Txikitatik, idazle izan nahi zuen, baina bere amak "nesken karrera" eskaini nahi izan zion, eta Madrilgo Complutense Unibertsitateko Geografia eta Historia Fakultatean sartu zen, nahiz eta berak nahiago izango zuen latina ikasi.[5][6] Lizentziatu ondoren, entziklopedia-testuak idatziz hasi zen lanean. Zinema-munduan ere aritu zen denboraldi batez: Óscar Ladoirek zuzendutako A contratiempo (1982). Berak adierazitakoaren arabera “Poesia idazle afizionatuen” alaba eta biloba izanik, ez da inoiz narratiba ez den beste genero batean aritu, “pasio handia eta, aldi berean, frustrazio handia” sortu dion generoa.[7]Las edades de Lulú (1989) nobela erotikoak, La Sonrisa Vertical XI Saria irabazi zuen, eta, hurrengo urtean, Bigas Lunak pelikula bihurtu zuen, Almudena Grandesekin batera idatzitako gidoiarekin. Biak Goya sarietarako izendatuak izan ziren, 1991n, Egokitutako Gidoi Onenaren kategorian.[8] Liburuak arrakasta handia izan zuen, eta hogei hizkuntza baino gehiagotara itzuli zuten. Bere lehen eleberriaren arrakasta handiak, haren hitzetan, «bizi nahi zuen bizitza eman dit, eta ez dut inoiz zor hori kitatu ahal izango».10
1997ko urrian, Literaturako Rosone d'Oro saria jaso zuen, Italian, bere lanagatik. Egile espainiar bati ematen zioten lehen aldia zen, eta emakume bati eman zioten lehen aldia.[9]
1998koAtlas de geografia humana, 2002koLos aires difíciles eta 2004koCastillos de cartón izan ziren bere hurrengo eleberriak. Aurrekoak bezala, denak XX. mendearen azken laurdeneko edo XXI.aren hasierako Espainian gertatzen dira, teknika errealistaz eta introspekzio psikologikoz garai hartako pertsonaien egunerokotasuna erakusten zuen.
2003an, Mercado de Barceló izenburupean El País egunkarian agertutako artikulu sorta bat argitaratu zen, eta, 2005ean, Estaciones de paso liburuarekin bere lan laburrak publikatzen jarraitu zuen; hainbat kontakizunen ikuspegiari buruzko bost ipuin biltzen dituen narrazio liburu horretan, hainbat nerabek egoera ezberdinen aurrean egiten dituzten hurbilketari buruz, ulertzeko gai ez direnak edo ulertzeko gai izan arren, beraien bizitza denez, bizi behar dituzten egoerak. [5]
2007anEl corazón helado argitaratu zuen, historia zabal eta konplexua. Argitaratu eta ondoko urtean, eleberri horrek bi sari garrantzitsu irabazi zituen: José Manuel Lara eta Madrilgo Liburu Saltzaileen Kofradia.
2007komartxoaren 23an, Atlas de geografia humana eleberrian oinarritutako izen bereko filma estreinatu zen.[11]Cuca Escribano, Montse Germán, María Bouzas eta Rosa Vilas aktoreek antzeztu zuten, eta idazlearen laguna zen Azucena Rodríguezek zuzendu zuen. 2012an, Luis García-Araus antzerkigileak eleberria antzerkira egokitu zuen, eta MadrilgoMaría Guerrero antzokian antzeztu zuen Juanfra Rodríguezen zuzendaritzapean Arantxa Arangurenek, Nieve de Medinak, Ana Oterok eta Rosa Savoinik osatutako aktore taldeak antzeztua.[12]El corazón helado eleberriaren idazketa prozesuan, gerraosteko frankismoaren aurkako borroka klandestinoari buruzko dokumentazioa bildu zuen, bereziki bertako protagonisten testigantzen bitartez, hedabide ofizialek isilarazitako eta historiografiak baztertu zituen pasarteak kontatzeko. Honekin, Episodios de una guerra interminable deitu zuen sei eleberriko zikloa osatzen ari zen, bere Perez Galdos miretsiaren Episodios nacionales bildumaren oroimenez. Kontakizunek 1939 eta 1964 arteko epea hartzen dute, eta fikzioa eta ez-fikzioa tartekatzen dituzte hainbat ataletan agertzen diren protagonismo ezberdineko pertsonaiekin. Era berean, autoreak 1977-78ra arte kontatutako gertakariak eta horien ondorioak proiektatzen ditu bere ahotsez idatzitako epilogoetan.[3] 2010ean serieari hasiera eman zion Inés y la alegría nobelak Mexikon Elena Poniatowska saria irabazi zuen.