Bronsbeeld van Louw geskenk deur die Afrikaans Kultuurvereniging van die Suid-Afrikaanse Polisie en oorhandig deur min. Adriaan Vlok aan die Louw-huis op Sutherland op 20 Maart 1987.
Nicolaas Petrus van Wyk Louw, die ouer broer van W.E.G. Louw, is op 11 Junie1906 in sy ouerhuis op Sutherland gebore as tweede van vier seuns van die prokureur Bismarck von Moltke Louw (14 Julie 1874 – 14 April 1949) en Martha Hendrina Johanna Frederika (Poppie) van Wyk (12 Maart 1882 – 28 Julie 1970), dogter van ’n bekende boer in die distrik.[1][2] Hy is genoem na sy grootvader aan moederskant. Sy ouers is op 8 Junie 1904 op Sutherland in die magistraatshof getroud. Sy broers is Jacobus Adriaan (Koos) (1905–1970), Bismarck von Moltke (1909–1945) en William Ewart Gladstone (1913–1980), laasgenoemde was die bekende digter W.E.G. Louw. Die huis in Jubileestraat waar die gesin gebly het, word later as gevolg van sy en sy broer W.E.G. Louw se belang in die letterkunde as museum verklaar.
Aanvanklik gaan hy vanaf 1911 skool op sy tuisdorp, waar Engels die onderrigmedium is. Op skool is hy deurentyd die jongste kind in sy klas en staan desondanks gereeld eerste. Sy fotografiese geheue bring hom per geleentheid in die moeilikheid wanneer sy onderwysers hom daarvan verdink dat hy afskryf in die eksamen, omdat hy sy antwoorde woordeliks soos in die skoolhandboek weergegee het. Hy is so begaaf as pianis dat sy familie selfs van mening is dat hy van musiek ’n loopbaan sou kon maak.
Toe die gesin in Desember 1920 na Kaapstad verhuis, word hy vanaf 1921 by die eweneens Engelstalige South African College School ingeskryf. Die verhuising is egter nie ’n volslae breuk met sy plattelandse verlede nie, aangesien hulle huis in Sutherland eers in 1925 verkoop word, sy pa steeds vennoot in die prokureurspraktyk op die dorp is en die kinders vir etlike jare steeds vir die somer en wintervakansies sou terugkeer na familie in die distrik of die naburige Calvinia-distrik.
Na sy matrikulasie in die eerste klas aan die einde van 1922 studeer hy vanaf 1923 aan die Universiteit van Kaapstad. Aan die begin van 1924 is hy (slegs sewentien jaar oud) vir ’n kwartaal onderwyser in die plaasskool op Soetwater, waar Anna M. Louw se moeder die onderwyseres was en vir hierdie kwartaal kraamverlof geneem het. In 1925 behaal hy die B.A.-graad met Duits, Afrikaans-Nederlands en Latyn as hoofvakke. Ander vakke wat hy neem sluit in Dierkunde, Psigologie, Engels en Etiek. Hy word in 1926 aangestel as tydelike assistent vir Afrikaans-Nederlands terwyl hy die M.A.-graad in Duits en Afrikaans-Nederlands volg. Hy word in hierdie jaar ’n lid van die toneelvereniging van die universiteit. Aan die einde van die jaar skryf hy egter slegs die eksamens in Duits om die M.A.-graad te behaal.
In 1927 gee hy onderwys in Duits en Engels aan die Paul Kruger Hoërskool op Steynsburg in Noordoos-Kaapland en speel hier ’n hoofrol in die opvoering van die komedie Die stoplap van Walter Spiethoff. In 1928 keer hy terug na Kaapstad om die B.Ed.-graad te voltooi. Om te voldoen aan die vereistes van hierdie graad lewer hy ook ’n skripsie in oor The development of agricultural, industrial and technical education for Europeans in South Africa. In hierdie tyd leer hy ook Frans aan, sodat hy ’n goeie leeskennis van hierdie taal opbou. In 1929 word hy tydelike en die jaar daarop permanente lektor in Opvoedkunde aan die Universiteit van Kaapstad, ’n betrekking wat hy tot einde 1949 beklee. Izak van der Merwe (Boerneef), M.I. Murray, Marthinus Versfeld, J. du P. Scholtz en I.D. du Plessis is van sy kollegas aan die universiteit.
Op skool in Sutherland het hy ’n hegte verhouding met Ella Vlok en hy sit die verhouding voort en korrespondeer nog met haar vir baie jare nadat hy weg is uit die dorp. In sy briewe aan haar sluit hy ook van sy eerste digpogings in. Hierdie verhouding word in Junie 1925 verbreek. Hierna knoop hy ’n verhouding aan met Ella van der Merwe van Murraysburg en hy spandeer die Desembervakansie van 1925 saam met haar en haar familie. Hierdie verhouding verbreek hy in Desember 1926. In September 1926 ontmoet hy vir Joan Isabeau Wessels (gebore 5 Augustus 1906). Sy is oorspronklik van Ermelo en Standerton, waarna die gesin in Augustus 1919 na Suidwes-Afrika verhuis. Van Wyk en Joan trou op 18 September 1930 in die Groote Kerk in Kaapstad. Hulle vestig hulle eers in Seepunt en later in hulle eie huis in Vredehoek in Kaapstad. Uit hierdie huwelik word twee kinders gebore, die dogters Maria Johanna (Ria) wat met professor doktor A.D. Muller van die Universiteit van Fort Hare getroud is en in 1964 oorlede is, en Anna Cornelia (Nakkie), wat later met die uitgewer Koos Human getroud is.
Hy raak in die vroeë jare dertig toenemend geïnteresseerd in die filosofie van Hegel en oorweeg ’n doktorale verhandeling oor die Duitse opvoedkundige teoretikus Theodor Litt. In hierdie stadium leer hy sy broer W.E.G. Louw beter ken, vir wie hy ekstra klasse in Duits gee, en op laasgenoemde se inisiatief begin hy weer skryf en dig. Hy raak ook bevriend met Hettie Smit, Fred le Roux en sy kollegas I.W. van der Merwe (Boerneef) en J. du P. Scholtz, wat almal groot belangstelling in en waardering vir sy werk toon. Hierdie vriendskappe lei in 1935 tot die stigting van die Vereniging vir die Vrye Boek (VVB), waarvan Louw as sekretaris optree. Die ander bestuurslede is sy broer W.E.G. Louw, Boerneef, J. du P. Scholtz, F.E.J. Malherbe en Abraham H. Jonker. Die doel van die VVB is om goeie letterkundige werke te publiseer en sodoende die grense te verskuif en die Afrikaanse letterkundige landskap te verruim. Eindelik publiseer hulle net twee oorspronklik Afrikaanse werke, naamlik Louw se Die halwe kring en Hettie Smit se Sy kom met die sekelmaan, wat albei klassieke status in die Afrikaanse letterkunde verwerf. F.E.J. Malherbe staan in sy keurverslag van Sy kom met die sekelmaan van Hettie Smit egter negatief teenoor die teks, sodanig dat dit duidelik word dat hy nie die doelstellings van die VVB deel nie en hy op 30 April 1937 by ’n vergadering gedwing word om uit die VVB te bedank. Jonker bedank dan uit simpatie saam met hom. Vir die VVB vertaal Louw die drama Aimee uit die Frans van Paul Géraldy in Afrikaans as Helène. Dit is in hierdie tyd wat Louw hom vestig as die leier van die Dertigers en deur sy essays (gebundel in Lojale verset en Berigte te velde) pertinente politieke en gemeenskaplike probleme aanraak op ’n baanbrekersmanier. Hy verwoord veral die strewe van die nuwe Afrikaanse poësie op ’n skerpsinnige en helder wyse, deur die bloot lokale kuns te verwerp ter wille van ’n verhewe literatuur waarin die mens volledig gestalte kan vind, ’n kuns wat streng selftug van die skrywer vereis en waar geen wette behalwe as skoonheid en letterkundige meriete geld nie.
Daar is polemiek wanneer die Hertzogprys in 1937 toegeken word vir Alleenspraak, want Louw deel hierdie prys met I.D. du Plessis en sy bundels Vreemde liefde en Ballades.[3] Die Letterkundige Kommissie wat verantwoordelik was vir hierdie toekenning was F.E.J. Malherbe (die sameroeper), E.C. Pienaar en M.S.B. Kritzinger. Die breuk wat vroeër die jaar tussen Malherbe en Louw by die VVB ontstaan het, kry nou ’n nadraai met hierdie toekenning van die Hertzogprys. Louw verneem in die pers van die toekenning en weier dan die prys met ’n verklaring wat hy ook na die pers stuur en wat op 7 Desember 1937 in Die Burger gepubliseer is: “Die Akademie was weer magteloos om te besluit oor die sake waarin hy hom juis die reg van ’n beslissing toeëien. Aangesien die mededeling my deur die pers, en nie persoonlik bereik het nie, gee ek hierdie brief ook aan die pers”. Malherbe en Pienaar antwoord met ’n verklaring wat in Die Burger van 11 Desember 1937 verskyn: “So ’n hooghartige afwysing het ’n geniale volksfiguur soos bv. Langenhoven indertyd gepas, want hy het grond onder sy voete gehad. Maar dit lyk ’n bietjie belaglik by ’n jong literator wat nog sy spore moet verdien, en wat aan die Akademie nog maar ’n eerste bundeltjie kon toon”. Hierop reageer Louw (sien Rapier en knuppel onder redaksie van P.J. Nienaber, p.26): “’n Antwoord op die skrywe lyk oorbodig. Die seniel-histeriese toon daarvan wys vir die publiek (wat met die persoonlike verhoudings minder bekend is) die gesindheid van lede van die keurkomitee teenoor my. Daarom laat ek dit met des te meer gerustheid aan die toekoms om ’n oordeel insake die betrokke werke en beoordelaars self te vel”. In Die Burger van 11 Desember 1937 verskyn ook ’n besonder negatiewe resensie van E.C. Pienaar oor Louw se Die halwe kring, waarin hy onder andere vra: “Waarom moet sy ‘ligte vrede-uit-innerlikheid’ telkens weer vertroebel word deur metafisiese abstraksies wat die leser hoofpyn veroorsaak?” H.A. Mulder lewer egter op 14 Desember 1937 ’n resensie van hierdie bundel in Die Suiderstem waarin hy dit stel op dieselfde vlak as die heel beste wat ooit in Nederlands verskyn het: “Onlangs het die skerpsinnige Nederlandse kritikus Vestdijk die mening uitgespreek dat die Afrikaanse poësie die Nederlandse nooit sou ewenaar nie. Ek glo dat met Louw se bundel dit gebeur het. Vestdijk is in die ongelyk gestel”. J. du P. Scholtz en Uys Krige reageer in Die Burger van 18 Desember 1937 teen Pienaar se resensie en Pienaar bedank dan op 28 Desember 1937 as lid van die Vereniging vir die Vrye Boek. In Die Brandwag van 31 Desember 1937 beoordeel S. Ignatius Mocke ook “Die halwe kring” besonder positief en verklaar hy oor die negatiewe resensie van Pienaar: “Dit is opvallend hoe militant die kritiek kan wees wanneer dit onmagtig word om tred te hou met die ontwikkeling van die skeppende letterkunde”.
In die vroeë dertigerjare maak Louw kennis met Anna Neethling-Pohl wanneer sy en haar man, dr. Chris Neethling, hulle bure in Vredehoek word. So word sy belangstelling in die teater weer geprikkel. In 1934 is hy stigterslid van die Kaapstadse Afrikaanse Toneelvereniging (K.A.T.), waarvan hy saam met H.A. Mulder en Queenie Fagan, A.M. Viljoen, Anna Neethling-Pohl, M.I. Murray, Boerneef, Herman Rooseboom en Jacques Malan die eerste bestuurslede is. Die doel van die K.A.T. is om die Afrikaanse toneel deur opvoerings, besprekings en vertalings te bevorder, ’n toneelbiblioteek en ’n teater met die nodige fasiliteite op te rig en die Afrikaanse Eisteddfod te ondersteun. Louw tree ook soms vir die K.A.T. in dramas op, onder andere ’n rol in J.F.W. Grosskopf se As die tuig skawe.
Hy word op 11 April 1934 ingehuldig as lid van die Afrikaner-Broederbond en hy het in hierdie jare ook aanvanklik ’n positiewe gesindheid teenoor die Duitse nasionaal-sosialisme. Hierin word hy beïnvloed deur sy studie van Duits en beroemde Duitsers se filosofie, asook Duitsland se ooreenkomste met Suid-Afrika en Afrikaners daarin dat albei ’n oorlog teen Engeland verloor het en aan baie onregverdigheid onderworpe was. Hy is self blykbaar vir ’n kort tyd lid van die Gryshemde, ’n nasionaal-sosialistiese beweging wat op 26 Oktober 1933 in Kaapstad gestig is. Later verloor hy egter sy aanvanklike geesdrif vir die Nazi’s, veral wanneer hulle kleiner volke soos Tsjeggië, wat uit hoofsaaklik nie-Duitsers bestaan het, begin oorweldig. Dit is veral na die Duitse inval van Nederland in 1940 dat sy simpatie vir hulle verdwyn. Hy is nietemin in hierdie tyd ’n radikale nasionalis wat die strewes van die gesuiwerde Nasionale Party ondersteun.
