Камандуючыя франтамі ў гады Вялікай Айчыннай вайны

Кама́ндуючыя во́йскамі франто́ў — вышэйшыя савецкія военачальнікі, якія кіравалі аператыўна-стратэгічнымі аб’яднаннямі войскаў у абарончых і наступальных аперацыях Вялікай Айчыннай вайны.

У спіс уключаныя ўсе генералы, якія пастаянна або часова выконвалі абавязкі камандуючага фронтам. 9 военачальнікаў з ліку прадстаўленых у спісе загінулі ў час вайны. У табліцы яны выдзелены шэрым колерам . 7 чалавек загінулі або памерлі ад раненняў, атрыманых у баі, адзін быў рэпрэсаваны (Д. Р. Паўлаў) і адзін пакончыў з сабой, каб пазбегнуць палону (М. Р. Яфрэмаў). Спіс падзелены на дзве часткі, у кожнай з якіх прозвішчы ідуць у алфавітным парадку.

Камандуючыя наземнымі франтамі

	Імя	Выява	Гады жыцця	Пасада і званне перад пачаткам вайны	Фронт	Найбуйнейшыя бітвы і аперацыі
	Іосіф Радзівонавіч Апанасенка[1]		1890—1943	Камандуючы Далёкаўсходнім фронтам, генерал арміі	Далёкаўсходні фронт (14 студзеня 1941 года — 25 красавіка 1943 года)
	Павел Арцём’евіч Арцем’еў		1897—1979	Начальнік Упраўлення аператыўных войскаў НКУС, генерал-лейтэнант	Фронт Мажайскай лініі абароны (18 ліпеня — 30 ліпеня 1941 года) Маскоўскі рэзервовы фронт (9 кастрычніка — 12 кастрычніка 1941 года)	Бітва за Маскву
	Іван Аляксандравіч Багданаў[2]		1897—1942	Начальнік аддзела баявой падрыхтоўкі Галоўнага ўпраўлення пагранічных войскаў і ўнутраных войскаў НКУС Беларускай ССР[3], генерал-лейтэнант	Фронт рэзервовых армій (14 ліпеня — 25 ліпеня 1941 года)
	Іван Хрыстафоравіч Баграмян		1897—1982	Начальнік аператыўнага аддзела штаба Кіеўскай асобай ваеннай акругі, палкоўнік	1-ы Прыбалтыйскі фронт (лістапад 1943 года — люты 1945 года) 3-ці Беларускі фронт (з 19 красавіка 1945 года да канца вайны)	Беларуская наступальная аперацыя, Прыбалтыйская наступальная аперацыя, Усходне-Пруская наступальная аперацыя
	Сямён Міхайлавіч Будзённы		1883—1973	1-ы намеснік Наркама абароны СССР, маршал Савецкага Саюза	Рэзервовы фронт (верасень — кастрычнік 1941 года) Паўночна-Каўказскі фронт (май — жнівень 1942 года)	Бітва за Маскву, Бітва за Каўказ
	Аляксандр Міхайлавіч Васілеўскі		1895—1977	Намеснік начальніка Аператыўнага ўпраўлення Генеральнага штаба РСЧА, генерал-маёр	3-ці Беларускі (люты — красавік 1945 года)	Усходне-Пруская наступальная аперацыя
	Мікалай Фёдаравіч Ватуцін[4]		1901—1944	Начальнік Аператыўнага ўпраўлення Генеральнага штаба РСЧА, генерал-лейтэнант	Варонежскі (14 ліпеня — 24 кастрычніка 1942 года) Паўднёва-Заходні фронт (25 кастрычніка 1942 года — сакавік 1943 года) Варонежскі (сакавік — 20 кастрычніка 1943 года) 1-ы Украінскі (20 кастрычніка 1943 года — 29 лютага 1944 года)	Сталінградская бітва, Курская бітва, Бітва за Дняпро, Кіеўская наступальная аперацыя
	Клімент Яфрэмавіч Варашылаў		1881—1969	Старшыня Камітэта абароны пры Савеце Народных Камісараў СССР, маршал Савецкага Саюза	Ленінградскі (5 — сярэдзіна верасня 1941 года[5])	Кінгісепска-Лужская абарончая аперацыя
	Леанід Аляксандравіч Говараў		1897—1955	Начальнік Ваеннай акадэміі імя Ф. Э. Дзяржынскага, генерал-маёр артылерыі	Ленінградскі (чэрвень 1942 года — май 1945 года) 2-гі Прыбалтыйскі (люты — сакавік 1945 года)	Сінявінская наступальная аперацыя, Аперацыя «Іскра», Выбаргска-Петразаводская наступальная аперацыя, Прыбалтыйская наступальная аперацыя
	Піліп Іванавіч Голікаў		1900—1980	Начальнік ГРУ, генерал-лейтэнант	Бранскі (красавік — ліпень 1942 года) Варонежскі (кастрычнік 1942 года — сакавік 1943 года)	Варонежска-Варашылаўградская аперацыя, Варонежска-Харкаўская наступальная аперацыя
