مَریانَج یکی از شهرهای استان همدان و یکی از شهرهای تابع شهرستان همدان است که در ۵ کیلومتری غرب شهر همدان و در جاده همدان - کرمانشاه قرار دارد. مریانج در دامنه‌های کوه الوند واقع است و دروازهٔ ورودی دره امامزاده کوه (دره ماوشان) می‌باشد که در مدخل روستاهای سولان، توئیجین، موئیجبن و برفجین (وفرجین) قراردارد.
شهر مریانج در ۵ کیلومتری غرب شهر همدان و در عرض جغرافیایی ۴۵، ۴۹، ۳۴ و طول جغرافیایی ۳۰، ۲۷، ۴۸ قرار گرفته است. در تقسیمات کشوری یکی از شهرهای شهرستان همدان می‌باشد که در ابتدای مسیر روستاهای سولان، توئیجین، موئیجین و برفجین قرار گرفته است.
مریانج از شرق به همدان، از غرب به اراضی پادگان نظامی شهید قهرمان، از جنوب به بخش‌هایی از دامنه سلسله ارتفاعات کوهستان الوند و دره ماوشان(امام زاده کوه) و از شمال به روستاهای ینگجه (انصار الامام)، یکن آباد و شهر بهار محدود است. در تقسیمات کشوری، یکی از دهستان‌های شهرستان همدان به نام الوند کوه غربی به مرکزیت شهر مریانج است که روستاهای سولان، توئیجین، موئیجین، برفجین، انصارالامام، یِکن آباد، اوزانا، حیدره پشت شهر و چشمه قصابان را در بر می‌گیرد.
مریانج با وسعتی در حدود ۱/۷۵ کیلومتر مربع دشتی است نسبتاً کوچک که در پهنه دامنه شمالی الوند واقع شده و رونق اقتصاد کشاورزی آن وابسته به رودخانه@۱۲@ها و جویبار‌هایی است که از دامنه‌های الوند سرچشمه می‌گیرد.
مهم‌ترین آن‌ها رودخانه برفین (ماوشان / قوری جای یا قرو چای) است که از دامنه‌های شمالی الوند سرچشمه می‌گیرد.
زمین‌های مریانج از نظر زمین‌شناسی بر روی ورقه تویسرکان قرار دارد که متعلق به دوره هولوسن از دوران کواترنر و سنوزوئیک است. اجزای سازنده اراضی محدوده مریانج دربر گیرنده شن، ریگ، ماسه و سیلیس است.
بر اساس نقشه ۱:۱۰۰۰۰۰ سازمان زمین‌شناسی کشور هیچ گسل فعالی که موجب زلزله شود در اطراف شهر مریانج وجود ندارد.
حداکثر مطلق درجه حرارت هوا در این شهر ۸/۳۶، و حداقل مطلق آن ۶/۲۹- و متوسط حرارت آن ۶/۹ درجه سانتی گراد است. گرمترین ماه‌های سال با حداکثر دمای ۳۵ درجه سانتی گراد تیر و مرداد است و سردترین ماه‌های سال با میانگین ۴/۲۵- درجه سانتی گراد دی و بهمن است.
میزان سالانه بارندگی بیش از ۳۰۰ میلی لیتر است؛ به طوری که در فروردین ماه حداکثر ۹۵ میلی لیتر، در اردیبهشت ۸۲ میلی لیتر در خرداد ۸۱ میلی لیتر و در بقیه ماه‌های سال به تناسب متغیر است. روزهای یخبندان در مریانج به‌طور میانگین ۱۴۳ روز می‌باشد.