[13] Epaimahaiaren aktaren arabera, eleberria "narrazio-lan oparoa da, eta tradizio galdosarrean muntatuta dago, haizearen eta marearen aurka, idazle zein irakurleek duten presaka ibiltzeko gure garaiko joera orokorraren aurka".[14] Honen ondoren etorri ziren El lector de Julio Verne (2012), Las tres bodas de Manolita (2014), 2018an Narratiba Sari Nazionala jaso zuen Los pacientes del doctor García (2017) eta La madre de Frankenstein (2020). Azken lanak, hil zenean oraindik argitaragabe zegoenak, Mariano en el Bidasoa du izena.[15]2019an, Tusquetsek, bere lanak argitaratu ohi zituen editorialak La herida perpetua argitaratu zuen, 2008an El País egunkariarekin elkarlanean hasi zenetik bertan idatzi zituen zutabeen zati baten bilduma.
Almudena Grandes Madrilen hil zen, 2021ekoazaroaren 27an hirurogeita bat urte zituela, koloneko minbiziaren ondorioz;[16] Madrilgo hilerrian lurperatu zuten.[17]
Autorearen ildo ideologikoa
Almudena Grandes El País egunkariko ohiko zutabegile izan zen, eta hizketakideOnda Cero eta Cadena SER irrati kateetako hainbat programetan. Ezkerreko jarrera politikoetan nabarmendu zen, eta Ezker Batuari laguntza publikoa eman zion (adibidez, 2011ko hauteskunde orokorretan). 2016ko hauteskunde orokorretan, ordea, esan zuen ez zela "inongo alderdiren alde posizionatzen"; izan ere, haren esanetan, "horietako batek ere ez zuen ideologikoki ordezkatzen".[18] 2010eko apirilean egindako elkarrizketa batean, galdetu ziotenean noiztik zuen "bihotza ezkerrerantz makurtuta", honako hau erantzun zuen: "Nire pentsamenduaren oinarri diren bizitzako beste hainbat gai ideologiko bezala, ezkertiar bihurtu naiz irakurriz".[19]
Autoreak adierazi zuen, halaber, azken mendeko lehen hamarkadan, Espainia "nabarmen eta astakilo" asko dituen herrialde bihurtu zela. Bere iritziz, oso gizarte desatsegin eta bihozgabea da Espainiakoa, besteen sufrimenduarekiko axolagabekeriaz betea, kontsumismoan eta materialismoan murgildua.[20]Los besos en el pan (2015) lanean, klase sozial ertain eta txikiak astindu zituen atzeraldi handian oinarritutako eleberrian, gure aitona-amonak duintasunez bizitzeko duten ideia aldarrikatu zuen. Ideia hori oso garrantzitsua izan zen eleberrirako, bertan aitona-amonen eta biloben arteko elkarrizketa gisa agertzen baita, "Espainian beti presente egon den pobrezia bere gain hartzeko apaltasuna berreskuratzeko beharra" borroka gisa, poza eta ilusioa baztertzen dituen borroka izan gabe.[20]
Bere lanaren zati handi bat biltzen duten frankismoa eta Espainiako trantsizioa gaiei buruz, Grandesek baieztatzen zuen zerikusi handia zuela hedapen handiagoa lortu zuen kultura ofizialak. "Aitona-amonen" belaunaldiak mantentzen zuen bertsio isil eta iheskorrarekin, geroko belaunaldiek elikatu izan zuten bertsioa, egilearen hitzetan, "belaunaldi isiltasun horren ondorioz, Espainiako historia garaikidea guztiz ulertzeko gai izan ez dena". Egilearen adierazpenen arabera, izuaren aplikazio progresibo zehatza egin zuen diktadura prototipikoa izan zen frankismoa. Errepresio hori guztia gobernutik erein zen, inor ez zedin mugitu edo gauzak aldatu nahi izan ez zezan. Espainiako trantsizioa eredu gisa erakutsi zen munduko herrialdeetan, bereziki Latinoamerikan. Bere ustez, instituzioen ikuspuntutik, trantsizioak arrakasta izan zuen: aurrekaririk gabeko eta eredugarria den demokrazia sendo a eta erreala sartzea lortu zuen. Dena den, ikuspuntu moraletik abiatuta, egilearen ustez, trantsizioa, ezarri eta hogeita hamar urtera ere, porrota izan da ideologia aldetik hurrengo belaunaldientzat: "70ko hamarkadan ezarritako joko-arauak ez baititu aitortzen". Hala eta guztiz ere, Grandesek adostu zuen: "Trantsiziotik etorritako belaunaldi hark zintzotasunez egin zuen egin behar zutela uste zutena".[21]
Almudena Grandes Jules Verneren Irakurlea eleberriaren ale bat sinatzen.