Op versoek van Die Huisgenoot doen hy ’n deeglike studie van die armblankevraagstuk en die Carnegieverslag en gee sy oorsig in twee artikels wat op 19 Mei 1933 en 15 September 1933 in die tydskrif gepubliseer word. In 1935 begin hy met boekbesprekings vir die African Broadcasting Corporation (ABC – later die SAUK) in Kaapstad en skryf ook ’n gereelde nuusoorsig vir die kinders in Die Jongspan onder die titel Wat oral gebeur. Verder skryf hy gereelde artikels in Die Huisgenoot, Die Brandwag en Die Burger.
Teen September 1937 kom daar ’n vervreemding tussen die digter en sy vrou weens Louw se verhouding met Gertruida Isabella Reinet (Truida) Pohl (gebore 13 April 1913), wat op hierdie tydstip steeds getroud was met Fred le Roux. Truida en Fred het baie skielik op die ingewing van die oomblik met spesiale lisensie in Desember 1935 met mekaar getrou en omdat elkeen ’n betrekking gehad het wat hulle nie wou opgee nie, het hulle apart gebly en mekaar slegs vakansies en sommige naweke gesien. Hulle het aanvanklik nie eens hulle ouers ingelig dat hulle getroud was nie. Wanneer Louw op 4 September 1937 dus sy liefde aan Truida verklaar, doen hy dit onbewus daarvan dat sy getroud is en sy lig hom eers kort daarna hieroor in. Die verhouding word nietemin al hoe ernstiger en Louw verlaat sy vrou in November 1937. Hierdie ontwikkeling lei tot ’n tydelike breuk in Louw se verhouding met sy broer Gladstone, wat destyds in Nederland studeer het en in ’n brief sy misnoeë teenoor Van Wyk uitspreek, sy handelwyse veroordeel en hom probeer terugdryf na sy vrou. Truida skei in Junie 1938 van Fred le Roux. In hierdie tyd was die wet dat die “onskuldige” persoon die egskeiding moes aanhangig maak, wat beteken het dat Louw nie die eerste stappe kon doen nie aangesien dit hy was wat vir Joan verlaat het en nie andersom nie. Intussen het Joan en hulle twee dogters na Suidwes-Afrika verhuis, waar hulle by Joan se ouers inwoon. Louw besoek sy dogters dan hier op ’n jaarlikse basis. Joan dagvaar hom eers in Augustus 1940 vir die herstel van huweliksregte, waarna die egskeiding afgehandel word. Op 10 April 1941 tree Louw en Truida in die magistraatshof in die huwelik. Uit die huwelik word ’n dogter, Elizabet Reinet (op 12 Desember 1946) en ’n seun, Peter Nicolaas Moltke (op 13 Januarie 1950) gebore. Peter word later self ’n gepubliseerde digter. Later neem hulle ook vir Erna aan, die dogter van wyle dokter en mev. Frits van der Merwe. Vanaf November 1942 bly hulle in die huurhuis Sea Girt in Clifton (later bewoon deur Uys Krige en Jack Cope), waar sy huis ’n soort letterkundige hoofkwartier word vir vele digters en skrywers, ook uit Nederland en België, wat daar byeenkom. Van die begin van 1947 gaan die dogters uit Louw se eerste huwelik op Stellenbosch skool, vanwaar hulle naweke in Sea Girt deurbring en vakansies by hulle ma in Suidwes-Afrika.
In 1940, na die Duitse besetting van Nederland en België, stel hy saam met D.B. Bosman en W.E.G. Louw die bundel Tussen die engtes saam, die opbrengs waarvan aangewend word ten behoewe van Nederlandse skrywers. In 1946 speel hy dan ’n groot rol met die reëlings van finansiële steun vir die besoek van die Nederlandse digter A. Roland Holst aan Suid-Afrika, gevolg deur soortgelyke besoeke van J.C. Bloem in 1948 en G. van der Leeuw in 1947.
Hy is in die veertigerjare redakteur van die afdeling Kunsskatte van die wêreld van die Afrikaanse Kinderensiklopedie. In hierdie tyd is hy ook bedrywig in die gemeenskapslewe en dien onder andere ’n ruk as voorsitter van die Afrikaanse Taal- en Kultuurvereniging van Kaapstad en dien ook op verskeie komitees van de Kaapstadse Amateur Toneelvereniging en die Broederbond. Saam met W.E.G. Louw en H.A. Mulder rig hy einde 1945 die blad Standpunte op en hy dien tot met sy dood op die redaksie. Hy werk ook in die veertigerjare aan ’n proefskrif vir sy doktorsgraad, maar dit word nie voltooi nie. In 1945, na die einde van die Tweede Wêreldoorlog, kom sy werk aan Die Jongspan tot ’n einde. Hy erken later self dat hierdie medewerking ’n baie belangrike funksie gehad het, aangesien dit hom geleer het om prosa te skryf. Weens die aard van sy gehoor was hy gedwing om ingewikkelde dinge eenvoudig te stel sodat die kinders dit kon verstaan.
Wanneer hy in 1948 ’n eredoktoraat van die Universiteit van Utrecht verkry, onderneem hy en sy vrou terselfdertyd ’n uitgebreide reis van agt maande in die buiteland. Hulle vertrek op 13 Julie 1948 per vliegtuig vanaf Johannesburg na Amsterdam (met ’n stop by Leopoldstad in die destydse Belgiese Kongo) en arriveer op 14 Julie 1948. Met Amsterdam as basis besoek hulle ook plekke soos Haarlem en Hilversum. Dan is hulle na Vlaandere in België, waar hulle onder andere Duinkerken, Brugge, Oostende en Veurne aandoen. Hiervandaan gaan hulle na Engeland en Wallis en keer dan terug na Nederland vir die gradeplegtigheid op 20 September 1948. Hulle deurkruis Nederland hierna en Louw gee op verskeie plekke lesings, onder andere in Utrecht en Amsterdam. Hulle besoek ook onder andere Groningen, Friesland, Bergen, Hoorn, Den Haag en Rotterdam. In November vertrek hulle na Frankryk en keer dan terug na Nederland vir die laaste twee maande van hulle reis, waartydens hulle ook ’n besoek maak aan koningin Juliana. Op 7 Februarie 1949 vertrek hulle terug na Suid-Afrika.
Begin 1950 aanvaar hy ’n leerstoel aan die Gemeentelijke Universiteit van Amsterdam, met die opdrag om lesings oor die Afrikaanse beskawing in die algemeen en die Afrikaanse taal en letterkunde in die besonder te hou. Hy word ook aangestel as direkteur van die Suid-Afrikaanse Instituut in Amsterdam. Die sterk vriendskap wat hy in hierdie tyd met D.J. Opperman het, kan gesien word daarin dat hy Opperman versoek om na die geldelike belange van sy twee oudste dogters in Kaapstad om te sien terwyl hy in die vreemde is. Hy vertrek op 31 Januarie 1950 met die skip Bloemfontein na Nederland, waar hy op 20 Februarie 1950 in Amsterdam aankom. Weens die geboorte van hulle seun Peter in hierdie tyd vertrek Truida eers op 30 Maart 1950 uit Kaapstad en sluit eers op 18 April 1950 by hom. Die titel van sy intreerede op 22 Mei 1950 is Die digter as intellektueel.
In die tyd wat Louw alleen in Amsterdam is, ontstaan daar ’n ernstige verhouding tussen hom en die digteres Sheila Cussons. Sheila is in hierdie tyd ook alleen in Amsterdam omdat haar man, die skrywer en letterkundige C.J.M. (Stoffel) Nienaber, per boot terug is na Suid-Afrika om sy vader se begrafnis by te woon. Die verhouding lei tot ’n breuk in Louw se huwelik en hoewel hy en Truida saam met die kinders in dieselfde huis intrek, bewoon hulle aparte kamers. Daar is selfs in ’n stadium sprake daarvan dat Louw sy betrekking aan die Universiteit noodgedwonge sou moes laat vaar, maar dit realiseer gelukkig nie. Hierdie aangeleentheid berokken egter onskatbare skade aan Louw se aansien in Nederland en plaaslik. Die verhouding met Sheila (wat intussen in Augustus 1950 geskei is) duur nog enkele jare op ’n aan-en-af basis, hoewel Louw toenemend vind dat die verhouding hom nie in alle opsigte bevredig nie en hy weer al hoe meer aangetrokke voel tot Truida. In Julie 1953 onderneem hy alleen ’n lang reis deur Frankryk en Spanje, sy eerste behoorlike vakansie na sy aankoms in Nederland. Hy keer aan die begin van September 1953 terug. Truida en die kinders vertrek op hulle beurt in November 1953 met besoek na Suid-Afrika en keer eers weer vroeg in April 1954 terug. Gedurende sy tyd in Nederland bring hy ook besoek aan talle ander Europese lande, onder andere Italië en Engeland. Die verhouding met Sheila is vanaf 1954 op die oog af nie meer ernstig nie, hoewel hulle daarna nog steeds kontak het met mekaar en korrespondeer. Die mislukking van sy verhouding met Sheila en die afsydigheid in sy verhouding met Truida veroorsaak dat Louw in die laaste jare van sy Nederlandse verblyf betreklik eensaam is. Truida knoop self etlike verhoudings aan, onder andere ernstige verhoudings met die dokter Adriaan Veenman en later met Hans Knap, hoof van die Afrikaanse afdeling by die Wêreldomroep van Radio Nederland. Deels as gevolg hiervan, maar ook weens haar wantroue in die permanensie van Louw se bedoelings met haar, vergesel sy aanvanklik nie vir Louw wanneer hy in 1958 terugkeer Suid-Afrika toe nie. Na gereelde korrespondensie word hulle tog later versoen en sy sluit weer in Januarie 1959 in Suid-Afrika by hom aan.
Die jare in Nederland is wat die letterkunde betref die produktiefste in Louw se lewe. Hy skryf in hierdie tyd van sy belangrikste poësie, dramas en literêr-teoretiese geskrifte en lewer talle lesings in België en Nederland oor die Afrikaanse letterkunde en geesteslewe. Daarby tree hy ook op as dosent van ’n hele aantal Suid-Afrikaanse studente wat later leidende rolle as literators speel, onder andere Merwe Scholtz, C.J.M. Nienaber, P. du P. Grobler, T.T. Cloete, F.I.J. van Rensburg, Elize Botha en Ernst Lindenberg. Vir Die Huisgenoot lewer hy vanaf Julie 1951 tot Desember 1953 ’n reeks artikels, die eerste waarvan verskyn onder die titel Die oop gesprek. Verskeie ander bydraes tot tydskrifte verskyn ook uit sy pen. Hy lewer vanaf 1955 tot Junie 1958 ’n groot aantal radiopraatjies, waarvan sommige deur die Afrikaanse Diens van die SAUK uitgesaai is en ander oor Radio Hilversum, die Wêreldomroep. Baie van hierdie praatjies word later gepubliseer in Die Burger en Die Volksblad en in bundels soos Vernuwing in die prosa en na sy dood in Deurskouende verband en Weegskaal. Die grote meerderheid van die gedigte van “Tristia” kry ook in Nederland hulle beslag. In hierdie tyd word hy ook lid van die Koninklike Vlaamse Akademie en die Fryske Akademie.
In Desember 1952 behaal D.J. Opperman onder leiding van J. du P. Scholtz die D.Litt.-graad met sy opspraakwekkende proefskrif, Die vernuwing van Dertig in die Afrikaanse poësie, wat die volgende jaar as Digters van Dertig gepubliseer word. Wanneer hy ’n eksemplaar van hierdie boek aan Louw in Nederland stuur met die versoek om kommentaar, reageer Louw negatief oor sy metodes en sy gebruikmaking van persoonlike inligting wat hy te goeder trou aan Opperman genoem het. Hierdie korrespondensie en die repliek lei tot ’n breuk in hulle vriendskapsverhouding, hoewel beide steeds groot waardering vir die ander se kreatiewe werk toon. In 1956 en 1957 bring Opperman en sy vrou geruime tyd in Amsterdam en by die Louws deur en hoewel die byeenkomste gesellig was, word die vorige intimiteit in die vriendskap nie herwin nie.
