Διογένης ο Κυνικός

Για άλλες χρήσεις, δείτε: Διογένης (αποσαφήνιση).

Διογένης
Διογένης, του Τζον Γουίλιαμ Γουότερχαουζ
Παρατσούκλι	Διογένης ὁ Κυνικός
Γέννηση	412 π.Χ. Σινώπη
Θάνατος	323 π.Χ. (89 ετών) Κόρινθος
Περίοδος	Αρχαία φιλοσοφία
Περιοχή	Δυτική φιλοσοφία
Σχολή	Ελληνική φιλοσοφία, κυνισμός
Κύρια Ενδιαφέροντα	Ασκητισμός, κυνισμός
Αξιοσημείωτες Ιδέες	Κυνισμός
Επιδράσεις	Αντισθένης, Σωκράτης
Επηρέασε	Κράτης ο Θηβαίος, Σαίρεν Κίρκεγκωρ
Σχετικά πολυμέσα

Ο Διογένης (412 π.Χ. - 323 π.Χ.), γνωστός και ως Διογένης ο Κυνικός ή Διογένης ο Σινωπεύς ήταν Έλληνας φιλόσοφος, και ένας από τους θεμελιωτές του κυνισμού. Φέρεται να γεννήθηκε στη Σινώπη περίπου το 412 π.Χ., (σύμφωνα με άλλες πηγές το 399 π.Χ.), και πέθανε το 323 π.Χ. στην Κόρινθο.

Θεωρείται σημαντικός εκπρόσωπος της κυνικής φιλοσοφίας. Χρησιμοποιούσε τον αστεϊσμό και το λογοπαίγνιο ως μέσο για τα διδάγματά του. Πίστευε πως η ευτυχία του ανθρώπου βρίσκεται στη φυσική ζωή και πως μόνο με την αυτάρκεια, τη λιτότητα, την αυτογνωσία και την άσκηση μπορεί κανείς να την εξασφαλίσει.

Βίος

Γεννήθηκε στη Σινώπη του Πόντου. Ο Πλούταρχος αναφέρει ότι ο Σωκράτης πέθανε την ημέρα της γέννησης του Διογένη^[1]. Κατά τα μέσα του 4ου π.Χ. αιώνα ήλθε στην Αθήνα εξόριστος από τη γενέτειρά του, επειδή, με τον τραπεζίτη πατέρα του Ικεσία, είχαν παραχαράξει το νόμισμα της πόλης («Ο Διογένης όταν εξορίστηκε από την πατρίδα του για κάποια παραχάραξη νομισμάτων, ήλθε στην Αθήνα, σχετίστηκε με τον κυνικό Αντισθένη, αισθάνθηκε έλξη για τον τρόπο ζωής του και ακολούθησε την κυνική φιλοσοφία αδιαφορώντας για την μεγάλη του περιουσία». Σούδα, “Διογένης” n. 1143)^[2]. Όταν οι Αθηναίοι τον κορόιδευαν πως οι Σινωπείς τον είχαν εξορίσει, αυτός με αστεϊσμό απαντούσε: «Εγώ τους καταδίκασα να μείνουν εκεί».

Σύμφωνα με άλλη εξιστόρηση, ο Διογένης είχε συλληφθεί αιχμάλωτος και κατέληξε στα δουλοπάζαρα της Κορίνθου. Ο Ξενιάδης, πλούσιος, αριστοκράτης της εποχής, είδε τον Διογένη και θέλησε να τον αγοράσει. Συζήτησε με τον δουλέμπορο και ο δουλέμπορος πλησίασε τον Διογένη και του είπε: «Αυτός ενδιαφέρεται να σε αγοράσει, τι δουλειά ξέρεις να κάνεις να του πω;». Ο Διογένης με λογοπαίγνιο απάντησε «Ανθρώπων άρχειν».^[3] Το λογοπαίγνιο αυτό, ενός δούλου, άρεσε στον Ξενιάδη που χαμογέλασε και τον αγόρασε, αφού αντιλήφθηκε τις δύο έννοιες που με οξυδέρκεια έθεσε ο Διογένης: «Διοικώ τους ανθρώπους και διδάσκω στους ανθρώπους αρχές». Ο Ξενιάδης ανάθεσε στον Διογένη τη διδασκαλία των παιδιών του και έτσι ο Διογένης έμεινε στο Κράθειον, προάστιο της Κορίνθου.

Στην Αθήνα παρακολουθούσε μαθήματα κοντά στον ιδρυτή της κυνικής φιλοσοφίας Αντισθένη. Παροιμιώδης έμεινε η απλότητα, η λιτότητα, το ελεγκτικό και χλευαστικό πνεύμα του απέναντι στους άλλους.

