Asia yw cyfandir mwyaf a mwyaf poblog y Ddaear, a leolir yn bennaf yn Hemisffer y Dwyrain a'r Gogledd. Mae'n rhannu ehangdir cyfandirol Ewrasia â chyfandir Ewrop, a thir cyfandirol Affro-Ewrasia ag Affrica ac Ewrop . Mae Asia'n cwmpasu ardal o tua 44,579,000 km sg (17,212,000 milltir sg), tua 30% o gyfanswm arwynebedd tir y Ddaear ac 8.7% o gyfanswm arwynebedd y Ddaear. Bu'r cyfandir yn gartref i fwyafrif y boblogaeth ddynol ers amser maith,[1] a dyma safle llawer o'r gwareiddiadau cyntaf yr hil ddynol. Mae ei 4.7 biliwn o bobl[2] yn cyfrif am tua 60% o boblogaeth y byd.[3]
Yn gyffredinol, mae Asia wedi'i ffinio i'r dwyrain gan y Cefnfor Tawel, i'r de gan Gefnfor India, ac i'r gogledd gan Gefnfor yr Arctig. Mae ffin Asia ag Ewrop yn adeiladwaith hanesyddol a diwylliannol, gan nad oes gwahaniad ffisegol a daearyddol clir rhyngddynt. Mae braidd yn fympwyol ac wedi symud ers ei genhedlu cyntaf mewn hynafiaeth glasurol . Mae rhannu Ewrasia yn ddau gyfandir yn adlewyrchu gwahaniaethau diwylliannol, ieithyddol ac ethnig y Dwyrain-Gorllewin, y mae rhai ohonynt yn amrywio ar sbectrwm yn hytrach na gyda llinell solat. Lleolir Asia i'r dwyrain o Gamlas Suez ac i'r dwyrain o'r Culfor Twrcaidd, y MynyddoeddWral ac Afon Wral, ac i'r de o Fynyddoedd y Cawcasws a'r Môr Caspia a'r Môr Du, gan ei wahanu oddi wrth Ewrop.[4]
Daeth Tsieina ac India i fod yr economïau mwyaf yn y byd rhwng 1 i 1800 OC. Roedd Tsieina'n bŵer economaidd mawr a denodd lawer i'r dwyrain,[5][6][7] ac iddyn nhw roedd cyfoeth a ffyniant chwedlonol diwylliant hynafol India yn personoli Asia, gan ddenu masnach, fforio a gwladychiaeth Ewropeaidd. Mae'r darganfyddiad o lwybr traws-Iwerydd o Ewrop i America gan Columbus wrth chwilio am lwybr i India'n dangos y diddordeb dwfn hwn. Daeth y Ffordd y Sidan yn brif lwybr masnachu dwyrain-gorllewin yng nghefn g wlad Asia tra safai Culfor Malacca fel prif lwybr morol. Mae Asia wedi arddangos dynameg economaidd (yn enwedig Dwyrain Asia) yn ogystal â thwf aruthrol yn y boblogaeth yn ystod yr 20g, ond mae twf cyffredinol y boblogaeth wedi gostwng ers hynny.[8] Asia oedd man geni y rhan fwyaf o grefyddau prif ffrwd y byd gan gynnwys Hindŵaeth, Zoroastrianiaeth, Iddewiaeth, Jainiaeth, Bwdhaeth, Conffiwsiaeth, Taoaeth, Cristnogaeth, Islam, Sikhaeth, yn ogystal â llawer o grefyddau eraill.
O ystyried ei maint a'i hamrywiaeth, efallai bod gan y cysyniad o Asia - enw sy'n dyddio'n ôl i hynafiaeth glasurol - fwy i'w wneud â daearyddiaeth ddynol na daearyddiaeth ffisegol. Amrywia'n fawr o fewn ei rhanbarthau o ran grwpiau ethnig, diwylliannau, amgylcheddau, economeg, cysylltiadau hanesyddol a systemau llywodraethu. Mae ganddi hefyd gymysgedd o lawer o hinsoddau gwahanol yn amrywio o'r de cyhydeddol i'r anialwch poeth yn y Dwyrain Canol, ardaloedd tymherus yn y dwyrain a chanol y cyfandir i ardaloedd is-arctig a phegynol yn Siberia.