2010eko apirilean argitaratutako elkarrizketa batean, egileak adierazi zuen "literaturak ahalbidetzen duela nork bere bizitzaz gain beste bizitza asko bizitzea". [21] Bere ustez, literaturak "hegoak ematen ditu, eta errealitatearen gainetik jartzen ditu irakurleak". Horregatik, bizitzan gauza asko ikasi dituela dio, baina, are gehiago, irakurri dituen liburuetan. Esaten zuen, halaber, beste istorio batzuk entzun eta beste bizitza batzuk ezagutzeko beharra instintiboa dela, eta hori dela gizakiok irakurtzera bultzatzen gaituen indarra. Era berean, egileak elkarrizketa berean baieztatu zuen hizkuntza pentsamenduaren adierazpenari buruzkoa dela, esan dezakeguna baino ez baitago: "Gauzak izendatzen dituzten hitzak galtzen baditugu, gauza horiek ere galduko ditugu; jendeak ez du ulertzen hizkuntza pobreak zein neurritan pobretzen dituen pentsamendua, bizipenak eta bizitzako plazerak».[21]
Bere literaturak eta irakurleek pizten duten grinaren inguruan, 2010eko elkarrizketan, hau gehitu zuen Grandesek: «Nire irakurleak nire askatasuna dira, hor dauden bitartean, idatzi behar ditudan liburuak idazten jarraituko dut. Hala ere, idazten dudanean, neure burua hunkitzeko idazten dut; irakurlea ni naizela sinestarazteko (guztietan kritikoena); hunkitzea; itzultzeko, nolabait, eman didaten guztia, bizitza osorako nire azala direlako.»[21]
Eraginak bere lanean
Almudena Grandesek elkarrizketan nabarmendu zuen Benito Pérez Galdós eta Ana María Matute autoreek markatu zutela bere lana, nerabezaroan, eta bereziki aipatzen du azken honen Los hijos muertos idazlanak izandako eragina: 20 urte zituela irakurri zuen, eta bere literatura-bokazioa piztu zuen. Daniel DefoerenRobinson Crusoek eta HomerorenOdiseak markatu zuten bizirik geratutako pertsonaia arketipoekiko atxikimendua, ez nahitaez itsasoan galdutakoak, baizik eta, modu batera edo bestera, bizirik irauten dutenak, heroien, antiheroien eta abarren aurrean. Era berean, Espainiako beste idazle askorengan bezala, Cervantesen eragin handia nabaritzen da; izan ere, Grandes historia konplexuak eraikitzera behartu zuen, istoria txikiak beste lan zabalago batzuen barruan jarriz.
Baina ez dira idazleak bakarrik izan Almudena Grandesen lana markatu dutenak, Luis Buñuel bezalako zinemagileak ere eragin zuten bere lanean. "Zaila da antzematea, baina (...) Los Aires Difícilesen amaiera Viridianaren amaieraren eraginpean dago".[5]
Jarduera publikoa
Almudena Grandes San Isidro jaiak inauguratzen 2018ko maiatzean, Herriko Plazako balkoian, orduko alkate Manuela Carmena ondoan.
