Tomás Navarro Tomás era fillo de Juan Navarro Zapater e de Joaquina Tomás Ballester, naturais de Villena (Alacant).
Realizou na súa vila natal os seus primeiros estudos máis os dous primeiros cursos do bacharelato e examinouse no Instituto de Albacete. Talvez polos vínculos familiares con Villena trasladouse á dita localidade. Estudou alí os outros tres cursos, polo que se examinou no Instituto de Alacante, onde obtivo o título de Bacharel en Artes en 1902.
Dedicouse á investigación filolóxica con documentos medievais aragoneses conservados no Arquivo Histórico Nacional (AHN). En 1907 conseguiu unha bolsa da Junta para Ampliación de Estudos (JAE) para estudar sobre o terreo os dialectos do Alto Aragón e coñecer así as relacións entre os documentos e a fala viva das zonas onde naceron. De alí xurdiu a súa primeira investigación lingüística, publicada nas Memorias da JAE. Aquel traballo moveuno a opositar ao Corpo Facultativo de Arquiveiros, Bibliotecarios e Arqueólogos, o que lle permitiu, por outra banda, independizarse economicamente dos seus pais.
Ingresou por oposición no Corpo Facultativo de Arquiveiros, Bibliotecarios e Arqueólogos o 31 de decembro de 1909. Foi destinado ao Arquivo Provincial de Ávila.
Co musicólogoEduardo Martínez Torner, compilou entre 1931 e 1933 o Archivo de la Palabra como parte da recolleita da música tradicional española. Co fin de conservar a música popular e a cultura española, gravou as voces de destacados personaxes públicos de todos os ámbitos xunto coa escolma de romances, cancións populares e melodías tradicionais que recollera Martínez Torner. As gravacións da voz de personaxes ilustres foron conservadas e editadas tras o franquismo pola recuperada Residencia de Estudiantes.[6]
No exilio americano continuou a desenvolver o seu traballo de investigación. En 1944 publicou o Manual de entonación española e en 1946 os Estudios de fonología española. En 1951 devolveu a España os materiais recollidos para o Atlas, que levara ao exilio para salvagardalos. En 1962 publicouse en Madrid o primeiro tomo do Atlas Lingüístico de la Península Ibérica.
Escribiu tamén Métrica española. Reseña histórica y descriptiva (1956), un estudo xa clásico sobre versificación. Un epítome deste traballo apareceu anos despois co título Arte del verso (1959).
La voz y la entonación en los personajes literarios, 1976.[8]
Notas
↑Este último incorporouse ao proxecto entre 1952 e 1954, cando se completaron as enquisas en Portugal. Os traballos publicados como consecuencia das enquisas do Atlas foron ampliando o coñecemento da dialectoloxía española: entre moitos outros, en 1933 publicou con Espinosa y Rodríguez-Castellano La frontera del andaluz.
↑No discurso de acceso expuxo a súa preocupación ao observar que a entoación e a norma ortolóxica do castelán se estaban perdendo. Isto debíase a que o español que se transmitía ao exterior, principalmente a través do cinema sonoro, estaba cheo de andalucismos tomados do sainete.
↑Xunto con Amado Alonso comezou aquela magna obra de investigación en 1931. Nela participaron tamén Aurelio M. Espinosa fillo, Lorenzo Rodríguez Castellano, Aníbal Otero e Manuel Sanchis Guarner (para a zona castelanfalante); Aníbal Otero e Armando Nobre de Gusmão (para a zona galegoportuguesa), e Francisco de B. Moll e Manuel Sanchis Guarner (nas zonas catalás). «Enquisaron con cuestionario sobre os distintos aspectos da vida rural, recollendo materiais comparábeis nunha ampla rede enquisa (527 puntos) de boca de informantes con pouca instrución e certa idade, o que lles permitiu reunir datos representativos das falas vivas. A guerra civil española interrumpiu o proxecto pouco antes de concluír as enquisas.» Tomás Navarro Tomás ao saír para o exilio levou os materiais para protexelos. Tempo despois, negociou dende Nova York o reintegro a España do que se denominou o legado Navarro Tomás, colaborando para a súa publicación no ámbito do Consello Superior de Investigacións Científicas. En 1962 apareceu o único tomo editado.
Referencias
↑de la Cruz Herranz, Luis Miguel. "Tomás Navarro Tomás". Real Academia de la Historia(en castelán). Consultado o 3 de xaneiro de 2020.
Academia Norteamericana de la Lengua Española (1980). "Homenaje a don Tomás Navarro Tomás"(PDF). Boletín de la Academia Norteamericana de la Lengua Española(en castelán)4–5: 105–117.
Azcuenaga Cavia, Carmen (2010). Caballero Garrido, Ernesto, ed. La Junta para Ampliación de Estudios e Investigaciones Científicas: historia de sus centros y protagonistas (1907-1939)(en castelán). Trea y Asociación Nacional de Estudiantes e Investigadores SIGLO XXI. ISBN9788497044950.
Jiménez-Landi, Antonio (1987). La Institución Libre de Enseñanza (4 volumes)(en castelán). Taurus. ISBN9788430635139.
Sánchez Sánchez, Isidro, ed. (2012). Educación, Ciencia y Cultura en España: Augue y colapso (1907-1940). Pensionados de la JAE(en castelán). Ciudad Real: ALMUD. Ediciones de Castilla-La Mancha. ISBN9788493977580.
"Tomás Navarro Tomás en "El sillón letra h minúscula"". RTVE(en castelán). 4 de xuño de 1975. Entrevista de Jesús Hermida en 1975, para RTVE, a un Tomás Navarro Tomás que aos seus 90 anos non di nada do seu papel na Guerra Civil, «pois debeu entender que non era conveniente naqueles momentos» (segundo a análise de Cristina Calandre Hoenigsfeld na referencia que asina neste mesmo artigo).