Ο Μέγας Αλέξανδρος επισκέπτεται τον Διογένη

Κατά τον Πλούταρχο, όταν ο Αλέξανδρος βρέθηκε στην Κόρινθο ως επικεφαλής του πανελληνίου συνεδρίου, το 336 π.Χ., θέλησε να γνωρίσει τον Διογένη. Όταν τον ρώτησε αν χρειάζεται κάτι, ο φιλόσοφος του έδωσε την αδιανόητη απάντηση «μικρόν από του ηλίου μετάστηθι» (παραμέρισε λίγο γιατί μου κρύβεις τον ήλιο). Φεύγοντας ο Αλέξανδρος είπε στην ακολουθία του το περίφημο: «Εάν δεν ήμουν Αλέξανδρος, θα ήθελα να ήμουν ο Διογένης». Ωστόσο πολλοί νεότεροι ιστορικοί αμφισβητούν την ιστορικότητα αυτού του γεγονότος, κατατάσσοντάς το στη μεταγενέστερη ανεκδοτολογία που πλάστηκε για τον Μακεδόνα βασιλιά^[4].

Σύμφωνα με τον Διογένη τον Λαέρτιο, πέθανε το 323 π.Χ., την ημέρα που ο Αλέξανδρος ο Μέγας πέθανε στη Βαβυλώνα. Εξαιτίας της απόστασης, και εξαιτίας του γεγονότος ότι η ημερομηνία θανάτου του Διογένη δεν είναι ακριβώς γνωστή, ο Λαέρτιος πιθανώς παραθέτει κάποιον θρύλο.

Η διδασκαλία του

Ο Διογένης με το φανάρι

Η κυνική φιλοσοφία αποκαλείται έτσι γιατί είχε ως έμβλημά της τον «κύνα» (σκύλος στα αρχαία ελληνικά). Δήλωναν πως «εμείς διαφέρουμε από τους άλλους σκύλους διότι εμείς δεν δαγκώνουμε τους εχθρούς αλλά τους φίλους, για να τους διορθώσουμε»^{[εκκρεμεί παραπομπή]}.

Η παράδοση λέει ότι ο Διογένης είχε μόνιμη κατοικία του ένα πιθάρι και συχνά κυκλοφορούσε στους δρόμους όλη μέρα με ένα αναμμένο φανάρι. Όταν τον ρωτούσαν «γιατί κρατάς φανό, ημέρα;» αυτός απαντούσε «αναζητώ άνθρωπο» («ἄνθρωπον ζητῶ»).^[5] Ο Διογένης έψαχνε να βρεί ένα ανθρώπινο ον, αλλά έλεγε πως έβλεπε μόνο κατεργάρηδες και αχρείους.^[6]

Ο Διογένης έθιξε αποκλειστικά κοινωνικά και ηθικά προβλήματα. Η διδασκαλία του ήταν ουσιαστικά επαναστατική και ανατρεπτική για την τάξη που επικρατούσε τότε^{[εκκρεμεί παραπομπή]}. Προσπάθησε με τα επιχειρήματά του να αλλάξει την ανθρώπινη κοινωνία που είχε διαφθαρεί. Αυτό κατά τη γνώμη του θα γινόταν δυνατό αν ο άνθρωπος επέστρεφε στη φύση. Πίστευε, δηλαδή, πως η ευτυχία του ανθρώπου βρίσκεται στη φυσική ζωή και πως μόνο με την αυτάρκεια, τη λιτότητα, την αυτογνωσία και την άσκηση μπορεί να την εξασφαλίσει.

Παραπομπές

1. Διογένης Λαέρτιος, VI:79
2. «Σούδα, "Διογένης" n. 1143». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Σεπτεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουνίου 2020. 
3. Γιάννης Λάμψας, Λεξικό του αρχαίου κόσμου, τομ. Α΄, σ. 822 ISBN 960-666-932-7
4. Καλογεροπούλου 1973, σελ. 26, όπου και η έκφραση «πολλοί ιστορικοί».
5. Διογένης Λαέρτιος Ⅵ:41
6. Διογένης Λαέρτιος, VI:32

Πηγές

• Παναγιώτης, Κανελλόπουλος· Καλογεροπούλου, Αθηνά· Δεσποτόπουλος, Αλέξανδρος· Πολυχρονίδου-Λουκοπούλου, Λουίζα (1973). Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Μέγας Αλέξανδρος - Ελληνιστικοί χρόνοι. Δ΄. Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών. 

Βιβλιογραφία

• Διογένης ο κυνικός, εκδ. ΕΞΑΝΤΑΣ ISBN 960-256-458-X

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Επίσημο site Δήμου Κορίνθου - Σύμπλεγμα Αγαλμάτων Διογένη και Αλεξάνδρου στα Καλάμια Αρχειοθετήθηκε 2016-03-04 στο Wayback Machine.

Commons logo

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Διογένης ο Κυνικός

Wikiquote logo

Στα Βικιφθέγματα υπάρχει υλικό σχετικό με το λήμμα:    Διογένης ο Κυνικός