Асновы геапалітыкі

«Асновы геапалітыкі: геапалітычная будучыня Расіі» — рашысцкая геапалітычная кніга Аляксандра Дугіна. Яе публікацыя ў 1997 годзе была добра прынята ў Расіі; яна мела значны ўплыў у расійскіх вайсковых, паліцэйскіх і знешнепалітычных элітах^[1][2] і выкарыстоўвалася ў якасці падручніка ў Акадэміі Генеральнага штаба расійскіх вайскоўцаў^[1][3]. Пазней магутныя расійскія палітычныя дзеячы зацікавіліся Дугіным^[4], расійскім палітолагам, які прытрымліваецца ультранацыяналістычнай і неафашысцкай ідэалогіі, заснаванай на сваёй ідэі неаеўразійства^[5], які склаў цесныя адносіны з Расійскай Акадэміяй Генеральнага штаба^[6].

Дугін лічыць сааўтарам і сваім галоўным натхняльнікам генерала Мікалая Клокатава з Акадэміі Генеральнага штаба^[7], аднак Клокатаў гэта адмаўляе^[3]. Дапамог у падрыхтоўцы кнігі генерал-палкоўнік Леанід Івашоў, начальнік міжнароднага дэпартамента Міністэрства абароны Расіі^[8].

Кніга сцвярджае, што Украіна павінна быць анексаваная Расійскай Федэрацыяй, таму што нібыта «Украіна як дзяржава не мае геапалітычнага значэння, асаблівага культурнага імпарту або агульначалавечага значэння, геаграфічнай унікальнасці, этнічнай выключнасці, яе пэўныя тэрытарыяльныя амбіцыі ўяўляюць велізарную небяспеку для ўсёй Еўразіі, і без рашэння праблемы „ўкраінскага пытання“ казаць пра кантынентальную палітыку ўвогуле бессэнсоўна. У параграфе „Геапалітычная дэкампазыцыя Украіны“ Дугін пісаў, што нельга дазволіць Украіне заставацца незалежнай, калі яна не будзе санітарнай мяжой, што таксама было б недапушчальна»^[9].

Выкарыстанне

Клокатаў заявіў, што ў будучыні кніга «паслужыць магутным ідэйным падмуркам для падрыхтоўкі новага ваеннага камандавання»^[9]. Дугін сцвярджае, што кніга прынята ў якасці падручніка ў многіх расійскіх навучальных установах^[1]. Былы спікер Дзярждумы РФ Генадзь Селязнёў, дарадцам якога па геапалітыцы быў Дугін^[10], «настойліва заклікаў зрабіць геапалітычную дактрыну Дугіна абавязковай часткай школьнай праграмы»^[9].

Магчыма, кніга паўплывала на знешнюю палітыку Уладзіміра Пуціна, што ў выніку прывяло да расійскага ўварвання ва Украіну ў 2022 годзе^[11].

Змест

У «Асновах геапалітыкі» Дугін заклікае ЗША і атлантызм страціць свой уплыў у Еўразіі, а Расію аднавіць свой уплыў шляхам анексій і саюзаў^[3].

У кнізе сцвярджаецца, што «бітва за сусветнае панаванне рускіх» не скончылася і Расія застаецца «арэалам новай антыбуржуазнай, антыамерыканскай рэвалюцыі». Еўразійская імперыя будзе пабудаваная «па фундаментальным прынцыпе агульнага ворага: непрыманне атлантызму, стратэгічнага кантролю ЗША і адмовы дазволіць ліберальным каштоўнасцям дамінаваць над намі»^[12][9].

Ваенныя дзеянні адыгрываюць адносна нязначную ролю. Падручнік адстойвае выдасканаленую праграму падрыўной дзейнасці, дэстабілізацыі і дэзінфармацыі, якую ўзначальваюць расійскія спецслужбы^[13]. Аперацыям павінна спрыяць жорсткае, цвёрдае выкарыстанне расійскіх газу, нафты і прыродных рэсурсаў для здзекаў і ціску на іншыя краіны^[9].

У кнізе гаворыцца, што «максімальная задача [будучыні] — гэта „фінляндізацыя“ ўсёй Еўропы»^[9].

У Еўропе:

• Германіі трэба прапанаваць фактычнае палітычнае дамінаванне над большасцю пратэстанцкіх і каталіцкіх дзяржаў, размешчаных у Цэнтральнай і Усходняй Еўропе. Калінінградскую вобласць могуць вярнуць Германіі. У кнізе выкарыстоўваецца тэрмін «вось Масква — Берлін»^[9].
• Варта заахвочваць Францыю да стварэння блока з Германіяй, бо яны абедзве маюць «цвёрдыя антыатлантысцкія традыцыі»^[9].
• Злучанае Каралеўства, названае проста як «экстэрытарыяльная плавучая база ЗША», павінна быць адрэзана ад Еўропы^[9].
• Фінляндыю трэба ўключыць у склад Расіі. Паўднёвая Фінляндыя будзе аб’яднана з Рэспублікай Карэлія, а поўнач Фінляндыі будзе «паддана Мурманскай вобласці»^[9].
• Эстонію трэба аддаць у сферу ўплыву Германіі^[9].
• Латвіі і Літве трэба надаць «асаблівы статус» у еўразійска-расійскай сферы^[9].
• Польшчы трэба надаць «асаблівы статус» у еўразійскай сферы^[9].
• Румынія, Паўночная Македонія, Сербія, «сербская Боснія» і Грэцыя — «праваслаўны калектывістычны Усход» — аб’яднаюцца з «Масквой Трэцім Рымам» і адкінуць «рацыянальна-індывідуалістычны Захад»^[9].
• Украіна павінна быць далучана да Расіі, таму што «Украіна як дзяржава не мае геапалітычнага сэнсу, ніякага асаблівага культурнага або агульначалавечага значэння, геаграфічнай унікальнасці, этнічнай выключнасці, яе пэўныя тэрытарыяльныя амбіцыі ўяўляюць велізарную небяспеку для ўсёй Еўразіі, і без вырашэння ўкраінскай праблемы пра кантынентальную палітыку ўвогуле бессэнсоўна казаць». Нельга дазваляць Украіне заставацца незалежнай, калі гэта не будзе санітарны кардон, што было б недапушчальна^[9].

На Блізкім Усходзе і ў Цэнтральнай Азіі:

• У кнізе падкрэсліваецца «кантынентальны руска-ісламскі альянс», які ляжыць «у аснове антыатлантысцкай стратэгіі». Альянс грунтуецца на «традыцыйным характары рускай і ісламскай цывілізацыі».
• Іран — ключавы саюзнік. У кнізе выкарыстоўваецца тэрмін «вось Масква — Тэгеран»^[9].
• У Арменіі асаблівая роля: яна будзе служыць «стратэгічнай базай», і неабходна стварыць «[дапаможную] вось Масква — Ерэван — Тэгеран». Армяне «з’яўляюцца арыйскім народам … [як] іранцы і курды»^[9].
• Азербайджан можна «раскалоць» або аддаць Ірану^[9].
• Грузію трэба расчляніць. Абхазія і «Аб’яднаная Асеція» (у якую ўваходзіць Паўднёвая Асеція Грузіі) будуць уключаны ў склад Расіі. Незалежная палітыка Грузіі непрымальная^[9].
• Расіі неабходна стварыць «геапалітычныя шокі» ўнутры Турцыі. Гэта можа быць дасягнута шляхам занятасці курдаў, армян і іншых меншасцей^[9].
• У кнізе Каўказ разглядаецца як расійская тэрыторыя, уключаючы «ўсходнія і паўночныя берагі Каспія (тэрыторыі Казахстана і Туркменістана)» і Сярэднюю Азію (згадваюцца Казахстан, Узбекістан, Кыргызстан і Таджыкістан)^[9].

Ва Усходняй і Паўднёва-Усходняй Азіі:

• Кітай, які ўяўляе небяспеку для Расіі, «трэба, у максімальнай ступені, дэмантаваць». Дугін мяркуе, што Расія можа пачаць з узяцця ў якасці пояса бяспекі Тыбету — Сіньцзяна — Унутранай Манголіі — Маньчжурыі^[1]. Расія павінна прапанаваць Кітаю дапамогу «ў паўднёвым кірунку — Індакітаю (акрамя В’етнама), Філіпінах, Інданезіі, Аўстраліі» у якасці геапалітычнай кампенсацыі^[9].
• Расія павінна маніпуляваць японскай палітыкай, прапаноўваючы Японіі Курылы і правакуючы антыамерыканізм^[9].
• Манголія павінна быць паглынута Еўразіяй-Расіяй^[9].

У кнізе падкрэсліваецца, што Расія павінна паўсюдна распаўсюджваць антыамерыканізм: «галоўным „казлом адпушчэння“ будуць менавіта ЗША».

У Злучаных Штатах:

• Расія павінна выкарыстоўваць свае спецслужбы ў межах ЗША, каб распальваць нестабільнасць і сепаратызм, напрыклад, правакаваць «афра-амерыканскіх расістаў». Расія павінна «ўводзіць геапалітычны бязлад ва ўнутрыамерыканскую дзейнасць, заахвочваючы рознага роду сепаратызм і этнічныя, сацыяльныя і расавыя канфлікты, актыўна падтрымліваючы ўсе дысідэнцкія рухі — экстрэмісцкія, расісцкія і сектанцкія групы, дэстабілізуючы тым самым унутрыпалітычныя працэсы ў ЗША. Мае сэнс адначасова падтрымліваць ізаляцыянісцкія тэндэнцыі ў амерыканскай палітыцы»^[9].

Еўразійскі праект можа быць пашыраны на Паўднёвую і Цэнтральную Амерыку^[9].

Прыём і ўздзеянне

Старэйшы навуковы супрацоўнік Інстытута Гувера Джон Б. Данлап заявіў, што «ўплыў гэтага падручніка „еўразійцаў“ на ключавыя расійскія эліты сведчыць пра трывожны рост неафашысцкіх ідэй і настрояў у перыяд позняга Ельцына і Пуціна»^[1].