Almudena Grandes El País egunkariko ohiko zutabegilea zen, eta Cadena SER programetan hizlari gonbidatua izan zen. Ezkerreko posizio politikoengatik nabarmendu zen, Izquierda Unidaren alde agertu zen publikoki. Hala, 2007ko apirilean, "Bizikidetzaren alde, tentsioaren aurka" manifestuaren 2728 sinatzaileetako bat izan zen. Agirian intelektual talde batek onartezintzat jo zuen terrorismoa "oposizioaren ardatz" bihurtzea, eta salatu zuen bat-bateko hazkundea. ingurune politiko eta sozial txarra "gehiegikeriatan eta manipulazioetan oinarrituta". ETAk Barajasko aireportuko T-4aren aurkako atentatuaren ostean deitutako manifestazioan "Bakearen, bizitzaren, askatasunaren alde eta terrorismoaren aurka" egindako adierazpena irakurri zuen. Ekintza hark eragin zuen negoziazioen testuinguruan mantendutako su-etenaren haustea.[22]
Bere lan guztietan errebindikatu izan zuen. Bere historia pertsonal eta familiarra batzen zituen Madrilgo hiriarekin lotura handia zuen. 2018ko maiatzean, San Isidro jaietako pregoilari izan zen.[23]
Polemikak
2007ko martxoan, El corazón helado liburuaren aurkezpenean, idazlearen adierazpen batzuek polemika handia sortu zuten: zerbait fusilatu behar ote zuen galdetu zitzaionean, idazleak erantzun zuen "bere onetik ateratzen duten bi edo hiru ahots fusilatuko lituzkeela",[24] zenbait iturriren arabera, Pío Moak kritika egin zion baieztapen horri, Libertad digital egunkarian autoreaz iseka eginez.[25] Aurkezpen berean, Almudena Grandesek Alderdi Popularra ere kritikatu zuen, esanez "Espainiako eskuinak frankismoa baino bigarren Errepublika gogorarazten duen herrialde batean gaude, non berriro ere "jainkozko graziaz" gobernatzeko eskubidea aldarrikatzen den edo ezin izan duen politiko garaitu gisa erreakzionatu baizik eta desjabetutako lur-jabea edo poltsa lapurtzen dioten norbait bezala".[24]
2008ko azaroan, artikulu bat idatzi zuen El País egunkarian, Maravillas mojaren esaldi bat barregarri uzteko. Honela zioen: «Auzitegi batek Francoren heriotza egiaztatu du. Ze barrea diote batzuek. Nik nahiago dut beste gauza batzuez barre egin. "Utzi bidaltzen. Eutsi eta mespretxatu. Eta perfektua izango zara". Kontratu sadomasokista dirudi, baina Maravillas amaren aholkua da. Imajinatzen al duzue zein poza sentituko zuen miliziano gazte, armatu eta -mmm!- izerditsuen patruila baten eskuetan erori zenean? 1974an, bere ohean hiltzean, atsegin handiz gogoratuko zuen mespretxu bizi hura, perfekzio goreneko iturri hura. Beatifika dezatela, mesedez. Trukean, Bono beatifika dezakete, bere ile-inplantearen banitate txikia bekatu beniala baita halako perbertsioaren aurrean.».[24] Espainiako Gerra Zibilean milizianoengandik jasandako bortxaketen inguruan ironizazio hori oso kritikatua izan zen komunikabideetan.[26][27][28][29]
2020ko Nazioarteko Prentsa Klubaren Nazioarteko Kazetaritza Saria, giza balioen defentsan duen oihartzunagatik, bere literatur lanagatik eta komunikabideetan izandako presentziagatik[44]
2021ean Hil osteko Arte Ederretako Merezimenduaren Urrezko Domina.[46]
2021eko abenduaren 7an, Madrilgo Liburutegien Gremioak sari bat sortu zuen Almudena Grandes omentzeko. Sari horrek idazlearen izena du, eta «egile berri baten lehen eleberria» aitortzen du.[47]
2021eko abenduan, Asociación Pro Derechos Humanos de España elkarteak (APDHE) Sari Berezia eman zion, memoria demokratikoa berreskuratzeko egindako lana saritzeko. Hainbat lanetan islatu zuen memoria.[48]
.svg){kind=small}
.jpg)