	Васіль Мікалаевіч Гордаў		1896—1950	Начальнік штаба Прыволжскай ваеннай акругі, генерал-маёр	Сталінградскі (23 ліпеня — 12 жніўня 1942 года)	Абарончыя аперацыі ў пачатковай фазе Сталінградскай бітвы
	Георгій Канстанцінавіч Жукаў		1896—1974	Начальнік Генеральнага штаба РСЧА, генерал арміі	Рэзервовы (жнівень — верасень 1941 года) Ленінградскі (сярэдзіна верасня — кастрычнік 1941 года) Заходні (кастрычнік 1941 года — жнівень 1942 года) 1-ы Украінскі (сакавік — май 1944 года) 1-ы Беларускі (с лістапада 1944 года до конца войны)	Смаленская бітва, Ельнінская наступальная аперацыя, абарона Ленінграда, бітва за Маскву, Вісла-Одэрская наступальная аперацыя, Берлінская наступальная аперацыя
	Георгій Фёдаравіч Захараў		1897—1957	Начальнік штаба Уральскай ваеннай акругі[6], генерал-маёр	Бранскі (кастрычнік — лістапад 1941 года) 2-гі Беларускі (чэрвень — лістапад 1944 года)	Арлоўска-Бранская аперацыя, Аперацыя «Баграціён»
	Міхаіл Пракопавіч Кавалёў		1897—1967	Камандуючы войскамі Забайкальскай ваеннай акругі, генерал-лейтэнант	Забайкальскі (ліпень 1941 года — ліпень 1945 года)
	Дзмітрый Цімафеевіч Казлоў		1896—1967	Камандуючы Закаўказскай ваеннай акругай, генерал-лейтэнант	Закаўказскі (жнівень — снежань 1941 года) Каўказскі (30 снежня 1941 года — 28 студзеня 1942 года) Крымскі (28 студзеня — 19 мая 1942 года)	Керчанска-Феадасійская дэсантная аперацыя, Керчанская абарончая аперацыя
	Фёдар Якаўлевіч Касценка[7]		1896—1942	Камандуючы 26-й арміяй, генерал-лейтэнант	Паўднёва-Заходні (18 снежня 1941 года — красавік 1942 года)	Барвенкава-Лазаўская аперацыя
	Міхаіл Пятровіч Кірпанос[8]		1892—1941	Камандуючы Кіеўскай Асобай ваеннай акругай, генерал-палкоўнік	Паўднёва-Заходні (чэрвень — верасень 1941 года)	Бітва за Дубна-Луцк-Броды, Кіеўская абарончая аперацыя
	Іван Сцяпанавіч Конеў		1897—1973	Камандуючы войскамі Паўночна-Каўказскай ваеннай акругі, генерал-лейтэнант	Заходні (верасень — кастрычнік 1941 года) Калінінскі (кастрычнік 1941 года — жнівень 1942 года) Заходні (жнівень 1942 года — люты 1943 года) Паўночна-Заходні (сакавік — чэрвень 1943 года) Стэпавы (9 ліпеня — 20 кастрычніка 1943 года) 2-і Украінскі (кастрычнік 1943 года — май 1944 года) 1-ы Украінскі (з мая 1944 года да канца вайны)	Бітва за Маскву, Ржэўская бітва, Курская бітва, бітва за Дняпро, Корсунь-Шаўчэнкаўская аперацыя, Львоўска-Сандамірская наступальная аперацыя, Вісла-Одэрская наступальная аперацыя, Берлінская наступальная аперацыя, Пражская наступальная аперацыя
	Фёдар Ісідаравіч Кузняцоў		1898—1961	Камандуючы Прыбалтыйскай асобай ваеннай акругай, генерал-палкоўнік	Паўночна-Заходні (22 чэрвеня — 30 чэрвеня 1941 года) Цэнтральны (26 ліпеня — 7 жніўня 1941 года)	Прыбалтыйская абарончая аперацыя, Смаленская бітва
	Павел Аляксеевіч Курачкін		1900—1989	Камандуючы войскамі Арлоўскай ваеннай акругі[9], генерал-лейтэнант	Паўночна-Заходні (жнівень 1941 года — кастрычнік 1942 года і чэрвень — лістапад 1943 года) 2-гі Беларускі (люты — 5 красавіка 1944 года)	Абарона Ленінграда, Таропецка-Холмская аперацыя, Дзямянская наступальная аперацыя 1942 года, Палеская аперацыя
	Радзівон Якаўлевіч Маліноўскі		1898—1967	Камандзір 48-га стралковага корпуса, генерал-маёр	Паўднёвы (снежань 1941 года — ліпень 1942 года, люты — сакавік 1943 года) Паўднёва-Заходні (сакавік — 20 кастрычніка 1943 года) 3-і Украінскі (20 кастрычніка 1943 года — май 1944 года) 2-і Украінскі (з мая 1944 года да канца Вялікай Айчыннай вайны) Забайкальскі[10] (ліпень — кастрычнік 1945 года)	Варонежска-Варашылаўградская аперацыя, Барвенкава-Лазаўская аперацыя, Харкаўская бітва 1942 года, Бітва за Каўказ, Бітва за Дняпро, Яска-Кішынёўская наступальная аперацыя, Будапешцкая аперацыя, Венская наступальная аперацыя, Маньчжурская наступальная аперацыя