Na die dood van C.M. van den Heever in Julie 1957 ontstaan ’n vakature as hoof van die Departement Afrikaans-Nederlands aan die Universiteit van die Witwatersrand. Voelers word na Louw uitgestuur om aansoek te doen om die pos, met die versekering dat hy wel die pos aangebied sal word as hy sou aansoek doen. In November 1957 verneem hy dat hy op die kortlys is saam met twee ander kandidate, wat waarskynlik Abel Coetzee en P.J. Nienaber was. Hy vertrek op 11 Desember 1957 na Suid-Afrika vir die onderhoud en keer na Nederland terug op 15 Januarie 1958. Die pos word hom aangebied op 30 Desember 1957 en hy aanvaar dit op 2 Januarie 1958, waarna hy uit sy pos in Nederland bedank. Hy trek dan in Julie 1958 terug na Suid-Afrika en neem sy pos aan die begin van die tweede kwartaal op. Aanvanklik bly hy in ’n woonstel in Hillbrow. Na die aankoms van Truida met Peter en Reinet in Januarie koop hulle in Februarie 1959 ’n huis in Parkview. Sy intreerede lewer hy eers in 1959 onder die titel Oor moeilike literatuur: die ‘verwysingsmoeilikheid’. Op 13 November 1961 het hy ’n hartaanval, wat sy gesondheid ’n knak gee en hom vir die res van sy lewe met veel minder energie laat. Verdere verdriet tref hom wanneer sy dogter Ria op 21 April 1964 oorlede is weens ’n longaandoening waaraan sy geruime tyd gely het.
In die Transvaalse jare is hy nie alleen dosent nie, maar speel hy ook ’n leidende rol in die literêre en algemene geesteslewe van die Afrikaner. Aanvanklik neem hy sterk standpunt in teen die beoogde sensuurwetgewing, maar wanneer dit ’n voldonge feit is tree hy as bemiddelaar op tussen ontevrede skrywers en die Suid-Afrikaanse Akademie of die Regering en gee praktiese advies oor die samestelling van die Publikasieraad. Verder dui hy die rigting aan vir ’n intellektuele lewenshouding (onder andere met ’n belangwekkende lesing oor Wat is ’n intellektueel?) en ’n menswaardige saambestaan van die verskillende rassegroepe in Suid-Afrika. Ook lewer hy gereeld radiopraatjies, onder andere in 1961 die reekse Uit ons aarde, oor karakters met wie hy skouers geskuur het, en Vers en gedagte, oor die Afrikaanse digkuns. Wanneer dit bekend word dat die Akademieraad weifel om ’n aanbeveling van die keurkomitee te aanvaar om die Hertzogprys aan Etienne Leroux se Sewe dae by die Silbersteins toe te ken, skryf hy ’n sterk brief ter ondersteuning van die toekenning aan Die Vaderland, wat op 15 Mei 1964 gepubliseer is. Breyten Breytenbach wen in 1965 die Afrikaanse Pers Boekhandel-prys vir Die ysterkoei moet sweet en Katastrofes. ’n Visum word egter aan sy Viëtnamese vrou Yolande geweier om saam met hom na Suid-Afrika te kom vir die prysuitdeling. Hierdie weiering noop Louw om ’n brief aan die Dagbreek en Sondagnuus van 30 Mei 1965 te skryf waarin hy die besluit betreur, waarna daar vele briewe vir, maar veral teen, sy standpunt geplaas word.
Weens Louw se beginsels van morele regverdigheid kom hy redelik gou na sy terugkeer na Suid-Afrika in botsing met die idees en opvattings van die Eerste Minister, dr. Hendrik Verwoerd. In 1960 skryf Louw ’n voorwoord vir ds. D.P. Botha se boek, Die opkoms van ons Derde Stand, waarin hy Botha se standpunt loof dat daar geen natuurlike tuisland vir die bruin mense bestaan nie, dat hulle organies deel van die Afrikanervolk is en derhalwe saamgevoeg behoort te word. Hierteen neem Verwoerd sterk standpunt in en beweer dat integrasie met die bruin mense politieke integrasie met swart mense in die hand sal werk en die Afrikaners sal vernietig. Dit is redelik duidelik dat Louw se standpunt in beginsel die taal vooropstel, terwyl Verwoerd duidelik ras as allerbelangrik beskou. Hierdie botsing van idees is egter slegs ’n voorspel tot ’n baie ernstiger polemiek tussen Louw en Verwoerd, wat in 1966 uitbreek na aanleiding van sy drama Die pluimsaad waai ver. Hierdie drama is ’n opdragstuk vir die Republiekfees van 1966 wat die nuwe Stadskouburg in Johannesburg amptelik open. Die eerste opvoering van die drama is op 25 Mei 1966 in die Kleinteater in Pretoria en word onder andere bygewoon deur dr. Verwoerd. Die Eerste Minister verwys dan op 31 Mei 1966 op ondubbelsinnige wyse na die drama in sy toespraak by die Republiekfees en voel dat die Afrikaanse volk meer positief voorgestel moes word. Louw word teen hierdie aanvalle verdedig deur onder meer D.J. Opperman, F.I.J. van Rensburg, Chris Barnard, Bartho Smit en Gerrit Viljoen, terwyl A.P. Grové benewens waardering vir die drama van mening is dat die negatiewe elemente in die geskiedenis te eensydig beklemtoon is. Talle mense, ook literatore, skaar hulle aan Verwoerd se kant. Daar is daarna ’n verwydering tussen Louw en die Afrikaner-establishment van daardie tyd. Hy bly egter steeds die opinieleier en tree as mentor op vir ’n groot aantal letterkundiges aan die Rand, onder andere P.G. du Plessis en Ernst van Heerden, alhoewel hy weens verswakkende gesondheid nie meer so aktief is soos in die verlede nie. Tussen Februarie en April 1970 hou hy ’n reeks belangwekkende radiopraatjies oor sy werk, wat later in Rondom eie werk gebundel word.
Wanneer sy seun Peter in die Regte begin studeer, skryf hy in 1968 ook by die Universiteit van Suid-Afrika in vir staatsreg en ’n paar ander regsvakke en bestudeer die studiegidse noukeurig. In September 1968 het hy weer ’n ligte hartaanval, waarna hy deur die beroemde hartspan van die Groote Schuur Hospitaal in Kaapstad ondersoek word vir die moontlikheid van ’n hartoorplanting. Kanse op sukses was volgens die spesialiste egter slegs sowat vyftig persent. Hierna word hy toenemend deur swak gesondheid geteister. Louw tree af by die Universiteit van die Witwatersrand aan die einde van 1969, maar gee in 1970 steeds klas vir honneursstudente. Met slegs Peter van die kinders wat steeds by hulle inwoon, trek Louw en Truida in Desember 1969 van Parkview na ’n kleiner huis in Linden. Sy versameling dokumente word in die Carnegie-biblioteek van die Universiteit van Stellenbosch bewaar. Hierdie versameling bestaan uit feitlik al die manuskripte van en sketsboeke oor Louw se werk, ongepubliseerde tekste, koerantuitknipsels en korrespondensie (waaronder die waardevolle briefwisseling in die jare dertig en veertig met W.E.G. Louw oor die probleme van die Vereniging vir die Vrye Boek, die werk aan Die halwe kring, kommentaar op Terugtog, persoonlike sake en die beplanning van Standpunte). Ook belangrik is die briefwisseling met D.J. Opperman in die vyftigerjare oor Standpunte-sake, skeppende werk, prinsipiële verskille in verband met Opperman se Digters van Dertig en probleme in sy private lewe. Op 18 Junie1970 is Louw in Johannesburg in sy slaap oorlede. Sy as word in Braamfontein in die krematorium se tuin van herinnering gestrooi. Sy vrou, Truida, is op 17 Augustus 2004 in Johannesburg oorlede.
Reeds voordat hy agt jaar oud was weet hy dat hy digter wil word en begin hy gediggies skryf, aanvanklik in Engels. Hierdie gedigte verskyn nooit in tydskrifte nie en slegs Life's dream is o'er, farewell word in manuskripvorm bewaar. Sy eerste gepubliseerde gedig, Bij een siekbed, verskyn op 15 November 1921 in De Goede Hoop. In die Kwartaalblad van die Universiteit van Kaapstad van Oktober 1926 verskyn van hom ook vier kort Impressionistiese sketse en enkele gedigte, terwyl hy later ook enkele gedigte in Die Huisgenoot publiseer, die eerste Die geveg in die uitgawe van 20 November 1925. Die gedigte wat hy van 1923 tot 1930 skryf, stel hy saam in ’n bundel onder die titel Dramatiese lyriek en impressies en lê dit vir publikasie voor aan F.C.L. Bosman, wat volgens sy kommentaar duidelik nie werklike insig in hierdie poësie toon nie en die gedigte afkeur vir publikasie[4] waarna Louw belangstelling verloor in die poësie. Onder aanmoediging van sy broer, W.E.G. Louw, begin hy egter weer later ernstig dig. In 1934 stuur sy broer die manuskrip van Alleenspraak aan F.E.J. Malherbe, wat dit positief beoordeel en aanbeveel vir publikasie. In die dertigerjare skryf Louw ook heelparty kortverhale, wat ongepubliseer bly en waag hy ook sy hand aan sy eerste dramas. Dit is dus duidelik dat hy reeds van vroeg af sy hand aan al die genres (poësie, prosa en drama) gewaag het en hy lewer eindelik belangrike werk in al hierdie genres. As vertaler lewer hy ook ’n bydrae met sy vertaling van die drama Aimee uit die Frans van Paul Géraldy in Afrikaans as Helène, ’n publikasie van die Vereniging vir die Vrye Boek. Reeds in 1935 vertaal hy saam met sy broer W.E.G. Louw Die Indringer (L'intruse van Maurice Maeterlinck) vir ’n opvoering deur die Kaapstadse Amateur Toneelvereniging in die Kleinteater in Kaapstad.
Poësie
Louw dig aanvanklik in Engels, maar deur die invloed van sy jonger broer, die digter W.E.G. Louw, publiseer hy in 1935 en 1937 die bundels Alleenspraak en Die halwe kring. Dié werke word saam met die epos Raka en die drama Germanicus as sy beste werke beskou.[5] Vanweë sy groot bydrae tot die tydperk van Dertig word Louw as een van die hooffigure van die sogenaamde "Dertigers" beskou. Die skrywer Karel Schoeman beskryf Louw as Suid-Afrika se grootste digter "en een van die min figure van wêreldformaat wat hierdie land nog opgelewer het". Die Suid-Afrikaanse komponis, Cromwell Everson, het drie van Louw se gedigte in sy Vier liefdesliedjies gebruik: Nagliedje, Net altyd jy, en Dennebosse. Louw word saam met C.J. Langenhoven aangehaal op die Afrikaanse Taalmonument in die Paarl. Die aanhaling van Louw lui:
Afrikaans is die taal wat vir Wes-Europa en Afrika verbind... Dit vorm ’n brug tussen die groot helder Weste en die magiese Afrika... En wat daar groots aan hulle vereniging kan ontspruit – dit is miskien wat vir Afrikaans voorlê om te ontdek. Maar wat ons nooit moet vergeet nie, is dat hierdie verandering van land en landskap as’t ware aan die nuwe wordende taal geslyp, geknee, gebrei het... En so het Afrikaans in staat geword om hierdie nuwe land uit te sê... Ons taak lê in die gebruik wat ons maak en sal maak van hierdie glansende werktuig...
Sy eerste gepubliseerde werk is die digbundel Alleenspraak,[6] wat indertyd beroering veroorsaak as ’n nuwe geluid in die Afrikaanse letterkunde. In die titel weerklink reeds die groter individualiteit van die poësie, vergeleke met die nasionalistiese verse van voorgangers.[6] Saam met sy broer W.E.G. Louw se bundel Die ryke dwaas is dit dan ook die groot stimulus agter die Dertiger-beweging van ons letterkunde.[6] Hierdie eerste bundel van Louw word egter merendeels deur die kritici hoër aangeslaan as sy broer se Die ryke dwaas. Dit is veral die sterk persoonlike aard van die bundel met sy vars liefdesverse en uitgesproke geding met God wat afwyk van die oorwegend nasionale digkuns van vroeër. Liefdesgedigte soos Ek het jou lief en Daar is ’n geur van blomme is dan ook veel meer eksplisiet in hulle beskrywing van die vrou se liggaam as enigiets voor dit in Afrikaans. Die klankryke maar eksakte woordkeuse en die vorm- en taalbeheer stel ook ’n nuwe standaard in ons poësie. Om sy ontwikkeling as digter te kan beoordeel, bied hy die bundel in achronologiese volgorde in drie afdelings (1932–1934, 1928–1930 en 1923–1928) aan. Dit is duidelik dat daar van die begin stadium tot by publikasie in die bundel baie sterk groei in sy poësie was. Sy selftug is egter duidelik daarin dat selfs van die jeugverse (soos byvoorbeeld Nagliedjie) wat hy in die bundel opneem sterk gedigte is komende van ’n jong debutant. Daar is dan ook verskeie noemenswaardige gedigte in die bundel. Enkeles hiervan is Gesprek van die dooie siele (’n beurtspraak tussen ’n vrou en ’n man waar die soeke na liggaamlike kontak teenoor die opgaan in ’n vergeestelike bestaan gestel word, met duidelike aanduiding dat die kommunikasie tussen die twee verlore gegaan het); In waansin het ek gevra (’n vroeë hoogtepunt in die geding-met-God, waarin ’n kentering in die geloof beskryf word en die idealistiese en rasionele sekerheid afgestaan word vir die ewigdurende soeke); en My venster is ’n blanke vlak (’n versugting na suiwerheid in die kuns en lewe). Grense beeld ’n spreker uit wat in eerlikheid en direktheid in aanraking wil kom met die geliefde, terwyl die tweede strofe in voortsetting van hierdie tema ook as ’n kunscredo gelees kan word. Die speelman is ’n uitbeelding van die reisende musikant wat, ten spyte van sy talent, nie erkenning kry nie en eindelik ’n gehoor vind by die sterre, diere en dooies. Alleenspraak word in 1937 met die Hertzogprys bekroon, maar Louw weier die prys aangesien hy voel dat die werk van I.D. du Plessis, met wie hy die prys deel, nie van dieselfde gehalte is nie en dat sy eie werk ’n alleenbekroning regverdig.