Yn fras, cysyniad Groegaidd yw "Asia"[9] er nad yw hyn yn cyfateb i'r cyfandir cyfan a adwaenir ar hyn o bryd wrth yr enw hwnnw. Daw'r gair Asia o lenyddiaeth Ladin, lle ceir yr un ffurf, "Asia". Yddangosodd y term 'Asia Leiaf' yn y Gymraeg yn 1858,[10] ond mae'n bosib i'r gair ddod i Gymru cyn hynny, o bosib gan y Rhufeiniaid. Mae ffynhonnell eithaf y gair Lladin yn ansicr, er bod sawl damcaniaeth wedi'u cyhoeddi. Un o'r ysgrifenwyr clasurol cyntaf i ddefnyddio Asia fel enw ar yr holl gyfandir oedd Pliny.[11]
Mae rhaniad triphlyg yr Hen Fyd i Ewrop, Asia ac Affrica wedi bod yn cael ei ddefnyddio ers y 6g CC, oherwydd daearyddwyr Groegaidd fel Anaximander a Hecataeus. Gosododd Anaximander y ffin rhwng Asia ac Ewrop ar hyd Afon Phasis (yr afon Rioni fodern) yn Georgia o'r Cawcasws (o'i cheg ger Poti ar arfordir y Môr Du, trwy Fwlch Surami ac ar hyd Afon Kura i'r Môr Caspia), confensiwn a ddilynwyd o hyd gan Herodotus yn y 5g CC.[13] Yn ystod y cyfnod Hellenistaidd,[14] adolygwyd y confensiwn hwn, a bellach ystyrir y ffin rhwng Ewrop ac Asia fel y Tanais (yr Afon Don fodern). Dyma'r confensiwn a ddefnyddiwyd gan awduron y cyfnod Rhufeinig fel Posidonius,[15]Strabo[16] a Ptolemi.[17]
Mae Asia yn cynnwys tua thraean o dir y byd (44.4 miliwn km²). Mae ei hyd eithaf o'r gorllewin i'r dwyrain yn 11,000 km, ac yn 8,500 km o'r gogledd i'r de. Mae'r rhan fwyaf o Asia, o bell ffordd, yn gorwedd yn uwch na'r Cyhydedd yn hemisffer y gogledd. Dim ond rhai rhannau o Dde-ddwyrain Asia ac isgyfandir India sydd i'r de o'r Cyhydedd.
Mae mynyddoedd yr Himalaya yn gartref i rai o gopaon uchaf y blaned.
Asia yw'r cyfandir mwyaf ar y Ddaear. Mae'n gorchuddio 9% o gyfanswm arwynebedd y Ddaear (neu 30% o'i arwynebedd tir), ac mae ganddi'r arfordir hiraf, sef 62,800 km (39,022 milltir). Diffinnir Asia yn gyffredinol fel un sy'n cynnwys pedair rhan o bump dwyreiniol Ewrasia. Fe'i lleolir i'r dwyrain o Gamlas Suez a Mynyddoedd Wral, ac i'r de o Fynyddoedd y Cawcasws (neu Iselder Kuma-Manych ), Môr Caspia a'r MôrDu.[4] Mae wedi'i ffinio i'r dwyrain gan y Cefnfor Tawel, i'r de gan Gefnfor India ac i'r gogledd gan Gefnfor yr Arctig. Mae Asia wedi'i hisrannu'n 49 gwlad, ac mae pump ohonyn nhw (Georgia, Azerbaijan, Rwsia, Kazakhstan a Thwrci) yn wledydd traws-gyfandirol sy'n gorwedd yn rhannol yn Ewrop. Yn ddaearyddol, mae Rwsia yn rhannol yn Asia, ond fe'i hystyrir yn genedl Ewropeaidd, yn ddiwylliannol ac yn wleidyddol.
Mae Anialwch Gobi ym Mongolia ac mae Anialwch Arabia'n ymestyn ar draws llawer o'r Dwyrain Canol. Afon Yangtze yn Tsieina yw'r afon hiraf yn y cyfandir. Yr Himalaya rhwng Nepal a Tsieina yw'r gadwyn o fynyddoedd uchaf yn y byd. Mae coedwigoedd glaw trofannol yn ymestyn ar draws llawer o dde Asia ac mae coedwigoedd conwydd a chollddail yn gorwedd ymhellach i'r gogledd.
