Cando naceu, seu pai era o rei das Dúas Sicilias. Foi bautizado co nome de Carlos Antonio Pascual Francisco Javier Juan Nepomuceno José Januario Serafin Diego.
No verán de 1765 foi chamado polo seu pai, sendo xa rei de España, para informalo do noivado que lle fora decidido, como Príncipe de Asturias, coa súa prima irmá a princesa María Luísa de Parma.
Accedeu ao trono cunha ampla experiencia nos asuntos de Estado, aínda que o seu reinado foi desastroso, porque se viu superado pola repercusión dos sucesos acaecidos en Francia en 1789 e tamén pola súa falta de enerxía persoal, que fixo que deixara o goberno en mans da súa esposa María Luísa de Parma e do seu valido, Manuel Godoy, de quen se dicía que era amante da raíña. Porén, hoxe en día esas afirmacións foron desmentidas por varios historiadores.[1][2]
Carlos IV, mozo.
Estes acontecementos frustraron as expectativas coas que iniciou o seu reinado. Á morte de Carlos III, o empeoramento da economía e a desorde da administración revelaban os límites do reformismo, mentres que a Revolución francesa poñóa enriba da mesa unha alternativa ao Antigo Réxime.
Pode dicirse, por tanto, que coa morte de Carlos III rematou a historia do reformismo ilustrado en España, pois o estalido case inmediato da Revolución francesa ao ano seguinte provocou unha reacción de terror que converteu o reinado do seu fillo e sucesor, Carlos IV, nun período moito máis conservador.
Ao final do reinado deste último, a invasión francesa arrastraría ao país a un ciclo de revolución e reacción que marcaría todo o século XIX, sen deixar espazo para continuar un reformismo sereno como o que desenvolvera Carlos III.[3]
Reinado
Goberno do conde de Floridablanca
Retrato do Conde de Floridablanca por Pompeo Batoni.Retrato do Conde de Aranda por Francisco Jover y Casanova.
As primeiras decisións de Carlos IV mostraron uns propósitos reformistas. Confirmou no seu posto (por consello do seu pai) como primeiro Secretario de Estado e de Despacho a Xosé Moñino e Redondo, conde de Floridablanca, un ilustrado que iniciou a súa xestión con medidas como a condonación do atraso das contribucións, a limitación do prezo do pan, a restrición da acumulación de bens das mans mortas, a supresión de vinculeiros e morgados e o impulso do desenvlvemento económico. O propio monarca tomou a iniciativa de derrogar a lei sálica imposta polo seu antecesor Filipe V, medida ratificada polas Cortes de 1789, pero que non se chegou a promulgar (esta falta da promulgación foi un dos motivos alegados polos tradicionalistas que emprenderon, á morte de Fernando VII, as Guerras carlistas).
O estalido da Revolución francesa en 1789 cambiou radicalmente a política española. Conforme ían chegando as noticias de Francia, o nerviosismo da Corona crece e acaba por pechar as Cortes que, controladas por Floridablanca, se reuniran para recoñecer ao príncipe de Asturias.
O illamento parece ser a receita para evitar a propagación das ideas revolucionarias a España. Floridablanca, ante a gravidade dos feitos deixou en suspenso os Pactos de Familia, establecieu controus na fronteira para impedir a expansión revolucionaria e efectuo unha forte presión diplomática en apoio a Lois XVI.
Tamén puxo fin aos proxectos reformistas do reinado anterior e substituínos polo conservadorismo e a represión (fundamentalmente a cargo da Inquisición, que detivo a Cabarrús, desterrou a Jovellanos e despoxou dos seus cargos a Campomanes).
Manuel Godoy era un garda de corps que ascendeu rapidamente na Corte grazas á amizade e confianza que lle outorgaron os reis. En poucos anos pasou de ser un fidalgo a converterse en duque de Alcudia e de Sueca, capitán xeneral e, desde finais de 1792, en «ministro universal» de Carlos IV, cun enorme poder.
De pensamento ilustrado impulsou medidas reformistas como as disposicións para favorecer a ensinanza das ciencias aplicadas, a protección das Sociedades Económicas de Amigos do País e a chamada desamortización de Godoy de bens pertencentes a hospitais, casas de misericordia e hospicios rexentados por comunidades relixiosas.
Pero a Revolución francesa condicionou a súa actuación na política española. As sías primeiras medidas encamiñáronse a salvar a vida de Lois XVI, procesado e condenado a morte. Pese aos esforzos de todas as Cortes europeas, o monarca francés foi guillotinado en xaneiro de 1793, o que xeneralizou unha guerra das potencias europeas contra a Francia revolucionaria coñecida como a guerra da Convención, na que España participou e foi derrotada pola Francia republicana, froito do desastroso abastecemento, a pésima preparación do exército e a escasa moral da tropa fronte aos enardecidos sans culottes franceses.
Godoy subscribiu entón con Francia a Paz de Basilea, en 1795. A República francesa devolveu a España as prazas ocupadas, a cambio do territorio español da illa A Española —colonia de Santo Domingo—. En agradecemento, o rei Carlos IV concedeulle a Godoy o título de príncipe da Paz.
En 1796, concluída a fase máis radical da Revolución, Godoy asinou o Tratado de San Ildefonso, polo que España se converteu en aliada de Francia. Este cambio de postura buscaba o enfrontamento con Gran Bretaña, principal adversario da Francia revolucionaria e tradicional inimiga de España, coa que disputaba a hexemonía marítima e, concretamente, o comercio con América.