Die halwe kring is ’n groot vooruitgang op sy debuutbundel.[7] Die titel dui die sentrale tema aan, naamlik die voltooiing van die oopgelate kring van die lewe in sy vele gedaantes.[6] Louw beweeg in hierdie bundel weg van die streng persoonlike belydenisvers en subjektiewe gevoelens en bied sy werk aan teen die agtergrond van die universele. Dit is dan in sy tematiek van die religieuse problematiek, die sin van die aardse lewe en van die eie bestaan waarin hy die grootste vooruitgang maak. Reeds in die aanvangsgedig, Opdrag, word die besef uitgespreek dat digterskap ’n eensame roeping is wat nie soek na troos en gebed nie, maar na die min maar suiwer woorde.[6] Die geding met God word verder gevoer met gedigte soos Ecce homo (waarin die probleem van die mens wat deur God alleen gelaat is, lei tot ’n vereenselwiging met die Christus-mens se angs, Sy lyding en Sy dood); Die profeet (met indringende selfontleding en belydenis van die roeping van die profeet, waarin die pyn en onsekerheid om God te volg tot uiting kom in die teenstellings rus en onrus, opstand en aanvaarding, sekerheid en twyfel, trots en deemoed en enkeling en massa); en Lucifer (met die indrukwekkende weergawe van die duiwel se opstand teen die grimmige God en sy daaropvolgende val deur kosmiese ruimtes). Paniese angs loop eindelik uit op aanvaarding van God se mag in sy eie dood. In hierdie gedig word die angs van die spreker doeltreffend oorgedra deur die beelding asook die ritme van die versreëls. Die ode Aan die Skoonheid is gerig aan God, wat die halwe kring van sy outonome jeug voltooi, maar ook aan die digkuns, wat ’n soeke is na ware skoonheid en suiwerheid. Filosofies interessant en insiggewend is die verse oor Dostojewski, wat in lydsaamheid en geduld eindelik sy beleë wysheid bereik, en Nietzsche, wat in teenstelling gevul is met vitalisme en opstand. Hierdie gedigte verteenwoordig dus teenpole van lewensbeskouing, wat twee helftes van die geheel kan simboliseer en aansluit by die bundeltitel. Ook die liefdesliriek bereik nuwe hoogtes met gedigte soos Nog in my laaste woorde (waar die “jy” wat hier aangespreek word ’n geliefde of die Skoonheid kan wees, wat alles van die mens eis en hom tot onrus dwing) en Jy was ’n kind (waarin daar ’n teenstelling is tussen die onrus en verdriet van die spreker en die rus van die vrou). Die siklus Gedagtes, liedere en gebede van ’n soldaat is ’n moderne soort nasionalistiese poësie, met die enkeling wat as soldaat en geestelike held geskei is van die massa, maar tog ’n taak het om aan te hou veg om die goeie saak. Treffend hier is die eenvoudige Klein gebed: Van die hande wat verag word met uitbeelding van die gewone arbeider se lot, en Miskien ook sal ons sterwe, wat die getrouheid aan die self en teenstand teen die hulle wat die hoogste in die spreker wou vernietig, vooropstel. Veral die siklus Vier gebede by jaargetye in die Boland met sy vergeestelike siening van die natuur, verteenwoordig ’n nuwe hoogtepunt in sy digkuns en is steeds van die mooiste natuurpoësie in Afrikaans. Dit kan ook op ’n ander vlak as liefdesgedigte gelees word. Vroegherfs skets die rypwording in die natuur deur die fisiese verandering in die akkerblare, wingerd, lug, blomme en vallende blare, met die sekstet wat ’n bede van die spreker is om geestelike helderheid. Die herhaling van woorde soos “laat” en “val”, “ryp” en “wind” dien as effektiewe skakeling tussen die fisiese en geestelike dimensies. Uit hierdie ligte herfs neem die motief van die eerste sonnet verder. Dinge kry nou daaglikse vervulling, met die smart wat deel van die wording en noodsaaklik vir die rypingsproses is. Winter word voorgestel as ’n rusperiode wat noodsaaklik is vir die skielike uitbreek van nuwe lewe. Eerste sneeu is die vervulling ná die wordingsproses van die vorige sonnette en met hierdie vervulling word die smart opgehef en maak die skoonheid sy intrede. Die halwe kring word in 1940 met die Hertzogprys bekroon.
Die eposRaka bestaan uit vyf sange, waarvan die eerste deel reeds in 1940 in die bloemlesingTussen die engtes verskyn.[6] Die epos handel oor die inherente boosheid in elke mens en die ewige stryd tussen goed en boos in elke gemeenskap. Dit word ’n waarskuwing teen geringskatting van die magte van die donker onderbewuste en beeld uit wat met ’n gemeenskap gebeur wanneer massawaardes deurslaggewend word en die stem van geestelike leierskap op dowe ore val.[6] Die mense wat die morele en intellektuele leiers van ’n gemeenskap word, verteenwoordig gewoonlik ’n minderheid teenoor diegene wat minder intelligent en meer sinlik is en die growwer massawaardes aanhang, wat op die lang duur ’n groot bedreiging inhou vir enige gemeenskap. In die persoon van die bose Raka word hierdie proses treffend beskryf. Die aksie is gesitueer êrens in die moerasgebied van Afrika, waar die groot riviere hulle oorsprong het en waar ’n klein inboorlingstam gevestig is. Besonder treffend en effektief is die heel eerste afdeling (Die koms van Raka), met sy beelde van water wat vertroebel raak wanneer roeringe iets vuils na die oppervlak laat opstyg, waarmee die atmosfeer geskep en simbolies voorgestel word. Raka is half-mens en half-dier en maak staat op liggaamlike krag en aantreklikheid, maar het nie binne hom die integriteit of intellek van die suiwer tradisie van waardes en beskaafdheid nie. As simbool verteenwoordig hy die onbewuste in die stam. Raka is nie noodwendig boos nie, maar sy insiglose invloed op die sielelewe van die stam is verrottend. Eerste openbaar hy hom aan die vroue, net soos die duiwel hom in die tuin van Eden eerste aan die vrou openbaar het. Deur die bekoring wat daar van sy seksualiteit en brute krag uitgaan, maak hy die mense opnuut bewus van die dierlike in hul wese en laat hy die geestelike waardes by hulle verslap. Hy slaag daarin om van buite af tot binne die gemeenskap te vorder en die morele held, Koki, verloor algaande sy magsposisie. In die vierde afdeling (Die jag van Raka) ontmoet Raka vir Koki en blyk Raka se wesenlike onbegrip vir die hoër waardes van Koki, asook sy doellose vernietiging van dit wat mooi is in die natuur. In die afwesigheid van steun van die res van die stam verloor Koki dan die stryd teen Raka en die stam aanvaar hulle onderdanigheid aan Raka en sy vertrapping van geestelike waardes. Aan die einde lê die kraal se hek oop en onbewaak, tot uitnodiging van alles daarbuite om dit te plunder. Raka se eerste daad ná die dood van Koki is egter om water uit ’n kruik te drink, wat ’n vae suggestie is dat hy die eerste tree gee na beskaafdheid en goeie waardes. Hierdie epos verbeeld dan die biologiese feit dat die intellektuele en vergeestelikte mens met hoër kultuurwaardes in die algemeen veel stadiger aanwas as die soms minder intelligente en meestal sinnelike natuurmens. Op die lange duur hou hierdie feit ’n groot bedreiging in vir die geestelike beskawing van die Westerse mens, wat telkemale die bederwende invloed toelaat om sonder slag of stoot sy intrek in hulle kultuur te neem. Dit is nie net die simboliek wat treffend is nie, maar ook die vernuftige manier waarop Louw die woord en versmaat inspan om aksie, ritme en oordenking te beskryf en atmosfeer te skep. Hierdie epos beklee steeds ’n sentrale plek in die Afrikaanse literatuur en is ’n vroeë hoogtepunt in Louw se werk.
Die digbundel Gestaltes en diere[6] (opgedra aan sy vrou Truida) bevestig met publikasie daarvan sy posisie as die toonaangewende digter in Afrikaans. Die titel verwys na die teenstelling wat daar tussen die intellek en instink bestaan en vele van die gedigte beskryf dan ook die spanning wat hierdie verskille in die individu se lewe meebring. Hierdie gedigte is geskryf tussen 1937 en 1942 en sommige daarvan is voorheen in Die Huisgenoot gepubliseer. Daar is hier sprake van verdere vernuwing en waar die belydenisvers tydens die dertigs oorheers het, word die gestaltes en diere hier gebruik as uiterlike objektivering van ’n innerlike toestand en die magte wat die lewe oorheers. Dit is dus die psige wat hier van kernbelang is en die soeke na selfinsig. Die bundel word ingelei deur Vooraf gespeel, waarin die digter oor sy taak as kunstenaar besin, met die woord wat beskryf word as ’n “smal swaard en blink”. Gedigte soos “Die hond van God en Die swart luiperd en ander is van die beste gedigte wat tot op daardie stadium in die Nederlandse taalgebied verskyn het. Die dramatiese monoloog van ’n kranksinnige, Die swart luiperd, bevat byvoorbeeld tekens van die filosofie van Hegel en Jung en open ’n verskeidenheid van perspektiewe, sodat die gedig vatbaar is vir veelvuldige interpretasies. Die spreker is aan die begin van die gedig soos ’n kranksinnige êrens in ’n sel afgesonder. Hy verlaat dan sy ekstatiese “droom” om aan ’n besoeker die verhaal van sy ontmoeting met ’n pragtige dier te vertel. Hierdie ervaring word beurtelings verhalend en visioenêr-beeldend vertel en die jagter ervaar dan retrogressief die evolusieproses van dierlike, organiese en anorganiese lae van die bewussyn. Eindelik bly hy afgeskei van medemense en word verbind met sy evolusionêre oorsprong. Die swart luiperd kan in hierdie gedig die skoonheid wees wat die reisiger wil vind, meer spesifiek selfs die woord waardeur die digter die verganklike dinge wil vasvang, al funksioneer die luiperd basies as ’n vrye simbool wat benewens hierdie ook baie ander betekenismoontlikhede in hom opgesluit hou. Die monoloog Die hond van God bevat met sy innerlike konflik en verskillende dramatis personae ’n baie sterk dramatiese kern. Hierdie gedig behandel ’n inkwisiteur van die Middeleeue, wat bedenkinge begin kry oor die metodes van die religieuse orde van sy tyd. Só sluit dit aan by die geding-met-God motief in Louw se werk. As die alleenspraak begin, het die inkwisiteur pas teruggekeer van die brandstapels waar ’n ketter tereggestel is. Hy herbeleef dan die maande van die foltering en besin oor die metodes van die Inkwisisie en hoe almal hierdeur aangetas is. Uit die vertelling blyk duidelik dat hy deur eie skuldgevoel homself in so ’n mate met die gefolterde vereenselwig dat hy die pyn van die slagoffer feitlik persoonlik ervaar. Ten spyte van die twyfel en worsteling en later die mate van insig en berusting wat die inkwisiteur bereik, gee die aansluiting van die verwysings aan die einde met die inset duidelik te kenne dat daar weer iemand na die brandstapel sal gaan en dat die proses homself sal herhaal. Hierdie gedig word deur D.J. Opperman “die magtigste alleenspraak in ons taal” genoem.[8]Die strandjutwolf maak die kindervrees vir die onbekende die basis van die volwassene se angs. Hier is die strandjutwolf nie net realisties geteken nie en word dit ook simbool van die bose, wat angs inboesem. Ook die ballades slaag daarin om die verhaal slegs een van ’n aantal betekenislae te maak, soos gesien kan word in veral Ballade van die bose, waar die bose geteken word as altyd die voorlaaste stap in die evolusieproses, wat telkens die fase inneem wat deur die goeie verlaat is en die goeie dus agtervolg soos ’n goeie hond. Dit beteken dat die bose nooit bloot weggewens kan word nie en dat dit inherent deel vorm van alles. Ballade van die nagtelike ure gee die chronologiese gang van ’n nag se eksesse van drank en seks weer, terwyl die spreker wag dat die kroeg moet oopgaan om hom van sy “donker dors” te verlos. Die slotstrofe speel met sy herhaling van “kraan” en “dors” terug op die inset, waardeur die verlange van die ontgogelde spreker uitgroei tot iets groters as ’n blote sug na drank en so ook ’n gereelde herhaling van die ritueel van drank en seks op soek na iets meer blywend suggereer. Ballade van die drinker in sy kroeg is ’n uitbeelding van die progressie in die drinkproses en geleidelike aftakeling van die drinker, wat ’n innerlike botsing tot gevolg het en die verskillende vlakke van sy persoonlikheid onthul. Die kwartet van sonnette, Drie diere, waarmee die bundel afsluit, word later deur die komponis Peter Klatzow omskep in ’n ballet. Hierdie diere is almal simbole van heerskappye wat dierlik en onredelik is en gebaseer word op brute mag, met die mens wat in die aanvangsonnet besin oor en ontnugter is deur sy onvermoë om oor homself en sy medemens te regeer. Die spreker sien agtereenvolgens die gesigte van drie diere in spieëls opdoem, ’n sfinks, ’n bul en ’n arend, wat onderskeidelik die Egiptiese, Assiriese en Romeinse beskawing voorstel, of magte wat die mens se lewe deur alle eeue oorheers en bedreig. Dit is simbolies van ’n God wat hom aan die mens onttrek in afsydigheid, ’n gewelddadige en bloeddorstige God en ’n heerssugtige, wakende God wat voortdurend bestraffend teenoor die mens optree.