Mae gwahanol ddulliau o ymdrin ag Asia. Defnyddir yr israniad canlynol o ranbarthau, ymhlith eraill, gan asiantaeth ystadegau'r Cenhedloedd Unedig UNSD. Mae'r rhaniad hwn o Asia yn rhanbarthau gan y Cenhedloedd Unedig yn cael ei wneud am resymau ystadegol yn unig ac nid yw'n awgrymu unrhyw ragdybiaeth ynghylch cysylltiadau gwleidyddol neu gysylltiadau eraill â gwledydd a thiriogaethau.[18]
Mae gan Asia nodweddion hinsawdd hynod o amrywiol: o arctig ac isarctig yn Siberia i drofannol yn ne India a De-ddwyrain Asia. Mae'n llaith ar draws adrannau de-ddwyreiniol, ac yn sych ar draws llawer o'r mewndir. Ceir yn y rhannau gorllewinol o Asia rai o'r amrediadau tymheredd dyddiol mwyaf ar y Ddaear. Mae cylchrediad y monsŵn yn dylanwadu'n drwm ar adrannau deheuol a dwyreiniol y cyfandir, oherwydd presenoldeb yr Himalayas sy'n tynnu lleithder i mewn yn ystod yr haf. Mae rhannau de-orllewinol y cyfandir yn boeth. Siberia yw un o'r lleoedd oeraf yn Hemisffer y Gogledd, a gall weithredu fel ffynhonnell masau aer arctig ar gyfer Gogledd America. Mae'r lle mwyaf gweithgar ar y Ddaear ar gyfer gweithgaredd seiclon trofannol i'r gogledd-ddwyrain o Ynysoedd y Philipinau ac i'r de o Japan.
Nododd arolwg a gynhaliwyd yn 2010 gan sefydliad dadansoddi risg byd-eang Maplecroft 16 o wledydd sy'n agored iawn i newid hinsawdd. Cyfrifwyd pa mor agored i niwed oedd pob gwlad gan ddefnyddio 42 o ddangosyddion cymdeithasol, economaidd ac amgylcheddol, a nododd yr effeithiau tebygol ar y newid hinsawdd yn ystod y 30 mlynedd nesaf. Roedd gwledydd Asiaidd Bangladesh, India, Ynysoedd y Philipinau, Fietnam, Gwlad Tai, Pacistan, Tsieina a Sri Lanka ymhlith yr 16 gwlad oedd yn wynebu risg eithafol oherwydd newid hinsawdd.[19][20][21]
Mae rhai sifftiau eisoes yn digwydd. Er enghraifft, mewn rhannau trofannol o India gyda hinsawdd lled-cras, cynyddodd y tymheredd 0.4 °C rhwng 1901 a 2003. Nod astudiaeth yn 2013 gan y Sefydliad Ymchwil Cnydau Rhyngwladol ar gyfer y Trofannau Lled-Arid (ICRISAT) oedd dod o hyd i ddulliau a thechnegau sy'n seiliedig ar wyddoniaeth, o blaid y tlawd a fyddai'n galluogi systemau amaethyddol Asia i ymdopi â newid hinsawdd, tra'n dod â budd i ffermwyr tlawd a bregus. Roedd argymhellion yr astudiaeth yn amrywio o wella’r defnydd o wybodaeth hinsawdd mewn cynllunio lleol a chryfhau gwasanaethau agro-gynghori ar sail tywydd, i ysgogi arallgyfeirio incwm aelwydydd gwledig a darparu cymhellion i ffermwyr fabwysiadu mesurau cadwraeth adnoddau naturiol i wella gorchudd coedwigoedd, ailgyflenwi dŵr daear a defnyddio ynni adnewyddadwy.
Mae deg gwlad Cymdeithas Cenhedloedd De-ddwyrain Asia (ASEAN) - Brunei, Cambodia, Indonesia, Laos, Malaysia, Myanmar, Ynysoedd y Philipinau, Singapôr, Gwlad Tai a Fietnam - ymhlith y rhai sydd fwyaf agored i effeithiau newid hinsawdd yn y byd; fodd bynnag, nid yw ymdrechion lliniaru hinsawdd ASEAN yn gymesur â'r bygythiadau a'r risgiau hinsawdd y mae'n eu hwynebu.[22]
Demograffeg
Y boblogaeth hanesyddol
Blwyddyn
Pobl.