	Іван Іванавіч Масленнікаў		1900—1954	Намеснік наркама ўнутраных спраў СССР, генерал-лейтэнант	Паўночна-Каўказскі (24 студзеня — май 1943 года) 3-ці Прыбалтыйскі (з красавіка 1944 года да канца вайны)	Бітва за Каўказ, Пскоўска-Астроўская аперацыя, Прыбалтыйская наступальная аперацыя
	Кірыл Апанасавіч Мерацкоў		1897—1968	Намеснік наркама абароны СССР, генерал арміі	Волхаўскі (17 снежня 1941 года — 23 красавіка 1942 года і 9 чэрвеня 1942 года — люты 1944 года) Карэльскі (люты — лістапад 1944 года) 1-ы Далёкаўсходні (5 жніўня — 1 кастрычніка 1945 года)	Сінявінская наступальная аперацыя, аперацыя «Іскра», Наўгародска-Лужская наступальная аперацыя, Петсама-Кіркенеская аперацыя, Маньчжурская наступальная аперацыя
	Маркіян Міхайлавіч Папоў		1902—1969	Камандуючы войскамі Ленінградскай ваеннай акругі, генерал-лейтэнант	Паўночны (24 чэрвеня — 23 жніўня 1941 года) Ленінградскі (27 жніўня — верасень 1941 года) Бранскі (чэрвень — кастрычнік 1943 года) Прыбалтыйскі (10 кастрычніка — 20 кастрычніка 1943 года)	Абарона Запаляр’я, абарона Ленінграда, Курская бітва
	Дзмітрый Рыгоравіч Паўлаў[11]		1897—1941	Камандуючы Заходняй асобай ваеннай акругай, генерал арміі	Заходні (22 чэрвеня — 30 чэрвеня 1941 года)	Беластоцка-Мінская бітва
	Максім Аляксеевіч Пуркаеў		1894—1953	Начальнік штаба Кіеўскай асобай ваеннай акругі, генерал-лейтэнант	Калінінскі (жнівень 1942 года — красавік 1943 года) Далёкаўсходні (красавік 1943 года — 5 жніўня 1945 года) 2-гі Далёкаўсходні (5 жніўня — 1 кастрычніка 1945 года)	Вялікалуцкая аперацыя, Ржэўска-Вяземская аперацыя, Маньчжурская наступальная аперацыя
	Іван Яфімавіч Пятроў		1896—1958	Камандзір 27-га механізаванага корпуса, генерал-маёр	Паўночна-Каўказскі (май — лістапад 1943 года) 2-гі Беларускі (красавік — чэрвень 1944 года) 4-ы Украінскі (жнівень 1944 года — сакавік 1945 года)	Бітва за Каўказ, Усходне-Карпацкая аперацыя
	Міхаіл Пятровіч Пятроў[12]		1898—1941	Камандзір 17-га механізаванага корпуса, генерал-маёр	Бранскі (7—10 кастрычніка 1941 года)	Арлоўска-Бранская абарончая аперацыя
	Дзмітрый Іванавіч Рабышаў		1894—1985	Камандзір 8-га механізаванага корпуса, генерал-лейтэнант	Паўднёвы (жнівень — кастрычнік 1941 года)	Абарончыя аперацыі на Паўднёвым фронце ў жніўні — кастрычніку 1941 гады
	Канстанцін Ксавер’евіч Ракасоўскі		1896—1968	Камандзір 9-га механізаванага корпуса, генерал-маёр	Бранскі (ліпень — верасень 1942 года) Данскі (30 верасня 1942 года — 15 лютага 1943 года) Цэнтральны (15 лютага — 20 кастрычніка 1943 года) Беларускі (20 кастрычніка 1943 года — 24 лютага 1944 года) 1-ы Беларускі (24 лютага — лістапад 1944 года) 2-гі Беларускі (з лістапада 1944 года да канца вайны)	Сталінградская бітва, Курская бітва, Бітва за Дняпро, Беларуская наступальная аперацыя, Усходне-Пруская наступальная аперацыя, Берлінская наступальная аперацыя
	Макс Андрэевіч Рэйтэр		1886—1950	Намеснік камандуючага войскамі Паўночна-Каўказскай ваеннай акругі, генерал-лейтэнант	Бранскі (верасень 1942 года — сакавік 1943 года) Рэзервовы (12 сакавіка — 23 сакавіка 1943 года) Курскі (23 сакавіка — 27 сакавіка 1943 года) Арлоўскі (27 сакавіка — 28 сакавіка 1943 года) Бранскі (28 сакавіка — чэрвень 1943 года)	Варонежска-Касторненская аперацыя
	Пётр Пятровіч Сабеннікаў		1894—1960	Камандуючы 8-й арміяй, генерал-маёр	Паўночна-Заходні (3 ліпеня — жнівень 1941 года)	Баявыя дзеянні на подступах да Ленінграда ў ліпені — жніўні 1941 года