In Nederland maak hy sy bundel Nuwe verse[9] persklaar, waar ongeveer die helfte van die gedigte tussen die jare 1939–1949 ontstaan het en die res in die eerste Amsterdamse jare geskryf is.[10] Ten spyte van die titel is daar nie hier deurgaans van radikale vernuwing sprake nie, maar tog van gesonde groei. Die bundel open met Nog eenmaal wil ek in die skemeraand,[6]waarin die verlange na die jeugwêreld uitgespreek word en die belangrike plek wat dit beklee maak dat dit as opdragvers en poëtiese belydenis gesien kan word, met die “klip”-motief as die voorspel tot Die beiteltjie, Klipwerk en Beeld van ’n jeug: Duif en perd.[6] Hierna volg elf kort verse met telkens ’n besinning oor die mens en sy bestaan, hoewel die aardse en ’n gerigtheid op die tasbare en die verband tussen dinge oorheers. Ons klein en silwrige planeet is ’n vers wat die rykheid van die aarde met sy koring en wingerd verheerlik, terwyl die brood en wyn wat daaruit voortkom, om hul eie onthalwe geniet word en nie in diens van die gode of 'n religieuse ritueel nie. Die dye trek die dye aan beklemtoon die aardse, die seksuele en die verband tussen dinge, selfs al word hierdie samehang deur God weer tot niet gemaak. My angs het ook geen sin (oorspronklik gedig as elegie vir sy broer wat in 1945 oorlede is) beweeg verby die spesifieke en word ’n vers oor die doodsvrees as sodanig. Temas wat in die bundel behandel word sluit in die doodsvrees en onheil, die digterlike ambag (met Die beiteltjie as simbool van wat bereik kan word met die vlymskerp woord, waar die nietige later selfs kosmiese afmetings kan aanneem) en sprake van ’n gewysigde houding teenoor die godsdiens, waar God as minder afsydig gesien word (Ignatius bid vir sy orde en Die Aquinaat bid vir homself”). Ignatius bid vir sy orde het Ignatius van Loyola as onderwerp. Hy was ’n soldaat wat later ’n geestelike geword het en die stigter was van die Jesuïte-orde. In die gedig aanvaar Ignatius dat pyn nodig is omdat dit geestelike groei veroorsaak, maar bid hy dat sy orde nie pyn sal veroorsaak nie. Drie keiserportrette het oorspronklik verskyn in Standpunte van Januarie 1947, met verklarende aantekeninge oor die historiese agtergrond van die drie figure. Hierdie gedigte behandel die oorgang van die heidense na die Christelike deur die drie keisers se futiele weerstand teen kerstening. In die eerste sonnet wil Aurelianus vir die Romeinse Ryk nog iets red van die kultus van die Onoorwinlike Son waarvan hy ’n aanhanger was en wat die stryd tussen Lig en Duisternis as sentrale oortuiging gehad het. In die tweede gedig (Diocletianus) word die Christene gesien as eensydig wat slegs die een dun draad volg, terwyl die Ryk verstar en oorgelewer is aan ’n duister toekoms. Galerius was een van die aktiefste leiers van die verset teen die nuwe godsdiens en die een wat verplig was om voor sy dood die vervolging te staak en aan die beweging ’n vrye loop te gee. Hy verwys dan na die dood en die wanhoop dat Christus se ryk van nederigheid en smaad oor die Romeinse Ryk sal opstoot. Ook oorspronklik gepubliseer in Standpunte van Januarie 1947 is Griekse digter, met die titel wat hier verander word na Clifton. In hierdie sonnet vra die digter watter Griekse god hy kan bedank vir die skoonheid van die besondere Kaapse wintersdag, gevolg deur beskrywing van die skoonheid, wat verewig word deur die beskrywing op papier. Die Doper in die woestyn gee ’n visie op die komende Christendom as bepalend vir die impak van hierdie godsdiens op die mensdom en verskaf ’n nuwe dimensie aan die geding met God tema. Aanvanklik is die Doper (Johannes) aan die woord en gee hy teenstellings tussen die hede en verlede, met Jerusalem wat vroeër ’n suiwer stad was waarin God se liefde gevind kon word, nou in sonde verval het en daar ’n valse vrede heers. Die aksent verskuif hierna toenemend na die self van die spreker en hy wei uit oor die taak van die profeet, naamlik dat God die mens in die wêreld laat maar tog deur hom spreek, sy mond met ’n kool aanraak en sy denke volledig in God se hand is. In die slotgedeelte is die spreker bewus van ’n onbepaalde heerlikheid wat in aantog is, met duidelike toespelings op die koms van Christus. Die slot met sy waterbeelde is dan in direkte teenstelling met die begin se woestynbeelde. Saam met hierdie soort tipiese verse, wat inspanning neem om te verstaan en die diepte en betekenislae daarvan te bepaal, bevat hierdie bundel ook die Klipwerk-gedigte, ’n bonte mosaïek van willekeurige indrukke. Dit is ’n verrassing in sy oeuvre en bring ’n aardse element in ons digkuns, die toonaard waarvan later deur digters soos Boerneef voortgesit en verder verfyn is. Louw wou hier volgens sy eie getuienis die eiesoortige jeugwêreld van die Koue Bokkeveld by Sutherland oproep met sy koue, wreedhede, droewighede, uitbundige vrolikheid, seks en obseniteite, bygeloof, haat, spot, liefdesjaloesie en liefdesverdriet. Al die elemente werk op mekaar in om ’n hele wêreld te skep, sodat hierdie gedeelte as ’n enkele gedig of reeks gesien behoort te word, eerder as ’n aantal los versies.[11] Die bundel sluit af met die herinneringsvers Beeld van ’n jeug: duif en perd, waarin die realistiese beskrywing van die atmosfeer op die plaaswerf belig word deur die besinning wat hierop toegepas word. Hierdie gedig betrek op sinvolle wyse die vernaamste temas van die bundel (jeugwêreld, historiese verkenning, besinning oor beskawings en Christus as verlosser), sodat die gedig ook as sluitstuk fundamenteel aandoen. Die W.A. Hofmeyr-prys word in 1954 vir Nuwe verse toegeken. Die bundel Gedigte[12] is ’n keur gemaak deur Elize Botha[10] en A.P. Grové vir gebruik in Nederland. Die bundel bevat gedigte uit al sy bundels tot op hierdie stadium, maar bevat ook veertien voorheen ongepubliseerde gedigte, wat later die kern van Tristia sal vorm.
Sy volgende (en laaste) bundel is Tristia,[13] waarvan die inhoud hoofsaaklik tydens sy verblyf tussen 1950 en 1957 in Nederland ontstaan het. Die stofomslag en titel verwys na ’n gelyknamige bundel van die Romeinse digter Ovidius, wat in 8 n.C. deur keiser Augustus na ’n afgeleë buitepos aan die Swart See verban is.[6] Tydens sy ballingskap in die koue Swart See skryf Ovidius die digbundel aan sy vriende in die “warm” Rome en die titel beteken “die treurige”. In aansluiting hierby is die oorheersende tema in die bundel ballingskap, beide geografies (Afrika teenoor Europa) as geestelik in die sin van die verstotenes en buitestanderfigure wat ontuis is in die samelewing of op soek is na geborgenheid. Die aard van die gedigte wissel van liriese en oënskynlik eenvoudige volksverse tot ingewikkelde gedigte met ’n gekompliseerde intertekstuele verwysingsveld. Hoewel die bundel op die eerste oogopslag nie besonder heg gestruktureer is nie, openbaar nadere studie ’n aantal terugkerende motiewe en veral ’n stemmingseenheid, met verskeie gedigte wat sterk onderlinge samehang vertoon en saamgelees behoort te word om hulle volle betekenisinhoud te verkry. Die inhoud van die bundel reflekteer die verlange na die vaderland, maar ook en veral die droefheid om die treurige gebeure in die geskiedenis (waar onder andere Tsaristiese en Kommunistiese Rusland, die Renaissance, die vroeë Christendom, Hongarye se opstand teen Kommunisme en tydgenootlike Suid-Afrika betrek word), die mislukking van die liefde en die isolasie van die goddelike. Die soektog na God is ’n soeke na ’n teken, wat apart staan van simbool. Die simbool word in homself vervat, terwyl ’n teken altyd na iets anders wys – derhalwe is dit wat die mens doen, slegs blote nabootsing van die goddelike, wat egter nie volkome nageboots kan word nie. Die strewe na skoonheid, mensheid en reinheid is dus gedoem, maar dit onthef die mens nie van die plig om aan te hou strewe nie. Die eerste afdeling is Verse. Voorspel 1950 is die aanvangsgedig van die bundel, waarin die spreker afskeid neem van die Bolandse wêreld met sy wyn, somer en son en die donkerte van Nederland in die vooruitsig stel. Hierin word die haas onmoontlike opdrag gestel om beide mensheid en reinheid na te streef. Die selfbewuste vakman wat suiwerheid van vorm nastreef, vind gestalte in die vyftiende-eeuse skilder Piero della Francesca wat die emosies vir sy kuns verwerp en die volle werklikheid in sy skilderye wil laat straal. Die besef kom egter in die slotstrofe dat die volle “Syn” of wese van dinge deur hom tot ’n “Bestaan” verklein word. Hierdie insig lei tot die nederigheid dat die mens niks wesenlik kan skep nie en aangewys is op naskepping. Klank en betekenisspel is vernuftig in die kort gedigte Die fles die word so bitter min en Klein variasie op die woord ‘gaan’. Liefdesgedigte vorm ’n belangrike deel van die bundel, maar dit is meermale die skeiding tussen mense wat uitgebeeld word, soos in Dubbelportret. Ars poetica stel die streng eise van die poësie en die poging om die skepping te deurdink en deurpraat. Die digter maak die stelling dat uit gevormde literatuur nooit weer poësie te maak is nie en bespreek dan die boumateriaal van die kunswerk. ’n Towerfluit is eintlik nodig vir die skeppingsproses sodat die werklikheid omgetower kan word en die kunstenaar tot die essensiële kan deurdring, maar so ’n fluit bestaan nie. Daarom moet die kunstenaar hom losmaak van stelsels, opvattinge, oorlewerings en suiwer en elementêr dink. Karoo-dorp: Someraand is boeiende jeugherinnering wat op eenvoudige wyse weergegee word, met natuurlike progressie van laatmiddag tot aand, waar die nag en die beskrywing van die tante met kanker ook die naderende dood van nie net die dag nie, maar ook die mens in die vooruitsig stel. Die wind in die baai het gaan lê suggereer effektief dat die windstilte in Tafelbaai slegs tydelik is en dat dit net soos in die ander nabygeleë gebiede steeds gevaarlik is. Die seun wat dit dan in sy blikboot op die water waag se lewe is inderdaad in gevaar en word simbolies van die mens se waagmoed om ten spyte van sy beperkinge tog te droom en groot dinge aan te pak. Die elegiese toon oor die mens en sy droewige bestaan bereik ’n hoogtepunt in die tweede afdeling (Tristia). Die herinnering aan Suid-Afrika en die spreker se gevoel teenoor sy land vind op verskillende maniere uiting, soos in Ek haat en ek het lief, terwyl Nuusberigte: 1956 ’n verskeidenheid fragmente is waarin die verlange afwesig is en die opvatting van Afrikanerskap as iets heiligs verwerp word. Tarragona is die plek waar die spreker die wees en bestaan aangryp en die oomblik en die ewigheid in hulle gelyktydigheid herken. Die spreker in Groet in bruin gee ’n boodskap aan die bruingebrande vrou in die Mediterreense wêreld en daardeur ook ’n loflied aan die tydloosheid en verganklikheid van die aarde. Telkens in hierdie afdeling is daar ook ’n klag oor en aanklag teen geweld in al sy vorme, soos bevat in die masjien (Svend Foyn het die harpoenkanon wat daarop gemik is om walvisse uit te wis) of die politiek (Sowjet-skrywer). Die bundel sluit af met twee odes. Hongarye: November 1956 het as onderwerp die Hongaarse opstand teen Kommunistiese beheer, die magswellus van die Kommunisme en die politieke spel van die Weste met sy gevoelloosheid vir menslike lyding. Groot ode is ’n hoogtepunt met die behandeling van die gees se reis op die eensame vaart na heiligheid en volledigheid wat nie op aarde te kry is nie. Die uiterlike raamwerk van die gedig is die besoek aan ’n grot waarin die spreker tekens van die oerlewe waarneem. Hierdie waarnemings laat die spreker dan dink aan die groot tydperke in die geskiedenis van die aarde en laat hom vrae oor die lewe in die toekoms stel. So poog hy om sekerheid te verkry oor die vraag of dit moontlik is vir die mens om met sy beperkte kenvermoë die begrip van die Syn te bereik en met tekens te benoem. Telkens is hy oortuig van die mens se nietigheid, wat nietemin terselfdertyd beklee is met kennis van en aanvoeling vir die godheid. Dwarsdeur die bundel is ironie die standhoudendste kenmerk, sodat die meeste van die gedigte meervoudige betekenislae verkry. Ná 1962 publiseer Louw altesaam vyf gedigte in Standpunte, Kol en ’n portefeulje van grafiese werke deur Bettie Cilliers-Barnard en hierdie gedigte word as ’n spesiale afdeling in die 1975-uitgawe van Tristia gepubliseer, terwyl ander voltooide verse nog in manuskripvorm bestaan. Onder die opgenome nagelate verse is Wordende naakt en die Feesgedig vir die vyf-en-sewentigste verjaardag van die N.G. Kerk Johannesburg opvallend. Louw skryf self verklarende aantekeninge vir laasgenoemde gedig in Standpunte van Desember 1963. Tristia verower die C.N.A.-prys in 1962 en dit word in 1965 met die Hertzogprys bekroon. In 2005 wys ’n paneel van deskundiges hierdie digbundel aan as die beste digbundel ooit in Afrikaans.
