Մոգիլյով

Մոգիլյով
Բնակավայր
	Մոգիլյով
	բելառուս․՝ Магілёў
Դրոշ	Զինանշան
Երկիր	Բելառուս
Համայնք	Մոգիլյովի մարզ
Առաջին հիշատակում	1267
Մակերես	119 կմ²
ԲԾՄ	192 մետր
Բնակչություն	▼352 896 մարդ (հունվարի 1, 2025)
Ժամային գոտի	UTC+3
Հեռախոսային կոդ	+375 222
Փոստային դասիչ	212000–212999
	Մոգիլյով (Բելառուս)
	Մոգիլյով (Բելառուս)
	Մոգիլյով Վիքիպահեստում

Մոգիլյով (բելառուս․՝ Магілёў), քաղաք Բելառուսում։ Նույնանուն մարզի և շրջանի վարչական կենտրոնն է։

XVII—XIX դարերում Դնեստրի Մոգիլյովից զանազանելու համար հաճախ անվանվել է Դնեպրի Մոգիլյով կամ Նահանգային Մոգիլյով^[2]^[3]։

Պատմություն

Պատմական փաստաթղթերում բնակավայրն առաջին անգամ հիշատակվել է 1267 թվականին։ 14-րդ դարից գտնվել է Լիտվայի մեծ իշխանության, ապա՝ Լեհաստանի կազմում։ 1577 թվականին Լեհաստանի Ստեֆան Բատորի արքան քաղաքի կարգավիճակ է շնորհել Մոգիլյովին։ 1654 թվականին քաղաքի բնակչությունը, բանակցելով ռուս ցար Ալեքսեյ Միխայլովիչի հետ, համաձայնել է քաղաքն առանց կռվի հանձնել նրան, եթե նա արտաքսի հրեա բնակիչներին և թույլ տա, որ նրանց ունեցվածքը բաժանեն իրենց մեջ։ Ցարն ընդունել է առաջարկն ու պայմանը, բայց ռուսական զորքերը ոչ թե արտաքսել, այլ սպանել են հրեաներին^[4]։ Հյուսիսային մեծ պատերազմի ժամանակ՝ 1708 թվականին շվեդների Կարլ XII արքայի զինվորները հրդեհել են քաղաքը^[5]։ Լեհաստանի առաջին բաժանումից հետո Մոգիլյովն անցել է ցարական Ռուսաստանին, դարձել նահանգի վարչական կենտրոն։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ ռուսական բանակի գլխավոր շտաբը գտնվել է Մոգիլյովում^[6], և Նիկոլայ Երկրորդ ցարը, որպես զորքերի գերագույն գլխավոր հրամանատար, հաճախ է այցելել Մոգիլյով։ Զբորովի ճակատամարտից հետո, չեխոսլովակյան լեգեոնների առնչությամբ, այցելել է նաև Տոմաշ Մասարիկը^[7]։ 1941 –1944 թվականներին քաղաքը գտնվել է գերմանացիների տիրապետության տակ։ Երկրորդ աշխարհամարտի ավարտից հետո, Բելոռուսական ԽՍՀ-ի կազմում, այստեղ բուռն թափով զարգացել է արդյունաբերությունը, առանձնապես՝ ավտոմեքենանարի, տրակտորների, ամբարձիչ կռունկների, քիմիկատների արտադրությունը։ Մոգիլյովը նաև տրանսպորտային կարևոր հանգույց է Սանկտ Պետերբուրգ –Գոմել –Կիև երկաթուղու և ավտոմայրուղու վրա։

Քաղաքի կարևորագույն պատմամշակութայն հուշարձաններից է 18-րդ դարում բարոկկո ոճով կառուցված սբ. Ստանիսլավ տաճարը։

Անվանի մոգիլյովցիներից են ֆիզիկոս Լեոնիդ Մանդելշտամը, մաթեմատիկոս Իսայի Շուրը, աստղագետ Օտտո Շմիդը, շախմատիստ Լև Պոլուգաևսկին...

Ժողովրդագրություն

Մոգիլյովը Բելառուսի Հանրապետությունում բնակչության թվով երրորդ խոշոր բնակավայրն է (Մինսկից ու Գոմելից հետո:) 2020 թվականի հունվարի 1-ի տվյալներով բնակչության թվաքանակը եղել է 383 313։

Բնակչության թվաքանակը՝ սկսած 1939 թվականից^[8]^[9]^[10]^[11]^[12]^[13]^[14]։

Բնակչության թվաքանակն ըստ տարիների (1996—2019 гг.)
Տարին	1996	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009
Բնակչ. (մարդ)	356 300	▲356 814	▲357 191	▼357 076	▼356 514	▲356 947	▼356 370	▲356 674	▲356 840	▲357 449
Տարին	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019
Բնակչ. (մարդ)	▲358 788	▲360 918	▲363 363	▲366 839	▲370 690	▲374 655	▲378 077	▲380 440	▲381 353	▲383 313

