Tantalo

Tantaloa
73 Hafnioa ← Tantaloa → Wolframioa
73 Ta                                                                                                                                                                                                                                           Taula periodikoa
Ezaugarri orokorrak
Izena, ikurra, zenbakia	Tantaloa, Ta, 73
Serie kimikoa	metaloideak
Taldea, periodoa, orbitala	5, 6, d
Masa atomikoa	180,94788(2) g/mol
Konfigurazio elektronikoa	[Xe] 4f^14 5d^3 6s^2
Elektroiak orbitaleko	2, 8, 18, 32, 11, 2
Propietate fisikoak
Egoera	solidoa
Dentsitatea	(0 °C, 101,325 kPa) 16,69 g/L
Urtze-puntua	3.290 K (3.017 °C, 5.463 °F)
Irakite-puntua	5.731 K (5.458 °C, 9.856 °F)
Urtze-entalpia	36,57 kJ·mol^−1
Irakite-entalpia	732,8 kJ·mol^−1
Bero espezifikoa	(25 °C) 25,36 J·mol^−1·K^−1
Lurrun-presioa P/Pa 1 10 100 1 k 10 k 100 k T/K 3.297 2.597 3.957 4.395 4.939 5.634
Propietate atomikoak
Kristal-egitura	kubikoa, gorputzean zentratua
Oxidazio-zenbakia(k)	5, 4, 3 (oxido azido ahula)
Elektronegatibotasuna	1,5 (Paulingen eskala)
Ionizazio-potentziala	1.a: 761 kJ/mol 2.a: 1.500 kJ/mol
Erradio atomikoa (batezbestekoa)	145 pm
Erradio atomikoa (kalkulatua)	200 pm
Erradio kobalentea	138 pm
Datu gehiago
Eroankortasun termikoa	(300 K) 57,5
Soinuaren abiadura	3.400 m/s
Isotopo egonkorrenak
Tantaloaren isotopoak iso UN Sd-P D DE (MeV) DP ^177Ta Sintetikoa 56,56 o ε 1,166 ^177Hf ^178Ta Sintetikoa 2,36 o ε 1,910 ^178Hf ^179Ta Sintetikoa 1,82 u ε ε 0,110 ^179Hf ^180Ta Sintetikoa 8,125 o ε 0,854 ^180Hf ^180mTa %0,012 >1,2x10^15 u ε 0,929 ^180Hf β^- 0,783 ^180W IT 0,075 ^180Ta ^181Ta %99,988 Ta egonkorra da 108 neutroirekin ^182Ta Sintetikoa 114,43 e β^- 1,814 ^182W ^183Ta Sintetikoa 5,1 e β^- 1,070 ^183W

Tantaloa Ta ikurra duen elementu kimiko bat da, 73 zenbaki atomikoa duena eta taula periodikoaren bosgarren taldean aurkitzen dena. Lehen tantalium bezala ezagutzen zen, Tantalus izenetik eratorria; hots, greziako mitologiako pertsonaia.^[1] Trantsizio-metal bakan, gogor, urdin-gris eta lustreduna da. Korrosioarekiko oso erresistentea da eta naturan Tantalita izeneko mineralean ageri da. Tantaloa inertea denez, oso erabilia da laborategiko tresnerian, tresna kirurgikoetan eta inplanteetan, platinoa ordezkatuz.

Ezaugarri nagusiak

Tantaloa iluna, dentsoa, xaflakorra, oso gogorra, erraz lantzen dena eta bero- eta elektrizitate eroale ona da. Oso ezaguna da azidoek eragindako korrosioa bikain jasaten duelako; izatez, 150 °C azpiko tenperaturetan, normalean oso erasokorra den aqua regia-ren erasoa ere aldaketarik gabe jasaten du. Azido fluorhidrikoz edo fluor-ioia eta sufre trioxidoa daukaten disoluzioz disolbatu daiteke, bai eta potasio hidroxidoz ere. Tantaloak urtze-puntu oso altua dauka, 3.017 °C-ekoa, solik wolframioak eta renio metalek eta karbonoak gainditzen dutena.