±%
1500
243,000,000
—
1700
436,000,000
+79.4%
1900
947,000,000
+117.2%
1950
1,402,000,000
+48.0%
1999
3,634,000,000
+159.2%
2016
4,462,676,731
+22.8%
Crefyddau
Mae gwreiddiau llawer o brif grefyddau'r byd yn Asia, gan gynnwys y pump sy'n cael eu hymarfer fwyaf yn y byd (ac eithrio anghrefydd ), sef Cristnogaeth, Islam, Hindŵaeth, crefydd werin Tsieineaidd (a ddosberthir fel Conffiwsiaeth a Thaoaeth), a Bwdhaeth yn y drefn honno. Mae mytholeg Asiaidd yn gymhleth ac yn amrywiol. India yw crud Hindŵaeth, Siciaeth a Bwdiaeth, a daw Taoaeth a Chonffiwsiaeth o Tsieina. Yn y gogledd Arctaidd Shamaniaeth yw'r grefydd frodorol ac yn Japan mae Shinto yn cydfyw â Bwdiaeth. Mae stori'r Dilyw Mawr er enghraifft, fel y’i cyflwynir i Iddewon yn y Beibl Hebraeg yn naratif Noa — ac yn ddiweddarach i Gristnogion yn yr Hen Destament, ac i Fwslemiaid yn y Qur’an — i’w chanfod gyntaf ym mytholeg Mesopotamaidd, yn yr Enûma Eliš ac Epig o Gilgamesh. Mae mytholeg Hindŵaidd yn yr un modd yn sôn am avatar o Vishnu ar ffurf pysgodyn a rybuddiodd Manu o lifogydd ofnadwy. Mae chwedloniaeth Tsieineaidd hynafol hefyd yn sôn am Lifogydd Mawr yn ymestyn dros genedlaethau, un a oedd yn gofyn am ymdrechion cyfunol ymerawdwyr a diwinyddiaeth i'w reoli.
Economi
Yn nhermau cynnyrch mewnwladol crynswth (PPP), ceir yr economi genedlaethol fwyaf yn Asia yn Ngweriniaeth Pobl Tsieina (GPCh). Dros y degawd diweddaf, mae economïau Tsieina ac India wedi tyfu'n gyflym iawn, gyda'r ddwy wlad yn mwynhau cyfradd cynnydd blynyddol cyfartalog o dros 7%. GPCh yw'r economi ail fwyaf yn y byd ar ôl yr Unol Daleithiau, ac mae'n cael ei dilyn gan Japan ac India fel economïau trydydd a phedwaredd mwyaf y byd yn ôl eu trefn (yn nesaf daw economïau'r gwledydd Ewropeaidd, er enghraifft yr Almaen, DU, Ffrainc a'r Eidal).
Mae gan Singapore un o'r porthladdoedd cynwysyddion prysuraf yn y byd a hi yw'r bedwaredd ganolfan fasnachu cyfnewid tramor fwyaf yn y byd.
Asia sydd â'r economi gyfandirol fwyaf yn ôl cynnyrch mewnwladol crynswth (CMC Enwol) a pharedd gallu prynu(PPP) yn y byd, a dyma'r rhanbarth economaidd sy'n tyfu gyflymaf.[23] Yn 2018, yr economïau mwyaf yn Asia yw Tsieina, Japan, India, De Korea, Indonesia a Thwrci - hyn yn seiliedig ar CMC a PPP.[24] Yn seiliedig ar Leoliadau Swyddfa Byd-eang 2011, Asia oedd yn dominyddu'r lleoliadau swyddfa gyda 4 o'r 5 uchaf yn Asia: Hong Kong, Singapôr, Tokyo a Seoul. Mae gan tua 68% o gwmnïau rhyngwladol swyddfa yn Hong Kong.[25]
Ar ddiwedd y 1990au a dechrau'r 2000au, tyfodd economïau Tsieina[26] ac India yn eithriadol o gyflym, y ddau gyda chyfradd twf blynyddol cyfartalog o fwy nag 8%. Ymhlith y cenhedloedd gyda thwf uchel iawn eraill y mae Israel, Malaysia, Indonesia, Bangladesh, Gwlad Tai, Fietnam, a Philippines, a cheir cenhedloedd sy'n gyfoethog o fwynau fel Kazakhstan, Turkmenistan, Iran, Brunei, yr Emiraethau Arabaidd Unedig, Qatar, Kuwait, Saudi Arabia, Bahrain ac Oman.
Yn ôl yr hanesydd economaidd Angus Maddison yn ei lyfr The World Economy: A Millennial Perspective, India oedd ag economi fwya'r byd rhwng 0 CC a 1000 CC. Yn hanesyddol, India oedd yr economi fwyaf yn y byd am y rhan fwyaf o'r ddau fileniwm rhwng y 1af a'r 19g, gan gyfrannu 25% o allbwn diwydiannol y byd.[27][28][29][30] Tsieina oedd yr economi fwyaf a mwyaf datblygedig yn y byd am lawer o'r hanes cofnodedig ar y cyd ag India.[31][32][33] Am sawl degawd ar ddiwedd yr 20g Japan oedd yr economi fwyaf yn Asia ac ail-fwyaf o unrhyw genedl unigol yn y byd, ar ôl rhagori ar yr Undeb Sofietaidd (wedi'i fesur mewn cynnyrch deunydd net) yn 1990 a'r Almaen ym 1968. (DS: Mae nifer o economïau uwchgenedlaethol yn fwy, megis yr Undeb Ewropeaidd (UE), Cytundeb Masnach Rydd Gogledd America (NAFTA) neu APEC ). Daeth hyn i ben yn 2010 pan oddiweddodd Tsieina Japan i ddod yn ail economi fwya'r byd.