A chegada ao poder de Napoleón en 1799 e a súa proclamación como emperador en 1804 alterou as relacións internacionais, e España renovou a alianza con Francia. Napoleón necesitaba, na súa loita contra os británicos, contar coa colaboración de España, sobre todo da súa escuadra. Por iso, premeu a Carlos IV para que restablecera a súa confianza en Godoy. Este asumiu de novo o poder en 1800 asinou o Convenio de Aranjuez de 1801 polo que poñía a disposición de Napoleón a escuadra española, o que implicaba de novo a guerra contra Gran Bretaña.
Godoy declarou en 1801 a guerra a Portugal, principal aliado británico no continente, antes de que o fixera Francia. Este conflito, coñecido como a guerra das Laranxas, significou a ocupación de Olivenza por España que, ademais obtivo o compromiso de Portugal de impedir o atraque de buques británicos nos seus portos.
Pero en 1805 a derrota da escuadra franco-española na batalla de Trafalgar pola armada británica modificou a situación radicalmente. Fronte á hexemonía de Gran Bretaña nos mares, Napoleón decretou o bloqueo continental, medida á que se sumou España. E en 1807 foi subscrito o Tratado de Fontainebleau que establecía a repartición de Portugal entre Francia, España e o propio Godoy, ademais de conceder o dereito de paso por España das tropas francesas encargadas da ocupación dese país.
Crise final
Con tal sucesión de guerras agravpise até o extremo a crise da facenda, e os ministros de Carlos IV mostráronse incapaces de solucionala; entre outras cousas, porque o temor á revolución lles impedía introducir as necesarias reformas, que lesionarían os intereses dos estamentos privilexiados, alterando a orde tradicional.[5]
A presenza de soldados franceses en territorio español (moitos máis dos permitidos polo tratado de Fontainebleau, e que, ademais, no canto de ir cara a Portugal ocuparan numerosas prazas) aumentou a oposición cara a Godoy, enfrontado cos sectores máis tradicionais pola súa política reformista e entreguista cara a Bonaparte.
En marzo de 1808, ante a evidencia da ocupación francesa, Godoy aconsellou aos reis que, imitando á Familia Real portuguesa, abadoaran España. Pero produciuse o Motín de Aranjuez, levantamento popular (instigado, unha vez máis, polo príncipe Fernando e a súa camarilla) en contra dos reis, aproveitando a súa presenza no Palacio Real de Aranjuez. Godoy foi apresado polos amotinados. Carlos IV, ante o cariz dos acontecementos, abdicou no seu fillo Fernando, que se convertía así en Fernando VI.
Napoleón, receoso ante o cambio de monarca, e vendo o comportamento e debilidade da Famlia Real, convocou a toos os seus membros a un encontro na localidade francesa de Baiona.
Fernando VII, baixo a presión do emperador e dos seus pais, devolveu a Coroa a Carlos IV o día 6 de maio, sen saber que a véspera Carlos IV pactara a cesión dos seus dereitos en favor de Napoleón quen, finalmente, designou como novo rei de España ao seu irmán Xosé.
Final
Carlos permaneceu prisioneiro de Napoleón, residindo en Marsella, até a derrota final do emperador en 1814. Nese mesmo ano Fernando VII foi reposto no trono español pola Xunta Central. Pero Fenando mantivo ao seu pai desterrado por temor a que lle disputara o poder. Carlos e a súa esposa continuaron o exilio na Corte papal, residindo no palazzo Borghese.[5]
Carlos IV morreu en Roma o 20 de xaneiro de 1819, poucos días despois de que falecera a súa esposa María Luísa. Posteriormente os restos mortais da parella foron trasladados á Cripta Real do mosteiro do Escorial.
Carlos María Isidro (29 de marzo de 1788 – 10 de marzo de 1855), conde de Molina, fundador do carlismo e pretendente ao trono de España. Casou coa súa sobriña a infanta María Francisca de Portugal, filla do rei Xoán VI de Portugal e de Carlota Xoaquina, irmá de Carlos.
Anes, Gonzalo (1975): El Antiguo Régimen: los Borbones. Historia de España Alfaguara. IV. Madrid: Alienza Editorial / Alfaguara. ISBN 978-84-206-2044-0.
Artola, Miguel (1973): La burguesía revolucionaria (1808-1869). Historia de España Alfaguara. V. Madrid: Alianza Editorial / Alfaguara. ISBN 978-84-2062-046-7.
Lynch, John (1999): La España del siglo XVIII. 2ª ed. Barcelona: Crítica. ISBN 978-84-74-23-961-3.
Parra López, E. La (2002): Manuel Godoy: la aventura del poder. Barcelona: Tusquets. ISBN 978-84-8310-405-7.Crítica en "El Cultural" do diario El Mundo (España), 03/10/2002.
Rúspoli, E. (2004): Godoy: La lealtad de un gobernante ilustrado. ISBN 978-84-8460-387-0. Barcelona: Temas de Hoy (Grupo Planeta). Crítica[Ligazón morta] en Forum Libertas.com
Pérez Galdós, Benito (1983): La Corte de Carlos IV. Episodios Nacionales, 1ª Serie, nº 2. Madrid: Alianza Editorial / Librería y Casa Editorial Hernando. ISBN 978-84-206-5002-1.
Pérez Galdós, Benito (1983): El 19 de Marzo y el 2 de Mayo. Episodios Nacionales, 1ª Serie, nº 3. Madrid: Alianza Editorial / Librería y Casa Editorial Hernando. ISBN 978-84-2065-003-X.
_Version_with_Golden_Fleece_and_Order_of_Charles_III_Collars.svg)
_-_02.jpg)
.jpg)
.jpg)
_by_Vicente_Lopez_y_Porta%C3%B1a.jpg)