Ekoizpena

Tantalo ekoizpena 2006. urtean

Tantalo ekoizpena 2015. urtean

Tantaloa Koltanetik ateratzen da, Columbita eta Tantalita mineralez konposatutako mineral metaliko beltza eta opakuatik.^[2]

Munduko tantalo meategien ekoizpenak aldaketa geografiko garrantzitsua izan du. XXI. mendearen hasieran, Australia eta Brasil ziren Tantalo ekoizle nagusiak. 2007an hasi eta 2014ra arte, tantalo ekoizpen iturri nagusiak Kongoko Errepublika Demokratikora, Ruandara eta Afrikako beste herrialde batzuetako meategietara aldatu ziren.^[3] Etorkizuneko tantaloaren hornidura-iturri gisa Saudi Arabiako, Egiptoko, Groenlandiako, Txinako, Mozambikeko, Kanadako, Australiako, Estatu Batuetako, Finlandiako eta Brasilgo meategiak aztertzen ari dira, ekoizpen kantitatearen arabera ordenatuta.^[4][5]

Egungo tantalo-erauzketa tasan oinarrituta, aurreikuspenen arabera, 2060. urte inguruan tantalo-baliabideak agortuko direla kalkulatzen da, birziklapen handiagoaren beharra azaleratuz.^[6]

Erabilpenak

Tantalozko kondentsadore elektrikoa

Tantaloa osagai elektronikoen produkzioan erabiltzen da nagusiki, batez ere tantalo kondentsadore elektrikoetan. Kondentsadore hauek sakelako telefonoetan, ordenagailu eramangarrietan eta automobiletan erabiliak dira, esaterako.^[7]

Kazakhstango bankuak sortutako tantalo txanponak

Azken urteotan, bildumako txanponaren merkatu numismatikoan ere sartu da tantaloa. Kazakhstan izan da munduko lehen herrialdea tantaloz egindako txanponak egiten, bai bere egoera naturalean, bai jatorrizko kolorea aldatzea lortzen duten oxidazio-metodo desberdinen bidez koloreztatuta.^[8]

Erreferentziak

1. (Ingelesez) «Tantalus» World History Encyclopedia (Noiz kontsultatua: 2022-05-25).
2. (Ingelesez) «10 Uses of Alpha Radiation» Sciencing (Noiz kontsultatua: 2022-05-25).
3. Bleiwas, Donald I.; Papp, John F.; Yager, Thomas R.. (2015). «Shift in Global Tantalum Mine Production, 2000–2014» Fact Sheet  doi:10.3133/fs20153079. ISSN 2327-6932. (Noiz kontsultatua: 2022-05-25).
4. Shaukat Dar, Kamran; Ulya Azmeen, Sundas Mehreen. (2015). «Dengue Fever Prediction: A Data Mining Problem» Journal of Data Mining in Genomics & Proteomics 06 (03)  doi:10.4172/2153-0602.1000181. ISSN 2153-0602. (Noiz kontsultatua: 2022-05-25).
5. Salama, Walid; González-Álvarez, Ignacio; Anand, Ravi R.. (2016-03). «Significance of weathering and regolith/landscape evolution for mineral exploration in the NE Albany-Fraser Orogen, Western Australia» Ore Geology Reviews 73: 500–521.  doi:10.1016/j.oregeorev.2015.07.024. ISSN 0169-1368. (Noiz kontsultatua: 2022-05-25).
6. Moyer, Michael. (2010-09). «How Much Is Left?» Scientific American 303 (3): 74–81.  doi:10.1038/scientificamerican0910-74. ISSN 0036-8733. (Noiz kontsultatua: 2022-05-25).
7. Koerner, E; Smutz, M. (1956-08-15). SEPARATION OF NIOBIUM AND TANTALUM A LITERATURE SURVEY. (Noiz kontsultatua: 2022-05-25).
8. «WBCN Kazakhstan» web.archive.org 2016-03-04 (Noiz kontsultatua: 2022-05-25).

Kanpo estekak

• Datuak: Q1123
• Multimedia: Tantalum / Q1123