Adam Small vertaal van sy gedigte in Engels en dit word in 1975 as Oh wide and sad land gepubliseer, terwyl Anthony Dawes Raka in Engels en W.A. Kellner Raka in Duits vertaal. Ander vertalers van sy werk sluit in Guy Butler, William Branford, Anthony Delius en C.J.D. Harvey. Na sy dood word sy[14]Versamelde gedigte in een band[15] byeengebring en sy seun[16] Peter stel later ’n keur saam uit sy korter poësie,[17] wat hy onder die titel[18]Verborge vuur publiseer, asook ’n keur uit sy meer toeganklike gedigte onder die titel Die mooiste van Van Wyk Louw (sic).[19][20] Sy gedigte word in ’n groot aantal versamelbundels opgeneem,[21] waaronder Groot verseboek, Die Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte, Uit ons digkuns, Digters en digkuns, Afrikaanse versameling, Afrikaanse ballades,[22]Digters en digsoorte, Woordpaljas, Afrikaanse verse, Ons jongste letterkunde, Digterstemme, Die junior digbundel, Junior verseboek, Nuwe Kleinverseboek, Die dye trek die dye aan, Miskien sal ek die wingerd prys, Liggaamlose taal, Uit ons letterkunde, My Afrikaanse verseboek, Die goue vreugde, Tussen die engtes, Voorspraak en Faune. Hy publiseer sy gedigte ook in etlike ander publikasies en tydskrifte, insluitende Standpunte en Kol. Saam met D.B. Bosman, W.E.G. Louw en Jan Greshoff stel hy die bloemlesing Tussen die engtes (1940) saam met die doel om Nederlandse skrywers tydens die Duitse besetting te steun, terwyl Treknet ’n keuse uit Afrikaanse digters se werk is wat hy met medewerking van Ernst Lindenberg saamstel.
Drama
Sy dramas is belangwekkend, veral aangesien hy by uitstek die persoon is wat eksperimenteer met vorm en tegniek, al is sy dramatiese werke nie almal ewe geslaagd nie. Hy skryf beide komedies en tragedies, prosadramas en versdramas, verhoogdramas en hoorspele en hy maak gebruik van verskillende perspektiewe en vertellers soos ’n koor, die verteller, die terugflits en die dagboekinskrywing. As student aan die Universiteit van Kaapstad skryf hy in 1923 sy eerste versdrama (waarvoor Shakespeare se Twelfth Night as model dien) met gebruik van Afrikaanse volksliedjies en spreekwoorde en landelike figure uit die Karoo as karakters. Slegs fragmente van hierdie manuskrip is bewaar. Sy prosadrama, Konrad,Prins van Elsass, verskyn in Oktober 1924 in die Kaapse studenteblad, die Kwartaalblad van die Universiteit van Kaapstad. Hiervoor kry hy ’n eerste prys van die Afrikaanse Taal- en Kultuurvereniging van die universiteit. Die drama bestaan uit ses kort tonele. Prins Konrad en sy magte kom in die Duitsland van voor die Christendom te staan teen die graaf van Lemberg, ’n roofridder ook bekend as die Bergarend of Wolfram. Konrad word gevange geneem en sy vader, die koning, word voor die keuse gestel om óf ’n gedeelte van sy grondgebied af te staan óf Konrad word gedood. Na ’n innerlike stryd besluit die koning om Konrad te laat leef. Wanneer Konrad hoor dat die Bergarend se voorwaardes aanvaar is, beskou hy dit as ’n klad op sy mense en pleeg eerder selfmoord as om ’n eerlose vryheid te verkry.
Louw eksperimenteer in die dertigerjare met verskeie dramas wat almal onvoltooid en ongepubliseer bly, onder andere ’n groepsdrama in vier bedrywe wat geen individuele helde of skurke het nie, slegs die hele familie. Daar is ook ’n drama oor ’n vader en sy seun Jan wat hulle besig hou met onwettige drankhandel en ’n stuk oor Skuld en boete (alternatiewe titel Gewete) oor ’n jong vreemdeling in ’n dorp waar ’n meisie die vorige week vermoedelik selfdood gepleeg het. Terwyl hy met Die dieper reg besig is, werk hy aan ’n gedig in dramavorm oor die Prometheus-figuur. Hierdie versdrama is egter nooit voltooi nie, en slegs enkele aantekeninge en dialoogfragmente is in manuskripvorm oorgelewer. In die vroeë veertigerjare skryf hy aan Broederskap van die dood (ook genoem Die bloedbroederskap of ’n Soldaat kom terug), waarvan beknopte aantekeninge en die voltooide teks van twee tonele oorgelewer is, terwyl hy in hierdie tyd ook ’n poppespel oor Nebukadneser of Die man wat die poppe laat dans beoog, wat nooit voltooi is nie.
Op versoek van Anna Neethling-Pohl skryf hy in 1938 die geleentheidstuk Die dieper reg[6] vir opvoering met die hoeksteenlegging van die Voortrekkermonument. Hierin verskyn die Voortrekkers ná hul sterwe in die Saal van die Ewige Geregtigheid om te verneem wat die oordeel oor hulle dade is.[6] Soos in ’n hofsaak staan ’n Voortrekkerman, Voortrekkervrou en kind en ’n Voortrekkerkoor hier as aangeklaagdes, waarna die stryd tussen hulle Voorspraak en die Aanklaer volg. Die man, vrou en kind lewer self hulle pleitstukke en luister dan na die Stem van die Geregtigheid se oordeel. Die drama word verdeel in ’n voorspel, twee episodes en ’n naspel. Die voorspel gee die eksposisie deur middel van ’n koorlied, terwyl in die eerste episode die Voorspraak en Aanklaer hulle sake uiteensit en die Man, Vrou en Kind hulle pleitredes lewer. Die tweede episode verteenwoordig die klimaks, veral in die sterk stryd van die Man, terwyl die Aanklaer se standpunte hier aanmerklik swakker is. Die naspel gee dan die uitspraak van die Ewige Geregtigheid, die Voortrekkers se reaksie en ’n slotsang deur al die figure saam. Hierdie drama se struktuur sluit aan by die moraliteitspele van die Middeleeue en die tradisie van die sinnespel, iets wat versterk word deurdat die spel nie oor die lot van ’n enkeling nie maar van ’n gemeenskap handel. Die historisiteit word dus ondergeskik aan die filosofiese problematiek. Onderliggend aan die drama is die idee dat blote voortbestaan van ’n volk nie geregverdig is as daardie voortbestaan nie in geregtigheid plaasvind nie. Veral indrukwekkend is die klaagsang O wye en droewe land, wat presies in die middel van hierdie stuk voorkom, waarin daar gevra word of daar nie uit hierdie land wat soveel lyding en leed voortgebring het, nie ook ’n grootse skoonheid sal oprys nie. Louw slaag met hierdie liriese gedig of koorspel (dit is nie werklik ’n drama in die tradisionele sin van die woord nie) daarin om verby die geleentheid te gaan in sy weergawe van die oordeel oor die reg van die voortbestaan van ’n volk en dit bevat van sy beste poësie tot op daardie stadium.
Louw begin reeds in November 1941 werk aan wat eindelik sy versdrama [23]Germanicus[10] sou wees. Hy oorweeg om ’n drama oor Gaius Caesar Caligula te skryf, maar ’n studie van verskeie werke oor die Romeinse periode lei hom betreklik gou na Germanicus, die vader van Caligula.[24] In Februarie 1944 begin hy ernstig skryf. Hy maak die drama in Desember 1944 voorlopig klaar, maar met die wete dat daar nog baie skaafwerk kortkom. ’n Fragment word in April 1946 in Standpunte gepubliseer en nog ’n fragment in Standpunte van Desember 1951.[6] Dit lê daarna vir baie jare onafgerond in sy laaie, terwyl hy slegs periodiek daaraan werk. Wanneer die SAUK in die middel vyftigerjare navraag doen oor Germanicus vir uitsending, belowe Louw om die drama klaar te maak sodat dit vroeg in 1956 uitgesaai kan word. Dit word ook daarna gepubliseer en word allerweë beskou as Louw se mees indrukwekkende dramatiese werk. Geskoei op die lees van die tragedie behandel hierdie versdrama die lewe van Germanicus. Dit speel af in die jare tussen 14 en 19 n.C.[6] in ’n tyd toe daar algemene immoraliteit en sedelike verval in Rome heers, kort na Augustus se dood. Germanicus is die seëvierende bevelvoerder van die Romeinse magte wat die Germane oorwin en hy is geoormerk om die bewind in Rome by sy oom Tiberius oor te neem. Verskillende groepe wil vir hulle eie redes hê dat Germanicus die mag in Rome moet opeis. Die soldate onder sy bevel wil dit hê uit magsug en gierigheid, terwyl die republikeine die Romeinse aristokrasie in hul ou magsposisie wil herstel. Wanneer hy terug geroep word na Rome, dring sy offisiere en sy vrou daarop aan dat hy teruggaan aan die hoof van sy legioene. Germanicus wil egter getrou bly aan sy persoonlike ideaal van menslikheid en regverdigheid en weier om in te gryp. Die drama stel dan die waardes van vrede en harmonie teenoor mag en geweld, wreedheid teenoor liefde en onbaatsugtige diens teenoor selfsug en wellus. Eindelik word Germanicus in sy hoofstad in die ooste, Antiochië, vergiftig. Hy sterf voor hy die hoogste sport kon bereik, met sy oorwinning slegs dat hy aan homself getrou gebly het. Die tragedie is dan die tragedie van besluiteloosheid deurdat Germanicus se ideale te suiwer is vir die wêreld waarin hy leef en hy nie die heerskappy wil opneem nie omdat hy kan sien wat die keiserskap aan ’n mens kan doen – dit is egter juis hierdie weiering wat toelaat dat die goeie eindelik nie seëvier nie. Deur Louw se noukeurige keuse en uitbeelding van karakters en situasies wat die totale spektrum van menswees simboliseer (byvoorbeeld suiwerheid en integriteit van gees, trotse eensaamheid, wellus, wreedheid, sinisme, liefde, trou, haat) slaag hy daarin om die botsing tussen die idee-wêrelde van selfsug en gemeenskaplikheid genuanseerd en dramaties effektief uit te beeld. ’n Baie groot prestasie is die versdialoog, wat die verhewe idees duidelik in suiwer versvorm maar op die oor nouliks herkenbaar as vers weergee. Ten spyte van die feit dat hierdie drama in ’n heidense wêreld afspeel, lees P. du P. Grobler op verantwoorde wyse ook ’n parallel tussen Christus en Germanicus se lydensweg, wat ’n verdere moontlike betekenislaag ontsluit.[25]Germanicus verower in 1956 die W.A. Hofmeyr-prys en word in 1960 met die Hertzogprys bekroon.