	Васіль Данілавіч Сакалоўскі		1897—1968	Намеснік начальніка Генеральнага штаба РСЧА, генерал-лейтэнант	Заходні (люты 1943 года — красавік 1944 года)	Курская бітва, Смаленская наступальная аперацыя
	Фёдар Іванавіч Талбухін		1894—1949	Начальнік штаба Закаўказскай ваеннай акругі, генерал-маёр	Паўднёвы (сакавік — 20 кастрычніка 1943 года) 4-ы Украінскі (20 кастрычніка 1943 года — 31 мая 1944 года) 3-і Украінскі (з мая 1944 года да канца вайны)	Бітва за Дняпро, Данбаская аперацыя, Нікопальска-Крыварожская наступальная аперацыя, Крымская наступальная аперацыя, Яска-Кішынёўская, Бялградская, Будапешцкая, Венская наступальныя аперацыя, Балатонская абарончая аперацыя
	Валяр’ян Аляксандравіч Фралоў		1895—1961	Камандуючы 14-й арміяй, генерал-лейтэнант	Карэльскі (верасень 1941 года — люты 1944 года)	Абарона Запаляр’я
	Іван Іванавіч Фядзюнінскі		1900—1977	Камандзір 15-га стралковага корпуса, палкоўнік	Ленінградскі (кастрычнік 1941 года)	Сінявінская наступальная аперацыя
	Міхаіл Сямёнавіч Хозін		1896—1979	Начальнік Ваеннай акадэміі імя М. В. Фрунзе, генерал-лейтэнант	Ленінградскі (27 кастрычніка 1941 года — чэрвень 1942 года)	Ціхвінская наступальная і Ціхвінская абарончая аперацыі, Любанская наступальная аперацыя
	Сямён Канстанцінавіч Цімашэнка		1895—1970	Народны камісар абароны СССР, маршал Савецкага Саюза	Заходні (2—19 ліпеня і 30 ліпеня — 12 верасня 1941 года)[13] Паўднёва-Заходні (30 верасня — 18 снежня 1941 года[14] і 8 красавіка — 12 ліпеня 1942 года) Сталінградскі (12 ліпеня — 23 ліпеня 1942 года) Паўночна-Заходні (кастрычнік 1942 года — сакавік 1943 года)	Смаленская бітва, Харкаўская бітва 1942 года, Варонежска-Варашылаўградская аперацыя
	Іван Уладзіміравіч Цюленеў		1892—1978	Камандуючы войскамі Маскоўскай ваеннай акругі, генерал арміі	Паўднёвы (чэрвень — жнівень 1941 года) Закаўказскі (май 1942 года — ліпень 1945 года)	Бітва за Каўказ
	Іван Данілавіч Чарняхоўскі[15]		1906—1945	Камандзір 28-й танкавай дывізіі, палкоўнік[16]	Заходні (красавік 1944 года) 3-ці Беларускі (красавік 1944 года — люты 1945 года)	Беларуская наступальная аперацыя, Усходне-Пруская наступальная аперацыя
	Нікандр Яўлампіевіч Чыбісаў		1892—1959	Камандуючы войскамі Адэскай ваеннай акругі[17], генерал-лейтэнант	Бранскі (7—13 ліпеня 1942 года)
	Якаў Цімафеевіч Чэрэвічэнка		1894—1976	Камандуючы 9-й арміяй[18], генерал-палкоўнік	Паўднёвы (кастрычнік — снежань 1941 года) Бранскі (24 снежня 1941 года — красавік 1942 года)	Растоўская аперацыя, Бітва за Маскву
	Андрэй Іванавіч Яроменка		1892—1970	21 чэрвеня 1941 года здаў камандаванне 1-й асобнай Чырванасцяжнай арміяй, генерал-лейтэнант[19]	Заходні (30 чэрвеня — 2 ліпеня 1941 года і 19—29 ліпеня 1941 года) Бранскі (жнівень — кастрычнік 1941 года) Паўднёва-Усходні (жнівень — верасень 1942 года) Сталінградскі (верасень — снежань 1942 года) Паўднёвы (студзень — люты 1943 года) Калінінскі (красавік — кастрычнік 1943 года) 1-ы Прыбалтыйскі (кастрычнік — лістапад 1943 года) 2-гі Прыбалтыйскі (красавік 1944 года — люты 1945 года) 4-ы Украінскі (с сакавіка 1945 года да канца вайны)	Смаленская бітва, Бітва за Маскву, Сталінградская бітва, Бітва за Каўказ, Смаленская наступальная аперацыя, Прыбалтыйская наступальная аперацыя, Мараўска-Астраўская наступальная аперацыя, Пражская наступальная аперацыя
	Міхаіл Рыгоравіч Яфрэмаў[20]		1897—1942	1-ы намеснік генерал-інспектара пяхоты РСЧА, генерал-лейтэнант	Цэнтральны (7 жніўня — канец жніўня 1941 года)	Смаленская бітва