Ar ddiwedd y 1980au a dechrau'r 1990au, roedd CMC Japan bron mor fawr (dull cyfradd gyfnewid gyfredol) â gweddill Asia gyda'i gilydd.[34] Ym 1995, roedd economi Japan bron yn gyfartal ag economi UDA fel yr economi fwyaf yn y byd am ddiwrnod, ar ôl i arian cyfred Japan gyrraedd y lefel uchaf erioed o 79 yen /UD$. Roedd twf economaidd yn Asia ers yr Ail Ryfel Byd i'r 1990au wedi'i ganolbwyntio yn Japan yn ogystal â De Korea, Taiwan, Hong Kong a Singapôr sydd wedi'u lleoli yn ymyl y Môr Tawel, a elwir yn deigrod Asiaidd, sydd bellach i gyd wedi derbyn datblygiad. statws gwlad, gyda'r CMC uchaf y pen yn Asia.[35]
Mumbai yw un o'r dinasoedd mwyaf poblog ar y cyfandir. Mae'r ddinas yn ganolbwynt i seilwaith a thwristiaeth y wlad, ac mae'n chwarae rhan hanfodol yn economi India.
Rhagwelir y bydd India'n goddiweddyd Japan o ran CMC enwol erbyn 2025.[36] Erbyn 2027, yn ôl Goldman Sachs, Tsieina fydd â'r economi fwyaf yn y byd. Mae sawl bloc masnach yn bodoli, a'r mwyaf datblygedig yw Cymdeithas Cenhedloedd De-ddwyrain Asia.
Nwyddau naturiol
Asia yw cyfandir mwyaf y byd, ac felly'n gyfoethog mewn nwyddau naturiol, megis petroliwm a haearn.
Mae cynhyrchiant uchel ym myd amaeth, yn enwedig yn achos reis, yn cynnal dwysedd poblogaeth uchel yn y gwledydd sydd yn yr ardal gynnes a llaith ar y Cyhydedd neu yn ei gyffiniau. Mae'r prif cynhyrchion amaethyddol eraill yn cynnwys gwenith ac ieir.
Mae coedwigaeth i'w chael ar raddfa helaeth drwy Asia i gyd, ac eithrio de-orllewin a chanolbarth y cyfandir. Mae pysgota yn un o brif ffynonellau bwyd Asia, yn enwedig yn Japan.
Ieithoedd
Mae Asia'n gartref i sawl teulu o ieithoedd ac mae gan y rhan fwyaf o wledydd yn Asia fwy nag un iaith a siaredir yn frodorol. Er enghraifft, yn ôl Ethnologue, siaredir mwy na 600 o ieithoedd yn Indonesia, siaredir mwy nag 800 o ieithoedd yn India, a siaredir mwy na 100 yn Ynysoedd y Philipinau. Mae gan Tsieina lawer o ieithoedd a thafodieithoedd mewn gwahanol daleithiau.
Gwrthdaro modern
Trên arbennig i ffoaduriaid yn Ambala, Punjab yn ystod y cyfnod pan fedianwyd India gan Loegr (1947) Lluoedd milwrol yr Unol Daleithiau yn gollwng Napalm ar safleoedd y Viet Cong ym 1965 Sifiliaid clwyfedig yn cyrraedd ysbyty yn Aleppo yn ystod Rhyfel Cartref Syria, Hydref 2012
Dyma rai o’r digwyddiadau a oedd yn ganolog i diriogaeth Asia yn ymwneud â’r berthynas â’r byd y tu allan ar ôl yr Ail Ryfel Byd :
Daeth y polymath Rabindranath Tagore, bardd Bengali, dramodydd, ac awdur o Santiniketan, India, yn 1913 y cyntaf i ennill gwobr Nobel o Asia. Enillodd Wobr Nobel mewn Llenyddiaeth am effaith nodedig ei weithiau rhyddiaith a'i feddwl barddonol ar Saesneg, Ffrangeg, a llenyddiaethau cenedlaethol eraill Ewrop a'r Americas. Ef hefyd yw awdur anthemau cenedlaethol Bangladesh ac India.
