду́к (тур. düdük[1][2] — флейта[3&#...

Huruf Kiril Shha Alfabet KirilHuruf SlaviaАА́А̀А̂А̄ӒБВГҐДЂЃЕЕ́ÈЕ̂ЁЄЖЗЗ́ЅИИ́ЍИ̂ЙІЇЈКЛЉМНЊОŌПРСС́ТЋЌУУ́ У̀У̂ӮЎФХЦЧЏШЩЪЫЬЭЮЯHuruf non-SlaviaӐА̊А̃Ӓ̄ӔӘӘ́Ә̃ӚВ̌ҒГ̑Г̣Г̌ҔӺҒ̌ӶД̌Д̣Д̆ӖЕ̄Е̃Ё̄Є̈ӁҖӜҘӞЗ̌З̱З̣ԐԐ̈ӠӢИ̃ҊӤҚӃҠҞҜК̣ԚӅԮԒӍӉҢԨӇҤО́О̀О̆О̂О̃ӦӦ̄ӨӨ̄Ө́Ө̆ӪҨԤР̌ҎҪС̣С̱Т̌Т̣ҬУ̃Ӱ Ӱ́Ӱ̄ӲҮҮ́ҰХ̣Х̱Х̮Х̑ҲӼӾҺ...

 

1967 film Five Golden Dragons1967 theatrical posterDirected byJeremy SummersScreenplay byPeter WelbeckProduced byHarry Alan TowersStarringBob CummingsMargaret LeeRupert DaviesCinematographyJohn Von Kotze(lighting cameraman)Edited byDonald J. CohenMusic byComposed and directed by Malcolm LockyerProductioncompanyBlansfilm LimitedDistributed byAnglo-AmalgamatedConstantin FilmRelease date 4 August 1967 (1967-08-04) Running time104 minutesCountriesUnited KingdomWest GermanyLiechtens...

 

Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!