Камандуючыя франтамі супрацьпаветранай абароны (СПА)

Імя	Партрэт	Гады жыцця	Пасада і званне на пачатак вайны	Фронт	Найбуйнейшыя бітвы і аперацыі
Міхаіл Сцяпанавіч Грамадзін		1899—1962	Камандуючы Маскоўскай зонай СПА, генерал-маёр	Заходні фронт СПА (29 чэрвеня 1943 года — 29 сакавіка 1944 года) Паўночны фронт СПА (29 сакавіка — 24 снежня 1944 года) Цэнтральны фронт СПА (з 24 снежня 1944 года да канца вайны)
Пётр Емяльянавіч Гудыменка		1898—1953	Камандзір 3-га корпуса СПА	Закаўказскі фронт СПА (з 29 сакавіка 1944 года да канца вайны)
Данііл Арсенцевіч Жураўлёў		1900—1974	Камандзір 1-га корпуса СПА	Маскоўскі фронт СПА (5 красавіка 1942 года — 29 чэрвеня 1943 года) Заходні фронт СПА (з 24 снежня 1944 года да канца вайны)
Гаўрыіл Савельевіч Зашыхін		1898—1950	Начальнік СПА Чырванасцяжнага Балтыйскага флоту	Усходні фронт СПА (чэрвень 1943 года — 29 сакавіка 1944 года) Паўднёвы фронт СПА (29 сакавіка — 24 снежня 1944 года) Паўднёва-Заходні фронт СПА (з 24 снежня 1944 года да канца вайны)