Ymhlith yr awduron Asiaidd eraill a enillodd Wobrau Nobel am lenyddiaeth mae Yasunari Kawabata (Japan, 1968), Kenzaburō Ōe (Japan, 1994), Gao Xingjian (Tsieina, 2000), Orhan Pamuk (Twrci, 2006), a Mo Yan (Tsieina, 2012). Efallai y bydd rhai yn ystyried yr awdur Americanaidd, Pearl S. Buck, enillydd gwobr Nobel er anrhydedd o Asia, wedi treulio cryn amser yn Tsieina yn ferch i genhadon, ac wedi seilio llawer o'i nofelau, sef The Good Earth (1931) a The Mother (1933), yn ogystal â bywgraffiadau ei rhieni am eu cyfnod yn Tsieina, The Exile and Fighting Angel, a enillodd y wobr Lenyddiaeth iddi yn 1938.
Japan sydd wedi ennill y nifer fwyaf o Wobrau Nobel o unrhyw genedl Asiaidd gyda 24 ac yna India, sydd wedi ennill 13.
Mae enillwyr Gwobr Nobel Asiaidd eraill yn cynnwys Subrahmanyan Chandrasekhar, Abdus Salam, Malala Yousafzai, Robert Aumann, Menachem Begin, Aaron Ciechanover, Avram Hershko, Daniel Kahneman, Shimon Peres, Yitzhak Rabin, Ada Yonath Bishop, Yasser Arafat -Holipsé Bishop, Yasser Arafat- Holipsé Ximenes Belo o Timor Leste, Kim Dae-jung, a 13 o wyddonwyr o Japan. Daw mwyafrif y dyfarnwyr dywededig o Japan ac Israel ac eithrio Chandrasekhar a Raman (India), Abdus Salam a Malala Yousafzai, (Pacistan), Yasser Arafat (Tiriogaethau Palesteinaidd), Kim (De Korea), a Horta a Belo (Timor Leste).
Mae'r Dalai Lama wedi derbyn tua wyth deg pedwar o wobrau dros ei yrfa ysbrydol a gwleidyddol. [37] Ar 22 Mehefin 2006, daeth yn un o ddim ond pedwar o bobl erioed i gael eu cydnabod â Dinasyddiaeth er Anrhydedd gan Lywodraethwr Cyffredinol Canada. Ar 28 Mai 2005, derbyniodd Wobr Nadolig Humphreys gan Gymdeithas Fwdhaidd y Deyrnas Unedig. Y mwyaf nodedig oedd Gwobr Heddwch Nobel, a gyflwynwyd iddo yn Oslo, Norwy ar 10 Rhagfyr 1989.
Kapadia, Feroz, a Mandira Mukherjee. Gwyddoniadur Diwylliant a Chymdeithas Asiaidd. Delhi Newydd: Cyhoeddiadau Anmol, 1999.
Levinson, David, a Karen Christensen, gol. Gwyddoniadur Asia Fodern . (6 cyf. Meibion Charles Scribner, 2002).
Dolenni allanol
"Display Maps". The Soil Maps of Asia. European Digital Archive of Soil Maps – EuDASM. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 12 August 2011. Cyrchwyd 26 July 2011.
"Asia Maps". Perry–Castañeda Library Map Collection. University of Texas Libraries. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 18 July 2011. Cyrchwyd 20 July 2011.
"Asia". Norman B. Leventhal Map Center at the Boston Public Library. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 29 September 2011. Cyrchwyd 26 July 2011.
↑according to Strabo (Geographica 11.7.4) even at the time of Alexander, "it was agreed by all that the Tanais river separated Asia from Europe" (ὡμολόγητο ἐκ πάντων ὅτι διείργει τὴν Ἀσίαν ἀπὸ
τῆς Εὐρώπης ὁ Τάναϊς ποταμός; c.f.
↑Overland, Indra; Sagbakken, Haakon Fossum; Chan, Hoy-Yen; Merdekawati, Monika; Suryadi, Beni; Utama, Nuki Agya; Vakulchuk, Roman (December 2021). "The ASEAN climate and energy paradox". Energy and Climate Change2: 100019. doi:10.1016/j.egycc.2020.100019.
↑Farah, Paolo Davide (4 August 2006). Five Years of China WTO Membership: EU and US Perspectives About China's Compliance With Transparency Commitments and the Transitional Review Mechanism. SSRN916768.
↑Fagoyinbo B, Joseph (2013). The Armed Forces: Instrument of Peace, Strength, Development and Prosperity. AuthorHouse UK. t. 58. ISBN978-1-4772-1844-0.
