Dərəçiçək mahalı — indiki Ermənistanda mövcud olan azərbaycanlıların yaşadığı mahal. İrəvan xanlığının mahallarından birinin adı[1] Osmanlı dönəmində Dərəçiçək nahiyəsi davamı olan Dərəçiçək mahalı İrəvan xanlığının tərkibinə daxil olmuşdur. Sonra mahal ərazisinsə Yeni Bəyazid qəzası təşkil olmuşdur.
Əlibəy dağının ətəyində qədim məntəqədir. 1728-ci ildən mə'lumdur.[2][3] Kənd Dərəçiçək dərəsinin adı ilə adlanmışdır. 1946-cı ildə ermənicə Tsakadzor adlandırılmışdır. 1959-cu ildə Dərəçiçək rayonu Hrazdan rayonu adlandırılmışdır. 1930-cu ilə qədər Aşağı Axta kəndinin adı ilə Axta rayonu idi.[4]
Dağıdılmış kəndlər
1826–1828-ci illər Rusiya-İran və 1828–1829-cu illər Rusiya-Türkiyə müharibələri nəticəsində Dərəçiçək mahalında dağıdılmış kəndlərin siyahısı
VAQİF ARZUMANLI, NAZİM MUSTAFA, "TARİXİN QARA SƏHİFƏLƏRİ. Deportasiya. Soyqırım. Qaçqınlıq", Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Milli Münasibətlər İnstitutu, Bakı, "Qartal, 1998 (Elmi Redaktor: professor Teymur Əhmədli)
Ədəbiyyat
Azərbaycan Respublikası prezidentinin 18 dekabr 1997-ci il tarixli "1948–1953-cü illərdə azərbaycanlıların Ermənistan SSR ərazisindəki tarixi-etnik torpaqlarından kütləvi deportasiyası haqqında" fərmanı
Azərbaycan Respublikası prezidentinin 26 mart 1998-ci il tarixli "Azərbaycanlıların soyqırımı haqqında" fərmanı
Петрушевский И.П., Очерки по истории феодальных отношений в Азербайджане и Армении в XYI — начале XIX в., Ленинград, 1949
Байбуртян В.А., Армянская колония Новой Джульфы в XYII веке, Иряван, 1969
Тер-Мкртчян Л.Х., Армения под властью Надир шаха. Москва, 1963
Езов Г.А., Сношение Петра Великого с Армянским народом, СПб, 1898
Мамедов С.А., Азербайджан по источникам XV — первой половины XVIII вв., Бакы, 1993 Шопен И., #Шопен И., Исторический памятник состояния Армянской области в эпоху его присоединения к Российской империи, СПб 1852
Azərbaycan tarixi üzrə qaynaqlar, Bakı, 1989
Enikolopov İ. K., Qriboedov i Vostok, İrəvan 1954
Qлинка Н.С., Описания переселения армян Aзербайджанских в пределы России, M.1831
Kemal Beydilli, 1828–1829. Osmanlı — Rus savaşında Doğu Anadoludan Rusiyaya Köçürülen Ermeniler, X T. T. K. konqresinde sunulan tebliğ, Ankara,1986
Hovannesiyan R., Armenia on the Road to Independence, Los Angeles, 1976
Обозрение Российских владений за Кавказом в статистическом, этнографическом, топогрфическом и финансовом отношениях, СПб, 1836
Материалы для изучения экономического быта государственных крестьян Закавказского края, Tiflis, 1885
Величко В.Л., Кавказ. Русское дело и междуплеменные вопросы, С.Петербург, 1904
"Армянский геноцид". Миф и реальность. Справочник фактов и документов, Б.1992
Hüsyin Baykara., Azərbaycan istiqlal mücadiləsi tarixi, Bakı, 1992
Cahangir Zeynaloğlu, Müxtəsər Azərbaycan tarixi, Bakı, 1992
Заварян С., Экономические условия Карабаха и голод 1906–1907 г., Перевод с армянского, С.Петербург, 1907
Готлиб В.В., Тайная дипломатия во время первой мировой войны, М.1960
Suleyman Kocabas, Tarihte Turk-Rus Mucadelesi, Istanbul, 1989
Шахдин И., Дашнакцутюн на службе русской белогвардейщины и английского командования на Кавказе, Bakı, 1990
Cəmil Həsənov. Azərbaycan beynəlxalq münasibətlər sistemində, 1918–1920-ci illər, Bakı, 1993
Məmməd Sadıq Aran. "Qardaş köməyi" məqaləsi;1951; Bax: "Ədəbiyyət və incəsənət" qəzeti, 2 oktyabr 1990-cı il.
Azərbaycan Respublikası MDSPİHA, f.276, s.8, iş 463, v.23; Bax: Bəxtiyar Nəcəfov, Лицо врага (История Армянского национализма в Закавказье в конце XIX начале XX в.), Bakı, 1993
Грибойедов А., Seçilmiş əsərləri, 2-ci cild, Moskva, 1977.