اولین آمار ثبت شده در خصوص جمعیت مریانج، به سال ۱۳۲۹ برمی گردد. در سال قصبهٔ مریانج بالغ بر ۲۲۵۴ نفر جمعیت داشته و به لحاظ تقسیمات سیاسی به استان کرمانشاه تعلق داشته است. در اولین سرشماری نفوس و مسکن (سال ۱۳۳۵) جمعیت این شهر به ۲۵۴۶ نفر افزایش یافت مریانج به لحاظ تقسیمات سیاسی سرانجام در سال ۱۳۵۲ در محدوده سیاسی استان همدان قرار گرفت. جمعیت شهر مریانج به ترتیب در سرشماری‌های عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۴۵ - ۱۳۵۵ - ۱۳۶۵ - ۱۳۷۵ - ۱۳۸۵ و ۱۳۹۰ به ترتیب ۳۱۴۸ - ۳۷۹۴ - ۷۲۴۲ - ۸۵۲۳ - ۹۵۲۹ و ۱۰۲۰۷ نفر رسید. در حال حاضر جمعیت شهر مریانج بر اساس آخرین سرشماری سال ۱۳۹۵ بالغ بر ۱۱۷۶۲ نفر می‌باشد.
اقتصاد شهر مریانج از دیرباز بر کشاورزی و دامداری استوار بوده و در فرهنگ نامه دهخدا این چنین توصیف شده است؛ «مریانج . [م َرْ ن َ] (اِخ) (مریایه) قصبه ای است از دهستان چهار بلوک بخش سیمینه رود شهرستان همدان، در ۶ هزارگزی غرب همدان کنار راه همدان به کرمانشاه، در منطقهٔ کوهستانی سردسیر واقع و دارای ۲۵۵۵ تن سکنه است. آبش از قنات و رودخانهٔ وفرجین، محصولش غلات، حبوبات، لبنیات، صیفی، میوه جات و شغل مردمش زراعت و گله داری و صنایع دستی زنان قالیچه و جاجیم بافی است. متجاوز از ۲۰۰ باب دکان در این قصبه وجود دارد.» (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج ۵).
علاوه بر کشاورزی و دامداری و باغداری در دهه‌های اخیر اشتغال به اموری مثل حمل و نقل، مرغداری، صنایع چوب و مشاغل اداری، نظامی و امور خدماتی رواج یافته است. عمده محصولات کشاورزی در این منطقه سیر و سیب زمینی می‌باشد.
ورزشگاه شهر مریانج صاحب یک مجموعه ورزشی بزرگ و ۱۰ هزار نفری به نام شهید حاجی بابایی است که امروزه تمامی اردوهای تیم ملی به میزبانی استان همدان و مسابقات تیم‌های فوتبال شهرداری همدان در لیگ دسته اول کشور و پاس همدان در لیگ دسته دوم کشور به میزبانی این ورزشگاه برگزار می‌شود. این مجموعه ورزشی بزرگ‌ترین و مجهزترین مجموعه ورزشی غرب کشور است.
مرکز مهارت بزرگ‌ترین مرکز مهارت آموزی یا فنی و حرفه ای غرب کشور در این شهر است که خیل عظیمی از کارآموزان در سطح کشور در این مرکز مهارت و حرفه آموخته‌اند.
کتابخانه یا مرکز مطالعات کتابخانه شهید مظاهری این شهر امروز مرکز همایش‌های کتاب و کتابخوانی استان همدان است و به عنوان اولین کتابخانه دیجیتال استان نیز فعالیت دارد.
