«Беларуская граматыка для школ» — школьная граматыка беларускай мовы, апрацаваная Б. Тарашкевічам (1928) і выдадзеная ў Вільні (1929). Граматыка з'яўлялася пятым у Заходняй Беларусі, значна[1] пераробленым і пашыраным, выданнем школьнай граматыкі Тарашкевіча, выдадзенай у 1918 годзе (Гл. таксама: Беларускія граматыкі Лёсіка).
Змяненні і дапаўненні, унесеныя Тарашкевічам, не ўлічвалі пастановаў, зробленых Беларускай Акадэмічнай Канферэнцыяй (1926)[1]. Разам з тым, аўтар лічыў, што праблемы «акання» і «правапісу чужаземных слоў» усё яшчэ застаюцца спрэчнымі[1].
Граматыка складалася з двух раздзелаў-«колаў», азнаямляльнага (56 параграфаў) і навучальнага (106 параграфаў) характараў.
Адметнасці
Упершыню[2] ў беларускую граматыку быў уведзены нарматыў на беларускі лацінскі алфавіт[3] — з выкарыстаннем «Ł» (гук [л]), «Č», «Š», «Ž» (шыпячыя гукі), «W» (гук [в]).
Выбухны гук г узгадваўся як такі, што «…сустракаецца рэдка і ў беларускім пісьме азначаецца літарай г з коскай над ёй з правага боку г’»[4]
Прапаноўваўся варыянт запісу падвойнага мяккага гуку [дз'] у выглядзе «ддз»[5].
Ацэнкі
Я. Станкевіч адзначыў, што ў 5-м выданні сэнс шэрагу правілаў стаў процілеглым[6] у параўнанні з першымі чатырма, і адзначыў як адмоўнае тое, што Тарашкевіч не даў навуковых тлумачэнняў да сваіх развязанняў спрэчных пытанняў беларускай граматыкі, ані ў першых чатырох, ані ў пятым выданні. Наогул, гэтую граматыку Тарашкевіча Станкевіч адзначыў як маючую шмат русізмаў, паланізмаў і варварызмаў, скрытыкаваў няўдалую (і нават пагоршаную) граматычную тэрміналогію.
Зноскі
- ↑ а б в Б. Тарашкевіч. Прадмова // Беларуская граматыка…
- ↑ Станкевіч, С.168.
- ↑ У 46-м параграфе азнаямляльнага кола. Беларуская граматыка, С.49—51.
- ↑ Беларуская граматыка, С.49.
- ↑ Беларуская граматыка, С.121.
- ↑ Станкевіч, С.142.
Літаратура
- Б. Тарашкевіч. Беларуская граматыка для школ. — Вільня : Беларуская друкарня ім. Фр. Скарыны, 1929 ; Мн. : «Народная асвета», 1991 [факсімільн.]. — Выданне пятае, пераробленае і пашыранае.
- Я. Станкевіч. Б. Тарашкевіч. Беларуская граматыка для школ // Ян Станкевіч. Збор твораў у двух тамах. Т. 1. — Мн.: Энцыклапедыкс, 2002. ISBN 985-6599-46-6. С.141—169.