Բնակչության ազգային կազմը ըստ 2009 թ. մարդահամարի տվյալների^[15]^[16]
Ընդամենը (2009 թ. մարդահամար)	բելառուսներ		ռուսներ		ուկրաինացիներ		հրեաներ		լեհեր		ադրբեջանցիներ		գնչուներ		հայեր		վրացիներ		թաթարներ
358279	313238	87,43 %	25601	7,15 %	3792	1,06 %	701	0,2 %	595	0,17 %	216	0,06 %	197	0,05 %	196	0,05 %	138	0,04 %	125	0,04 %
	լիտվացիներ		թուրքմեններ		մոլդովացիներ		ուզբեկներ		գերմանացիներ		ղազախներ		արաբներ		լատիշներ		չուվաշներ		չեչեններ
	100	0,03 %	98	0,03 %	86	0,024 %	59	0,016 %	51	0,014 %	43	0,012 %	37	0,01 %	32	0,009 %	30	0,008 %	30	0,008 %
	մորդվացիներ		տաջիկներ		օսեր		կորեացիներ		բաշկիրներ		բուլղարներ		չինացիներ		վիետնամցիներ		ուդմուրտներ		մարիացիներ
	25	0,007 %	21	0,006 %	21	0,006 %	19	0,005 %	19	0,005 %	16	0,0045 %	15	0,004 %	11	0,003 %	8	0,002 %	5	0,0014 %

Պատկերասրահ

Սբ. Նիկողայոս վանքը
Ռուսական ուղղափառ եկեղեցին
Սբ. Ստանիսլավ տաճարը
Քաղաքի կենտրոնը
Դնեպրի առափնյան
Մոգիլյովլիֆտմաշ գործարանը

Կլիմա

Մոգիլյովի կլիման խոնավ մայրցամաքային է՝ տաք ամառներով (Köppen climate classification] Dfb).

Mogilevի կլիմայական տվյալները
Ամիս	հունվ	փետ	մարտ	ապր	մայ	հուն	հուլ	օգոս	սեպ	հոկ	նոյ	դեկ	Տարի
Ռեկորդային բարձր °C (°F)	9.8 (49.6)	12.9 (55.2)	19.3 (66.7)	29.1 (84.4)	30.8 (87.4)	32.6 (90.7)	34.3 (93.7)	36.8 (98.2)	30.6 (87.1)	25.5 (77.9)	14.5 (58.1)	10.9 (51.6)	36.8 (98.2)
Միջին բարձր °C (°F)	−3.0 (26.6)	−2.5 (27.5)	3.0 (37.4)	12.0 (53.6)	18.6 (65.5)	21.5 (70.7)	23.6 (74.5)	22.7 (72.9)	16.7 (62.1)	9.9 (49.8)	2.3 (36.1)	−2.0 (28.4)	10.2 (50.4)
Միջին օրական °C (°F)	−5.3 (22.5)	−5.5 (22.1)	−0.8 (30.6)	6.7 (44.1)	12.9 (55.2)	16.1 (61)	18.1 (64.6)	17.0 (62.6)	11.6 (52.9)	6.0 (42.8)	−0.1 (31.8)	−4.2 (24.4)	6.0 (42.8)
Միջին ցածր °C (°F)	−7.8 (18)	−8.5 (16.7)	−4.2 (24.4)	2.0 (35.6)	7.3 (45.1)	10.8 (51.4)	12.7 (54.9)	11.6 (52.9)	7.1 (44.8)	2.6 (36.7)	−2.3 (27.9)	−6.6 (20.1)	2.1 (35.8)
Ռեկորդային ցածր °C (°F)	−37.3 (−35.1)	−34.7 (−30.5)	−35.0 (−31)	−17.7 (0.1)	−4.4 (24.1)	−0.7 (30.7)	3.0 (37.4)	0.9 (33.6)	−4.8 (23.4)	−14.8 (5.4)	−23.5 (−10.3)	−33.4 (−28.1)	−37.3 (−35.1)
Տեղումներ մմ (դյույմ)	39 (1.54)	34 (1.34)	39 (1.54)	41 (1.61)	53 (2.09)	75 (2.95)	81 (3.19)	65 (2.56)	55 (2.17)	54 (2.13)	45 (1.77)	41 (1.61)	622 (24.49)
Միջ. անձրևոտ օրեր	8	7	9	12	15	17	15	13	14	15	14	10	149
Միջ. ձնառատ օրեր	21	20	13	4	0.2	0	0	0	0.1	3	12	20	93
% խոնավություն	87	85	80	72	69	74	74	75	80	84	89	89	80
աղբյուր: Pogoda.ru.net^[17]