Гісторык Цімаці Д. Снайдэр пісаў у The New York Review of Books, што на «Асновы геапалітыкі» ўплываюць працы Карла Шміта, прыхільніка кансерватыўнага міжнароднага парадку, чыя дзейнасць паўплывала на нацыстаў. Ён таксама адзначыў ключавую ролю Дугіна ў прасоўванні ідэалогій еўразійства і нацыянал-бальшавізму^[14].

Foreign Policy ахарактарызаваў кнігу як «адну з самых цікаўных, уражлівых і жахлівых кніг, якія выйшлі з Расіі за ўсю постсавецкую эпоху», і «больш цвярозую, чым папярэднія кнігі Дугіна, больш аргументаваныя і пазбаўленыя акультызму спасылкі, нумаралогія, традыцыяналізм і іншыя эксцэнтрычныя метафізікі»^[3]. У 2022 годзе Foreign Policy таксама адзначала: «Нядаўняе ўварванне ва Украіну з’яўляецца працягам прасоўванай Дугіным стратэгіі паслаблення міжнароднага ліберальнага парадку»^[15].

Па словах Антона Шэхаўцова, на вокладцы кнігі намаляваная зорка хаосу — сімвал, які прадстаўляе магію хаосу ў сучасных акультных рухах, і выкарыстанне сімвала адпавядае агульнай цікавасці Дугіна да акультнай сімволікі. Пасля выхаду кнігі Дугін таксама выкарыстаў сімвал у якасці лагатыпа сваёй партыі Еўразія^[16].

Гл. таксама

• Еўразійства
• Рашызм
• Што Расія павінна зрабіць з Украінай

Зноскі

1. Dunlop, John B. Russia’s New—and Frightening—“Ism” (нявызн.). Hoover Institution (30 ліпеня 2004).
2. Burbank, Jane (22 March 2022). "The Grand Theory Driving Putin to War". The New York Times.
3. The Unlikely Origins of Russia's Manifest Destiny (нявызн.). Foreign Policy.
4. Liverant, Yigal (2009). "The Prophet of the New Russian Empire". Azure. 35. Праверана 2015-04-06.
5. Shekhovtsov, Anton; Umland, Andreas (2009). "Is Aleksandr Dugin a Traditionalist? "Neo-Eurasianism" and Perennial Philosophy". The Russian Review. 68 (4): 662–678.
6. Lavelle, Peter. Uncovering Russia (excerpt: A civil society without civility).
7. "1990s Manifesto outlining Russia's plans is starting to come true". news.com.au.
8. Russian Foreign Policy: The Return of Great Power Politics.
9. Dunlop, John. Aleksandr Dugin's Foundations of Geopolitics (нявызн.)(недаступная спасылка) (31 студзеня 2004). Архівавана з першакрыніцы 7 чэрвеня 2016. Праверана 12 красавіка 2022.
10. Toal, Gerard. Near Abroad: Putin, the West and the Contest Over Ukraine and the Caucasus.
11. Farmer, Brit McCandless (April 12, 2022). "Aleksandr Dugin: The far-right theorist behind Putin's plan". 60 Minutes.
12. Burbank, Jane (22 March 2022). "The Grand Theory Driving Putin to War". The New York Times.
13. Von Drehle, David (22 March 2022). "The man known as 'Putin's brain' envisions the splitting of Europe — and the fall of China". The Washington Post. In his magnum opus, 'The Foundations of Geopolitics: The Geopolitical Future of Russia,' published in 1997, Dugin mapped out the game plan in detail. Russian agents should foment racial, religious and sectional divisions within the United States while promoting the United States' isolationist factions. In Great Britain, the psy-ops effort should focus on exacerbating historic rifts with Continental Europe and separatist movements in Scotland, Wales and Ireland.
14. Snyder, Timothy. Fascism, Russia, and Ukraine (нявызн.) (20 сакавіка 2014). Праверана 5 September 2014.
15. Young, Benjamin (March 6, 2022). "Putin Has a Grimly Absolute Vision of the 'Russian World'". Foreign Policy.
16. Shekhovtsov, Anton (2008-12-01). "The Palingenetic Thrust of Russian Neo‐Eurasianism: Ideas of Rebirth in Aleksandr Dugin's Worldview". Totalitarian Movements and Political Religions. 9 (4): 491–506. doi:10.1080/14690760802436142. ISSN 1469-0764. Occult symbolism plays another important role in Dugin's ideological imagery. The eight-arrow star that became an official symbol of Dugin's organisation had first appeared on the cover of Osnovy geopolitiki, posited in the centre of the outline map of Eurasia. Misleadingly identified by Ingram as a swastika, this symbol is a modified 'Star of Chaos' and can be presumed to refer to 'Chaos Magick', an occult doctrine based on the writings of Crowley, Austin Osman Spare and Peter Carroll.

Спасылкі

• Асновы геапалітыкі — рускае выданне (недаступная спасылка) Архівавана 24 студзеня 2001.
• Асновы геапалітыкі — англійская версія (машынны пераклад)
• Агляд «Асноў геапалітыкі» Джона Б. Данлапа