Nuri kabare Di Kebun Binatang Miami, Amerika Serikat Status konservasi Rentan (IUCN 3.1)[1] Klasifikasi ilmiah Kerajaan: Animalia Filum: Chordata Kelas: Aves Ordo: Psittaciformes Superfamili: Psittacoidea Famili: Psittrichasiidae Subfamili: Psittrichasinae Genus: PsittrichasLesson, 1831 Spesies: P. fulgidus Nama binomial Psittrichas fulgidus(Lesson, 1831) Nuri kabare (Psittrichas fulgidus) atau juga disebut nuri elang, atau nuri nazar (sehingga mudah dibedakan dengan Pyrilia...
Koshisaurus katsuyama Rango temporal: 128 Ma PreЄ Є O S D C P T J K Pg N ↓ Cretácico Inferior Recreación en vida de Koshisaurus katsuyama.TaxonomíaReino: AnimaliaFilo: ChordataClase: SauropsidaSuperorden: DinosauriaOrden: OrnithischiaSuborden: CerapodaInfraorden: OrnithopodaSuperfamilia: HadrosauroideaGénero: KoshisaurusShibata & Azuma, 2015Especie: K. katsuyamaShibata & Azuma, 2015[editar datos en Wikidata] Koshisaurus katsuyama es la única especie conoc...
Vườn quốc gia Pháp (màu tím) và công viên thiên nhiên (màu xanh). Các vườn quốc gia tại Pháp là một hệ thống gồm 11 vườn quốc gia trên lãnh thổ Pháp và tỉnh hải ngoại được điều phối bởi các cơ quan thuộc chính phủ là Cục Vườn quốc gia Pháp. Vườn quốc gia đầu tiên được thành lập vào năm 1963 trong khi mới nhất được thành lập là vào năm 2019. Vườn quốc gia được thành lập theo s
هذه المقالة تحتاج للمزيد من الوصلات للمقالات الأخرى للمساعدة في ترابط مقالات الموسوعة. فضلًا ساعد في تحسين هذه المقالة بإضافة وصلات إلى المقالات المتعلقة بها الموجودة في النص الحالي. (سبتمبر 2020) هذه المقالة يتيمة إذ تصل إليها مقالات أخرى قليلة جدًا. فضلًا، ساعد بإضافة وصلة...
هذه المقالة يتيمة إذ تصل إليها مقالات أخرى قليلة جدًا. فضلًا، ساعد بإضافة وصلة إليها في مقالات متعلقة بها. (يناير 2018) وأذربيجان بلد غني بالأتربة النادرة والموارد تحت الأرض واحتياطيات النفط والغاز.واحد منهم نفتالان النفط.أسود-بني نفتالان النفط مشهورة في جميع أنحاء العالم لخص
Language family of Eurasia This article is about a language family. For the journal, see Turkic Languages (journal). Not to be confused with Trukic languages or Turkish language. TurkicEthnicityTurkic peoplesGeographicdistributionEurasiaNative speakersc. 200 million (2020)[1]Linguistic classificationOne of the world's primary language familiesProto-languageProto-TurkicSubdivisions Common Turkic Oghuric ISO 639-5trkGlottologturk1311The distribution of the Turkic languages Th...
ArbeitseinsatzMainly female slave labour at a German rifle factory, occupied Poland. An estimated 2,500 German companies employed forced labour during World War II [1]LocationGerman-occupied Europe, forced labour predominantly from Nazi occupied Poland and the Soviet UnionPeriodWorld War II (1939–1945) Arbeitseinsatz (German: for 'labour deployment') was a forced labour category of internment within Nazi Germany (German: Zwangsarbeit) during World War II. When German men were called...
For the later king of Mercia, see Offa of Mercia. Further information: Offa (disambiguation) This article includes a list of general references, but it lacks sufficient corresponding inline citations. Please help to improve this article by introducing more precise citations. (February 2008) (Learn how and when to remove this template message) Wermund runs to embrace his victorious son Offa. Illustration by the Danish Lorenz Frølich in a 19th-century book. Offa (nickname for Wulf) is a semi-l...
2008 novel by Simon Messingham The Doctor Trap AuthorSimon MessinghamSeriesDoctor Who book:New Series AdventuresRelease number26SubjectFeaturing:Tenth DoctorDonna NobleSet inPeriod betweenPlanet of the Ood and Turn LeftPublisherBBC BooksPublication date4 September 2008ISBN1-84607-558-0Preceded byGhosts of India Followed byShining Darkness The Doctor Trap is a BBC Books original novel written by Simon Messingham and based on the long-running science fiction television...