مریانج از میان شهرهای مجاور همدان کمترین مهاجر را پذیرفته است. مردمان آن عموماً از طریق کشاورزی، دامداری، مبل سازی و صنایع چوبی و کامیون داری و… امرار معاش می‌نمایند. وجه تسمیه آن دقیقاً مشخص نیست بعضاً مبتنی بر حدس و استنباط‌های شخصی است اما اهالی به آن مرگانه و همدانی‌ها مریانه می‌گویند و در نقشه‌ها و مکاتبات اداری به صورت معرب مریانج استعمال می‌شود. دکتر اذکایی در کتاب مادستان (همدان نامه) بر این باور است که مرگانه از دو جز مرگ + آنه تشکیل شده و مرگ یا مرغ بمعنی چمن می‌باشد و در مجموع یعنی محلی که در آنجا چمن فراوان است.[۱]
احتمالاً کلمه مریانه یا مرگانه یک واژه اوستایی یا آرامی یا کوردی به معنای مر+کانه یا پای+چشمه نیز باشد
در باب حرف [ج] موجود در انتهای کلمه مریانه، به نحوه کتابت و املای زبان پارسی در دوران نه چندان دوری باید اشاره نمود که کلمات پارسی در دیوان خانه‌ها همگی در متونی مملو از کلمات سنگین معرب شده توسط کاتبان و میرزابنویسان ایرانی نگاشته می‌شدند و کمتر کلمه ای ازین آسیاب کلمه شکن در امان می‌ماند برای نمونه نام چند شهر و کلمه معرب شده را بهمراه تلفظ محلی آنان میاوریم که در همگی حرف [ج] در انتهای آنان مکتوب بوده ولی در زبان‌های هند و اروپایی قابل گویش آسان را ندارند:
سنندج / سنه (مرکز استان کردستان)
مریانج / مریانه (شهری در اطراف همدان)
فارسینج / پارسینه (از توابع شهرستان سنقر کلیایی)
لیلمانج / لیلمانه (از توابع شهرستان سنقر کلیایی)
دیزج، دزج / دیزه، دزه (بمعنای ده کوچک)
نموذج / نمونه (کلمه پارسی معرب شده)
برنامج / برنامه (کلمه پارسی معرب شده)
اگر چه در منابع تاریخی نام و نشان چندانی از مریانج به وضوح دیده نمی‌شود اما وجود شرایط مساعد زیست‌محیطی، آب فراوان، خاک‌های رسوبی حاصلخیز، وجود رودخانه و جویبارهای جاری از دامنه‌های کوهستان الوند و موقعیت جغرافیایی خاص که آنجا را در مدخل دره برفجین امامزاده کوه و مسیر راه ارتباطی هگمتانه به کنگاور قرار می‌داده همواره باعث استقرار گروه‌های یکجانشین در آن منطقه بوده است. وجود چند تپه باستانی و کشف اتفاقی گورهای تاریخی در حوالی مریانج نشان از قدمت آن در هزارهای پیش از میلاد دارد، امروزه در دره دوستعلی و دو خواهران چندین سنگ نگاره چوپانی دیده می‌شود که حکایت از مسکون بودن منطقه در عصر سنگ می‌نماید.
به نظر می‌رسد اولین سند مکتوبی که در آن نام و نشانی از مریانج به میان آمده مربوط به دو چکامه‌ای است که ابوالوفای همدانی ادیب و شاعر قرن سوم هجری به زبان عربی در زیبایی‌ها و مناظر خاطره انگیز و اماکن دره ماوشان سروده است، ابوالوفای همدانی در ابیاتی از آن چکامه به توصیف و تمجید زیبایی‌های طبیعی مریانج می‌پردازد و می‌گوید:
بسفح مرجانه المحسود و ساکنها روض اریض و ما ثم موار و شعب قروذ فیه کل مونقه و فیه للهوا اشجار و انهار
یعنی این که در دامنه مریانه که بر آرمندگانش رشک برند گلزاری نظر گیر و آب زاری هموار است و دره قروه که در آن هر چیز دلپسندی است و در ختان و جویباری فرح‌انگیز در آنجاست.
از نظر اسکلت و فرم صورت و جمجمه نیز اهالی مریانج از سایر همسایگان شهر خود کاملاً متمایز می‌باشند بصورتی که همگی این افراد به مانند مردمان ساکن در استان کردستان دارای بینی بزرگ و کشیده می‌باشند و استخوان جمجمه ایشان در پشت سر کاملاً تخت می‌باشد که در دیگر نقاط استان همدان به ندرت دیده می‌شود، از نظر بافت و توده استخوانی نیز دارای شانه‌هایی فراخ و استخوان‌هایی ضخیم و متمایل با تنومند می‌باشند
با توجه به ویژگی‌های زبانشناختی و نیز فرم اسکلت و ساختار بدنی این مردمان، به احتمال بسیار بالا مردمان مریانج قوم بازمانده از کوچ دسته جمعی مادها در دوران پایانی امپراطوری ماد و آغاز دوران طلایی هخامنشیان در ۲۵۵۰ سال پیش می‌باشند که از کهن شهر هکمتانه و حومه آن به اراضی فعلی کردستان کوچ نکرده و به زندگی یکجانشینی خود در دامنه‌های سرسبز و پرآب الوند کوه ادامه داده‌اند