Koning-eenoog of Nie vir geleerdes,[26] ’n blyspel waarin hy die skyn-intellektueles satiriseer, beleef sy eerste opvoering in 1960 en word in 1963 gepubliseer.[13] Dit is ’n geleentheidstuk geskryf vir die Uniefees van 1960 en die milieu is ’n Afrikaanse universiteitstad in die dae voor Uniewording in 1910.[27] Die professore besef dat hulle aan die vooraand staan van ’n belangrike historiese gebeurtenis en laat dan die universiteit se senaat skilder, sodat hulleself verheerlik kan word. Die sogenaamde kunsskilder, Bokkh, word egter as bedrieër ontmasker, maar met sy ontmaskering word die geleerdes se selfsugtige strewe na eie eer en belang ook ontbloot, asook die vroue as oppervlakkige en pretensieuse sosiale aandagsoekers. Hoewel geplaas binne ’n spesifieke tyd, is die gegewe nie tydgebonde nie en is dit ’n satire op selfsugtige eiewaansoekers van enige tyd. Met hierdie stuk kry die Afrikaanse drama ook sy vernuftige hoofkarakterskelm (soos ’n Reinaert van ouds) wat aan die einde verdwyn en almal anders op hulle neuse laat kyk.
Die pluimsaad waai ver is ’n opdragstuk, geskryf vir TRUK by geleentheid van die eerste Republiekfees van 1966. Die titel verwys na die feit dat ’n enkele saad ver kan waai en baie kan voortplant, met verwysing na die Afrikanervolk se ontstaan. Veelseggend het die drama ook ’n subtitel, naamlik Bitter begin, waarin aangedui word dat republiekwording se begin gesetel was in bitterheid teenoor die vyand maar ook teenoor verraaiers in eie geledere. Die kernvraag onderliggend aan die drama is die aard van ’n volk. Die drama gee ’n beeld van die baie boustene waarvan ’n volk opgebou word, met goeies en slegtes, getroues en verraaiers, dapperes en lafaards, koppiges en verstandiges wat almal geakkommodeer word. Die aksie is tydens die Anglo-Boereoorlog, met president Steyn die spil waarom die drama draai. Hoewel die agtergrond die oorlog is, spits die drama hom meer toe op die interne stryd binne die Afrikanervolk. Die Visser-familie word gebruik as simbool van die volk met sy teenstellings en sy lotgevalle, met die verteller in die drama grootmoeder Visser, wat die gebeure aan haar kleinseun Marthinus vertel. Haar man (Grootvader) is teen die oorlog gekant, terwyl sy seun, Jan Visser, by generaal De la Rey se kommando aansluit. Jan se suster, Anna, is verlief op die Kapenaar Pieter, wat as rebel by die Boeremagte aansluit. Pieter word gevang en as rebel tereggestel, terwyl Jan ontnugter word deur die onderlinge stryery en gevegte tussen die Boeremagte en dan as joiner by die Engelse magte aansluit. Die Grootvader stig die Boer Peace Committee om voorbrand te doen vir beëindiging van die oorlog, maar word deur sy eie mense gevang, verhoor en tereggestel. Die generaals word ook teenoor mekaar gestel, met diegene soos generaal Cronjé wat aan die outydse manier van dinge doen vasklou, terwyl generaal De la Rey aan die voorpunt staan van nuwe dinge doen en leer. Intussen probeer president Steyn tevergeefs sy twistende generaals sover te kry om saam te werk en hy weier om aan die vredesonderhandelinge deel te neem. Sy beroerte, wat hom verlam laat, is simbolies van sy magteloosheid as leier om die volk saam te snoer en te laat saamstaan. As verteller snoer die grootmoeder die gebeure en karakters saam en stel sake in perspektief, soos ook die heldhaftige en bewonderenswaardige in die vyand se kamp.
Berei in die woestyn[28] is ’n opdragstuk vir die Departement van Landbou se Fees van die Grond in 1968. Die subtitel tipeer hierdie as ’n “sinne- en waspel” (belangrike toneelwerke uit die Middeleeue). In die sinnespel word lewensverskynsels deur lewende figure voorgestel en die wa-spel is deur rondreisende toneelgeselskappe op die Middeleeuse markpleine opgevoer. Die doel was didakties van aard, sodat die mense kon leer uit dit wat hulle sien, terwyl Louw hier ook kommentaar lewer op die leer. Hierdie versdrama dramatiseer die volkstelling in 2 Samuel 24 en wentel om ’n volk wat groot sondes in hom ronddra en slegs deur die aflegging daarvan weer in kontak met God kan kom. Die profeet word teenoor die volk gestel, waar die profeet verwerp word omdat hy nie sê wat die volk wil hoor nie. Die profeet kla naamlik die Heerser en die volk aan dat hulle die land nie bewaar het nie en die mooi land van voorheen tot ’n woestyn gemaak het. Die sinnepoppe wat die profeet oproep beeld die aard van die sonde uit: Verwatenheid (verwaandheid), Oordaad, Versekerdheid en Traak-my-nie-agtigheid, waarna die oordeel van God in die gedaantes van Droogte en Hongersnood die volk tot besinning en belydenis bring. Alhoewel die gebeure basies in die Ou-Testamentiese Israel afspeel, word die handeling telkens na ’n Suid-Afrikaanse milieu verskuif.
Radiodramas
Louw is veral produktief op die gebied van die hoorspel.[29]Dias word reeds op 5 Desember 1949 deur die SAUK uitgesaai en in Oktober 1950 word fragmente opgeneem[10] in Standpunte, maar die werk as geheel word eers in 1952 gepubliseer.[6] Die geheel bestaan uit vyf tonele waarin Dias se tog om die Kaap op pad na Indië, sy gedwonge terugtog na Portugal en sy dood twaalf jaar later gedramatiseer word. Dias se ontdekkingstog in die laaste kwart van die vyftiende eeu is ’n poging om die grense van die bekende wêreld te verskuif deur ’n seeroete na Indië te vind, ’n taak wat hy aanpak in die volle vertroue dat dit ’n Godgegewe taak is en hy ’n uitverkorene. Die drang om die eerste mens te word wat die onbekende bereik word in die eerste toneel uitgebeeld. Dias se vertroue wankel wanneer hulle in die tweede toneel in ’n storm beland en dit lyk of hulle kan vergaan, maar hierdie vertroue keer terug in al sy eersugtigheid wanneer die storm bedaar en hy vind dat hulle om die suidpunt van Afrika geseil het, verder as enigeen vantevore. Die derde toneel is die hoogtepunt van hierdie hoorspel. Noudat die seevaarders die mylpaal van die suidpunt van Afrika bereik het, voel die manskappe dat hulle die doel van hulle vaart bereik het en dat hulle nou eerder moet omdraai, omdat die onbekende en waarskynlik die dood op hulle wag as hulle verder sou gaan. Dias oorreed hulle om slegs drie dae verder te vaar, in die vaste geloof dat hulle in hierdie tyd ’n teken sal kry van God se guns. Sy oormoed bring hom nou in botsing met God. God stuur eindelik vir hom die teken waarna hy gesoek het, maar dit is ’n storm waartydens sy boot en bemanning vernietig word en hy gedwing word tot persoonlike suiwering. Dias besef dat hy nie vir die vaart bestem was nie, dat God oor Sy eie tyd beskik en nie van hóm die werk wou hê nie. Die slottoneel speel twaalf jaar na sy ervarings op die ontdekkingstog af, ná die groot ontdekkings van Christopher Columbus en Vasco da Gama. Dias is nou ’n vergete skeepskaptein in die vloot van Cabral. Hy besef nou dat nie alleen die tyd teen hom was nie, maar ook iets binne hom wat hom ongeskik gemaak het vir hierdie groot taak. In hierdie hoorspel verteenwoordig die persoon van Dias die middelpunt en voltrek die dramatiese aksie hom feitlik volkome binne Dias af, terwyl byfigure hoofsaaklik die rol vervul van figuurlike verteenwoordigers van aspekte van die menslike siel en soms selfs projeksies is van Dias self. Dit bring mee dat die stuk inboet aan dramatiese konflik en soos Die dieper reg in sy voltooide vorm iewers tussen drama en epies-liriese poësie lê.
Saam met die komponis Henk Badings van Nederland skryf hy in 1957 die radiofoniese opera[30]Asterion.[13]Die titel kan op verskillende betekenisse dui, almal afgelei van die kern van die woord, naamlik “aster”, wat “ster” beteken. Die woord verwys na ’n stervormige spinnekop in die tarantula-familie, wat eeue lank ten onregte aanspreeklik gehou is vir die sogenaamde dans-siekte wat aan die lydende ’n waansinnige dansbegeerte gee, terwyl die astrion ’n volmaakte vonkelwit edelsteen is met die vorm van ’n ster wat daarin skitter. Die verhaal is van die ou hoftowenaar (Magiër) wat op versoek van ’n selfsugtige prinses vir Asterion skep, ’n jong man volmaak van gestalte en voorkoms. Hy is egter geheel en al intellek en wil alles soos hyself volmaak simmetries hê. So verander hy ’n blom in ’n kristal, laat wolke en watervalle stilstaan en bespot gewone mense. Die voedster van die prinses laat hy sterf omdat sy reeds oud en lelik was, waarna die prinses die hoftowenaar noodgedwonge versoek om Asterion weer terug te verander in sy oerstof. Vir haar listige rol in die drama verdryf die ou Magiër die prinses en laat Asterion dan terugkeer in homself. Hierna kan dinge weer hulle normale gang hervat. Die ou Magiër verteenwoordig die mens as religieuse wese wat waak oor die heilige geheime en dit gebruik tot beskerming van die mens. Eindelik lewer die stuk dan kommentaar op die mens se aanhoudende tevergeefse soeke na tegniese volmaaktheid, in stede daarvan dat die wonder van die onvoltooidheid en onvoltooibaarheid van die mens en die wêreld herken en geniet word. Asterion word vir die eerste keer in April 1958 uitgesaai maar eers in 1965 gepubliseer.
Reeds in 1951 skryf hy die hoorspele Die vonnis, Die eerste Voortrek en Kruger breek die pad oop (wat in 1964 saam gepubliseer word as Kruger breek die pad oop en ander hoorspele). Die vonnis behandel ’n voorval tydens Van Riebeeck se nedersetting aan die Kaap. Deur middel van terugflitse dink Van Riebeeck in Batavia terug aan die tyd in die Kaap en die vonnis wat vir ’n dronk en beledigende muiter opgelê is, naamlik om hom die trompetter te maak. Van Riebeeck se agternaperspektief en besinning oor sy Kaapse verblyf, met die versugting of hy ooit daar onthou sal word, gee aan hierdie hoorspel ’n wyer perspektief as slegs ’n nostalgiese herinnering. Die eerste Voortrek speel in 1691 af op ’n veepos aan die verste grens van die destydse nedersetting. Die broers Willem en Abel het verskillende temperamente, met Willem wat meer van ’n rustige graanboer is en Abel die rustelose veeboer met swerwersbloed. Beide is verlief op hulle aangenome suster Maria. Abel kom in botsing met sy vader wat kom met die nuus dat Simon van der Stel ’n proklamasie uitgevaardig het wat hulle beveel om terug te keer na die Boland toe, omdat hy nie meer groot veeboerdery wil hê nie. In hierdie krisis situasie maak Maria dan ook haar keuse.[31]Kruger breek die pad oop (reeds aan die einde van 1951 oor Radio Hilversum uitgesaai) speel af in die tydperk 1863–1864 in Transvaal toe die jong Paul Kruger vir die eerste keer as leier na vore tree en verskillende burgergroepe moes leer om tussen reg en die wet te onderskei. Deur sy ysterwil dwing hy die strydende groepe om die knie voor die wet te buig en voorkom sodoende ’n dreigende burgeroorlog.[13] Aangesien hierdie ’n betreklik onbekende episode uit die geskiedenis is, gee die dramaturg telkens deur middel van ’n aankondiger ’n uiteensetting van die agtergrond en ook wat gebeur in die tyd tussen die dramatiese handeling, wat afbreuk doen aan die dramatiese gang.
In 1955 word die hoorspel Die vliegende Hollander oor Wêreldomroep van Hilversum uitgesaai en Louw speel die hoofrol en Truida speel al die vrouerolle self. Die titel verwys na die legende van ’n spookskip wat met dooies beman word en met volle seile teen die wind invaar. Louw skryf die hoorspel gedeeltelik in versvorm en vertel hoe hierdie skip by verskeie geleenthede mense na Suid-Afrika help bring het, onder wie die Hugenote, moderne Hollandse immigrante en idealistiese Hollanders wat in 1899 aan Boerekant kom veg in die Anglo-Boereoorlog. Die onvermoë om te sterf is deel van die legende. Louw weier egter dat die stuk gepubliseer word.