Artikel ini sebatang kara, artinya tidak ada artikel lain yang memiliki pranala balik ke halaman ini.Bantulah menambah pranala ke artikel ini dari artikel yang berhubungan atau coba peralatan pencari pranala.Tag ini diberikan pada Januari 2023. SDN 009 BulangInformasiJenisSekolah NegeriAlamatLokasiPulau Panjang, kelurahan Setokok kecamatan Bulang, Batam, Kepri, IndonesiaMoto SDN 009 Bulang, merupakan salah satu Sekolah Menengah Dasar Negeri yang ada di Provinsi Kepulauan Riau, yang bera...
Hari Orang Muda Sedunia 2027LokasiSeoul Korea SelatanJenisFestival pemudaPenyelenggaraGereja Katolik RomaPeserta/Pihak terlibat(diharapkan) Paus FransiskusSebelumnya2019 Portugal Hari Orang Muda Sedunia 2027 adalah festival pemuda Katolik internasional yang akan diadakan di Seoul, Korea Selatan. Festival ini diumumkan pada Misa penutupan Hari Orang Muda Sedunia 2023 di Lisbon, Portugal, oleh Bapa Suci Paus Fransiskus. Hari Orang Muda Sedunia 2027 di Seoul akan menjadi perayaan Hari Oran...
Folk singer Alam LoharBornMuhammad Alam Lohar1928Village Achh near Kotla Arab Ali Khan, Gujrat, Punjab British India (now in Pakistan)Died3 July 1979 (1980) (aged 51)Sham ki Bhattian, Punjab, PakistanOccupation(s)Singer, musician, poetYears active1936 – 1979Known forPunjabi folk music, Chimta playingAwardsPride of Performance Award by the President of Pakistan in 1979 Alam Lohar (Punjabi: محمد عالم لوہار) was a prominent Pakistani Punjabi folk music singer.&...
Several Sabres players during warm-up prior to a game. The Buffalo Sabres are a professional ice hockey team based in Buffalo, New York, United States. The Sabres are members of the Atlantic Division of the Eastern Conference in the National Hockey League (NHL). The team was founded as an expansion franchise in 1970, and As of 15 April 2019[update], 51 goaltenders and 448 skaters (forwards and defensemen) have appeared in at least one regular season or playoff game with the ...
San Francisco from the Presidio, 1966 San Francisco, in the US state of California, has both major, well-known neighborhoods and districts as well as smaller, specific subsections and developments. While there is considerable fluidity among the sources, one guidebook identifies five major districts, corresponding to the four quadrants plus a south central district.[1] These five broad districts, counterclockwise are: Central/downtown, Richmond, Sunset, Upper Market and beyond (south c...
2023 compilation album by Olivia Newton-JohnJust the Two of Us: The Duets Collection (Vol. 1)Compilation album by Olivia Newton-JohnReleased5 May 2023 (2023-05-05)Recorded1979–2022GenrePopLength67:47LabelPrimary WaveProducer Paul Anka Jim Brickman Dane Bryant Beth Nielsen Chapman Dave Cobb John Farrar Charles Fisher David Foster Humberto Gatica Barry Gibb Kelly Lang Richard Marx Vinny Vero Olivia Newton-John David Pringle Karl Richardson Amy Sky Olivia Newton-John chr...
2010 compilation album by Puddle of MuddIcon: Best of Puddle of MuddCompilation album by Puddle of MuddReleasedNovember 2, 2010GenrePost-grunge, alternative rock, hard rock, grungeLength43:42LabelFlawlessGeffenUMе Best of Puddle of Mudd, also known as Icon, is the first best of collection from the band Puddle of Mudd. It was released on November 2, 2010 as part of Universal Music Enterprises's Icon Series of Compilation Albums. It contains tracks from their first four major label alb...
Quasi-periodic aggregation and dispersal of Earth's continental crust Map of Pangaea with modern continental outlines The supercontinent cycle is the quasi-periodic aggregation and dispersal of Earth's continental crust. There are varying opinions as to whether the amount of continental crust is increasing, decreasing, or staying about the same, but it is agreed that the Earth's crust is constantly being reconfigured. One complete supercontinent cycle is said to take 300 to 500 million y...
Специальный район ТокиоСиндзюкуяп. 新宿区 Небоскрёбы квартала Ниси-Синдзюку на фоне горы Фудзи Флаг Герб 35°42′ с. ш. 139°43′ в. д.HGЯO Страна Япония Префектура Токио Мэр Кэнъити Ёсидзуми История и география Основан 15 марта 1947 Специальный район Токио с 1947 Площа...
.svg)