Гл. таксама

• Спіс камандуючых нямецкімі групамі армій падчас Другой сусветнай вайны

Зноскі

1. І. Р. Апанасенка смяротна паранены 5 жніўня 1943 года.
2. І. А. Багданаў быў цяжка паранены пры выхадзе з акружэння і памёр 22 ліпеня 1942 года.
3. Па іншых дадзеных, перад вайной І. А. Багданаў займаў пасаду Начальніка Упраўлення пагранічных войскаў НКУС Беларускай ССР.
4. М. Ф. Ватуцін быў смяротна паранены 29 лютага 1944 года.
5. Розныя крыніцы называюць розныя даты перадачы камандавання Ленінградскім фронтам ад К. Я. Варашылава Г. К. Жукаву: 10, 12, 13, 14 верасня 1941 года.
6. Па іншых дадзеных, Г. Ф. Захараў — начальнік штаба 22-й арміі.
7. Ф. Я. Касценка загінуў у акружэнні 26 мая 1942 года.
8. М. П. Кірпанос загінуў у баі 20 верасня 1941 года.
9. Командный и начальствующий состав Красной Армии в 1940—1941 гг.: Структура и кадры центрального аппарата НКО СССР, военных округов и общевойсковых армий: Документы и материалы / Под ред. В. Н. Кузеленкова. — М.-СПб.:, 2005. — 272 с. — 1000 экз. — ISBN 5-94381-137-0.
10. Падчас савецка-японскай вайны 1945 года.
11. Дз. Р. Паўлаў абвінавачаны ў баязлівасці і бяздзейнасці. Расстраляны 22 ліпеня 1941 года. Рэабілітаваны пасмяротна ў 1956 годзе.
12. М. П. Пятроў загінуў у баі 10 кастрычніка 1941 года.
13. Адначасова з 10 ліпеня па 10 верасня 1941 года С. К. Цімашэнка быў галоўнакамандуючым войскамі Заходняга кірунку.
14. З 13 верасня 1941 года па 21 чэрвеня 1942 года С. К. Цімашэнка быў галоўнакамандуючым войскамі Паўднёва-Заходняга кірунку.
15. І. Д. Чарняхоўскі смяротна паранены ў выніку артабстрэлу 18 лютага 1945 года.
16. У 1939 годзе ён стаў падпалкоўнікам, а да пачатку вайны 35-гадовы палкоўнік Чарняхоўскі быў камандзірам танкавай дывізіі.
17. Великая Отечественная. Командармы. Военный биографический словарь / Под общей ред. М. Г. Вожакина. — М.; Жуковский: Кучково поле, 2005. — С. 258. — ISBN 5-86090-113-5.
18. Па іншых дадзеных, камандуючы войскамі Адэскай ваеннай акругі.
19. Ерёменко А. И. В начале войны. — М.: Наука, 1965
20. М. Р. Яфрэмаў скончыў жыццё самагубствам, каб пазбегнуць палону 19 красавіка 1942 года.

Літаратура

• Коллектив авторов. Великая Отечественная. Командармы. Военный биографический словарь / Под общей ред. М. Г. Вожакина. — М.; Жуковский: Кучково поле, 2005. — 408 с. — ISBN 5-86090-113-5.
• Великая Отечественная война. 1941—1945 гг. Справочное пособие / Автор-составитель И. И. Максимов. — М.: ДИК, 2005. — ISBN 5-8213-0232-3.

Спасылкі

• 60 гадоў Перамогі
• Аперацыі РСЧА 1941—1945 года
• Сайт Вайскова-патрыятычнага клуба «Памяць»