Norweege (oder Norwäge, Norwääge) isch es Chünigrych im Norde vo Europa.
Geografy
S Land lytt im Weschte vor Skandinavische Halbinsle und het e Flächi vo ca. 386.000 km² und ca. 5 Mio. Iwohner. Amtssprach isch Norwegisch, und zwar i de beede Variante Bokmål und Nynorsk. Im Norde läbe no es paar tuusig Saami oder Lappe.
D Houptstadt isch Oslo. Bekannti Stedt sind ou Bergen (e Handelsstadt im Weschte), Trondheim (mit sym Dom), Lillehammer (won emal d Olympia stattgfunde hät) und Narvik (lytt am Polarkreis).
Norweege het Grenze mit Schwede, Finnland un Russland. E Nochber – iber s Meer – isch au Dänemark.
Verfassig
Di norwägisch Verfassig, wo hüt na mee oder weniger gültig isch, datiert ursprünglich vom 17. Mai 1814 und isch scho doozmaal ganz modäärn gsy: De Chünig het i Gsetzessache syt doo ekeis absoluts Vetorächt und s Parlament (Storting) chan en überstimme; au der Adel isch scho doo abgschaffet worde. De 17. Mai isch drum de Nationalfyrtig vo Norwäge. Vorbild für die Verfassig isch di demokratisch französisch Konstitution vom spaate 18. Jahrhundert gsy.
Wirtschaft
Norweege isch eis vo de rychschte Länder vor Welt und het kei Schulde meh. D Houptikünft het Norweege durchs Öl und döre Fischfang.
Gschicht
Weschtskandinavie isch um 900 ume vom Harald Schönhaar (Haraldr Hårfagre) zu eim einzige Chünigrych ggeint worde. Vo Norwäge us sind i dere Zyt – de Wikingerzyt – Island, d Färöer und Südgrönland bisidlet worde, und au d Orkney- und d Shetlandinsel händ zytewys zu Norwäge ghört. De Name vom Land, altnordisch «Norvegr» (us «Norðvegr»), meint «Nordwäg, Wäg i Richtig Norde». Us dere Zyt stamed d Stabchile, hüt es Symbol vo Norwäge.
1380 aber isch Norwäge an dänische Chüng cho und isch für vili Jahrhundert zunere Provinz abegsunke. Im früene 19. Jahrhundert hät sich das gänderet: Wil Dänemark de Napoleon understützt gha hät, häts 1814 Norwäge (ohni Färöer, Island und Grönland) müese a Schwede abgää. D Norwäger händ zwar churz probiert, sälbständig z sy, und händ sich i dere Zyt die Verfassig ggää, wos hüt na händ (lueg obe). S Land hät dänn aber glych müese de schwedisch Chüng anerchänne, s isch aber en autonome Staat bblibe.
De Stryt mit Schwede um Kompetänze hät im Lauf vom 19. Jahrhundert ständig zuegnaa. 1905 schliessli isch Norwäge nach ere Volchsabstimmig unabhängig worde. Si händ de dänisch Prinz Carl zu irem Chüng gwählt, und dä isch under em Name Haakon VII. s eerscht eige Staatsoberhaupt syt über 500 Jahr gsy.
Wäblink
Fuessnote
- ↑ Arealstatistics for Norway 2020 (no) Kartverket, mapping directory for Norway. 20. Dezember 2019. Abgrüeft am 7. März 2020.
- ↑ Population, 2024-01-01 (en) Statistics Norway. 21. Februar 2024. Abgrüeft am 26. Februar 2024.
.svg)