Met drie verwante radiodramas (Die held, Lewenslyn en Dagboek van ’n soldaat), waarin die keuses wat mense maak ’n beslissende impak op hulle lewens uitoefen, lewer Louw van sy beste werk in hierdie genre. In 1955 word[13]Die held uitgesaai en hierdie hoorbeeld word in 1962 gepubliseer.[6] Dit verhaal ’n episode uit die Duitse besetting van Frankryk tydens die Tweede Wêreldoorlog. ’n Professionele inbreker, Louis Girod, word deur ’n misverstand deur die Duitsers gevang onder die indruk dat hy deel is van die ondergrondse versetsbeweging, terwyl hy in werklikheid van plan was om die huis te beroof.[6] So word hy dan onbedoeld ’n held in die oë van sy eie mense. Louis kan homself red deur die waarheid te openbaar, maar aanvaar eindelik eerder die doodstraf en die roem van ’n held ter wille van sy gesin en hulle dunk van hom. In hierdie radiodrama word die konsep van wat ’n held is en hoe relatief die waarheid is, op boeiende wyse ondersoek. Die kernvraag is waarvoor Girod eindelik gesterf het. Die verhaal word vertel deur die Franse dokter, René Ménard, wat na die gevangenes omsien en aan wie Louis in vertroue sy verhaal vertel, met die versoek om na sy gesin om te sien.
Lewenslyn[13] word vir die eerste keer op 28 Junie 1957 uitgesaai en in 1962 gepubliseer en behandel die onafwendbaarheid van die selfsugtige mens se lewensloop. Die titel verwys ook na die selfsugtige Esmé se lewensloop, wat eers akrobaat in Ciano se sirkus is en later die motorfietsjaer teen die doodsmuur word.[6] Eers loop haar lewenslyn met loop en dans op die koord, op dieselfde hoogte, met die jaag teen die doodsmuur wat haar al hoër neem. Dit is wat sy wil hê, dat sy bewonder moet word en al hoër uitstyg. In die proses stop sy selfs nie vir ander mense se dood as dit haar loopbaan en planne kan bevorder nie. Na ’n ongeluk teen die muur sterf sy en beland voor Morse, die alwetende, wat haar ’n kykie in haar siel gee sodat sy kan besef hoe selfsugtig en ongevoelig sy regtig is. Sy kry dan ’n kans om haar lewe oor te leef en ontvang drie herkenbare waarskuwings om haar op koers te hou, maar maak weer presies dieselfde foute, al het sy ’n volkome vrye wil gehad om ander besluite te neem. So word die stuk ’n boeiende ontleding en ontmaskering van die mens se bewussyn en onderbewuste. Verder indrukwekkend in hierdie radiodrama is Louw se gebruik van die tegniese moontlikhede van die medium, wat benewens die klankeffekte die tydspronge en terugflitse insluit. ’n Engelse vertaling deur M.M. du Toit is deur die Engelse Diens uitgesaai.
Dagboek van ’n soldaat[13] van 1961 word primêr aangebied as die dagboek van ’n kaptein (Gerardo de Torres)[6] in die bevrydingsleër wat die onderdrukte eilandbewoners van die ysere diktatuur van die oorheerser Lobos wil bevry. Die kaptein is in beheer van die sentrale inligtingsentrum van die rebelle. In dagboekvorm val die aksent op die kaptein se persoonlike verhoudings, leed, gedagtes en gevoelens, en die dramatiese situasies is almal direkte voorstellings van sy ervarings as soldaat, seun en minnaar. Lobos maak van onderduimse, wrede en onmenslike metodes gebruik om die invallers te oorwin. Een van die slagoffers is Gerardo se vader, wat deur Lobos se aanhangers opgehang word. Die leier van die bevrydingsleër, generaal Alonso, besluit dan om dieselfde wreedaardige taktiek te gebruik en begin die onskuldige inwoners teregstel wat hulle nie ondersteun nie. Gerardo kom hierteen in opstand, omdat jou eie saak skoon moet wees voordat jy kan verwag om vryheid te verkry. Na sy pa se dood twyfel hy egter oor sy standpunt. In die besette stad leer hy egter die jong meisie Maria ken, wat steeds die ideaal het om haar eie pad skoon te hou. Sy word vir hom ’n inspirasie om voort te gaan met sy stryd wanneer sy voor ’n vuurpeloton gaan staan om te keer dat onskuldige gyselaars geskiet word – en dan self geskiet word. Terwyl die sentrale idee van hierdie radiodrama oortuigend is, val die gelukkige einde egter op as onrealisties. Louw ontvang die SAUK-prys vir hoorspele in 1961 vir Dagboek van ’n soldaat.
Blomme vir die winter[32] word op 24 Februarie 1956 die eerste keer deur die Afrikaanse Diens uitgesaai en ’n Engelse vertaling deur Lourens Fourie (Flowers for the winter) op 4 Oktober 1956 deur die Engelse Diens, maar eers in 1975 gepubliseer. Die verhaal speel af in Parys in 1950. Hierin ontmoet ’n man (Maurice Gèrard) ’n mooi jong meisie (Marie Fournet) en aanvanklik onbewus daarvan dat sy ’n prostituut is, begin hy haar die hof maak. Sy word oorweldig deur die feit dat hy haar met bedagsaamheid behandel, iets waaraan sy nie gewoond is nie. ’n Besondere verhouding ontstaan, al weier sy dat hulle mekaar gereeld sien. Hulle ontmoeting spoor haar aan om te probeer om haarself te hervorm, maar weens omstandighede en vroeëre veroordelings is sy onmagtig om uit haar agtergrond en lewensomstandighede te ontsnap. Sy word eindelik weer tronkstraf opgelê. Die titel verwys na die blomme wat hy vir haar koop tydens hulle eerste ontmoeting en later vir haar in die tronk stuur.
Na aanleiding van die sluipmoord op president Kennedy van Amerika in 1963 skryf hy die hoorspel[33]Die val van ’n regvaardige man,[34] wat in 1965 geskryf, in 1975 uitgesaai en in 1976 gepubliseer word.[35] Hierin word ’n vader se negejarige dogtertjie ontvoer, verkrag en vermoor.[36]Daar is aanduidings dat die verstandelik gestremde aangehoudene skuldig kan wees, maar die hof laat hom vry weens gebrek aan bewyse en veral om sielkundige redes. Die vader gryp in en skiet hom dood want hy sien dit as die wil van God dat hierdie daad gestraf moet word. Hy wil dan ook vir sy eie misdaad gestraf word, om so binne die raamwerk van sy beginsels oor geregtigheid te bly. Daarna word die werklike skuldige gevang, wat aanleiding gee tot die vader se besinning oor skuld, oordeel, God se wil en wraak. Sy hele konsep van God word verander en dit lei tot die ineenstorting van sy geestelike waardes.
Stokkiesdraai word in 1957 uitgesaai, maar word nie gepubliseer nie. Dit is ’n koshuisblyspel wat die lewe van jong meisies in die koshuis uitbeeld. ’n Jong dogter word weens oortreding van die koshuisreëls uit die skool geskors. Haar onnutsige wewenaar-vader kom om sy dogter te haal, maar laat die oujongnooi-skoolhoof in so ’n penarie beland dat sy in belang van haar goeie naam haar eie neergelegde reëls moet oortree. Hierdeur kom die verborge menslikheid in haar na vore en dit loop uit op ’n huwelik met haar “verlosser”. Die stuk het nie veel om die lyf nie, hoewel die omkeer van die situasie tog vernuftig is.
Prosa
[37][38][39][40]Reeds in die Oktober 1926 Kwartaalblad van die Universiteit van Kaapstad verskyn vier kort Impressionistiese sketse van hom. Twee hiervan is indrukke oor die strand, een is ’n waarneming van die nagwolke en die vierde is Beeldspraak en beelde, waarin hy sy kunscredo op hierdie jeugdige ouderdom uiteensit. In die dertigerjare skryf hy ’n aantal kortverhale, wat almal ongepubliseer bly. Hierna spits hy hom op prosagebied toe op die essay of skets en letterkundige werk, eerder as op fiksie. Hy lewer werk op veral die literêre (resensies, besinnings oor taal en letterkunde) en kultuurfilosofiese (polities, maatskaplik, filosofies, kultureel) terrein. Sy bydrae op beide terreine is ontsagwekkend en het ’n besondere impak op die Afrikaanse intelligentsia se ontwikkeling en denke. ’n Keur uit sy polemiese essays wat in verskeie tydskrifte verskyn, word in 1939 in die bundel Berigte te velde[41](“opstelle oor die idee van ’n Afrikaanse nasionale letterkunde”) gepubliseer.[6] Hy glo nie dat die letterkunde tot diens moet staan van slegs die uitbeelding van die Afrikaanse leefwyse nie, maar alle fasette van die samelewing moet uitbeeld en slegs die wet van voortreflikheid moet nakom. Alle voortreflike werke, ongeag die tema en filosofie daaragter, vorm dan gesamentlik die Afrikaanse nasionale letterkunde. So ondersoek hy dan die verhouding van die kunstenaar tot die volk en die betekenis van die suiwer estetiese kuns in die volkslewe. In ’n opstel oor Willem Kloos se digkuns gebruik hy die Nederlandse Tachtigers as voorbeeld van die poësie se opstand teen die verdorring van die lewe. Lojale verset[6]is “kritiese gedagtes oor ons Afrikaanse kultuurstrewe en ons literêre beweging”.[6] Die onderwerpe van hierdie essays is grootliks kultuursake en die nasionale sake van die dag, veral soos dit Afrikaans en Afrikaners raak. By hom ontstaan daar in hierdie tyd ’n sterk nasionalistiese gevoel, gepaardgaande met anti-Engels en anti-imperialistiese sentimente. Hy stel dus in hierdie essays die geestelike eenheid van die Afrikaner as die ideaal. In hierdie werke sien hy hom as een met sy volk, maar ook een met die baie groter geheel van skeppende kunstenaars regoor die wêreld, waar elke milieu sy eie vereistes stel. In die proses kom heersende praktyke en sienings wat uitgediend is onder skoot, terwyl hy terselfdertyd die leser uitdaag om aan te hou strewe na die ideale van suiwerheid en regverdigheid. Elize Botha neem die essays Die aristokratiese ideaal en Die Idee van Groot Kuns uit Lojale verset op in haar versamelbundel oor “Afrikaanse essayiste”.
In 1950 lewer hy sy intreerede by die Gemeentelijke Universiteit van Amsterdam onder die titel Die digter as intellektueel, wat daarna deur die universiteit gepubliseer word. Hierdie stuk word later herdruk in Beskouings oor poësie, ’n huldigingsbundel wat met die geleentheid van sy sestigste verjaardag aan die literator Gerrit Dekker opgedra is. Uit die rubrieke wat Louw onder die titel Die oop gesprek vir Die Huisgenoot skryf, word ’n keur saamgestel en in 1955 as Maskers van die erns”gepubliseer. In hierdie bundel besin hy veral oor die streng eise en die komplekse verantwoordelikheid wat die intellektuele lewenshouding van die mens eis. Elize Botha neem die essay Die oop gesprek hieruit op in haar versamelbundel oor Afrikaanse essayiste, terwyl Kinderfantasie later opgeneem word in Herinnering se wei, ’n versamelbundel met skrywers se jeugherinneringe. Die mens agter die boek bevat ’n aantal opstelle, aanvanklik geskryf vir Die Huisgenoot, waarin hy die mening uitspreek dat die biografiese besonderhede van ’n skrywer en ’n ontleding van sy psige na aanleiding daarvan nie van belang is vir die uitleg en waardering van die kunswerk nie. Hierdie boek maak geskiedenis daarin dat dit reeds uitverkoop is voordat dit verskyn. Louw verower in 1958 die Hertzogprys vir kritiese prosa en essay vir sy totale bydrae op hierdie gebied tot in daardie stadium, te wete Die mens agter die boek, Berigte te velde, Die digter as intellektueel, Lojale verset en Maskers van die erns.
Kort na die toekenning van die Hertzogprys vir sy kritiese prosa word voorheen ongebundelde stukke van hom wat verspreid in Die Huisgenoot, Die Burger, Standpunte en elders verskyn het, saamgebundel in Swaarte- en ligpunte en ’n Wêreld deur glas (essays oor verskeie aspekte van die literatuur) en Liberale nasionalisme (sketse en essays oor die nasionalisme). In Swaarte- en ligpunte word sy reeks oor Die ‘mens’ agter die boek weer herdruk en sy beskouings oor die kunswerk as estetiese geheel en ’n aparte “wêreld” uiteengesit. Onder andere word prikkelende essays gewy aan die bespreking van die onoplosbare probleem van die kernbepaling van die kunstenaar se uiting, of dit die publiek of eerder die medium self is, met die konsekwente opvatting dat die kunswerk slegs uit sy eie struktuur verklaar kan word. ’n Wêreld deur glas se titel verwys daarna dat elke persoon sy wêreld soos deur glas sien,[6]met sy eie vooroordele, emosies en irrasionaliteit, wat ’n suiwer objektiewe oogpunt onmoontlik maak. Die skrywer moedig die leser dan aan om dinge van meer as een kant of perspektief te bekyk en die dinge 'n paar keer in die gedagte om te draai. Die bundel bevat onder andere ’n interessante reeks beskouings oor die kritiek van T.S. Eliot, terwyl hy besondere insigte toon en verskeie belangrike literêr-teoretiese kwessies aanspreek in sy essays Oor literêre teorie. So bespreek hy dan die begrippe en metodes waarmee die kritiek en die literatuurgeskiedenis werk, met die gevolgtrekking dat hierdie hulpmiddels nie tot ’n stelsel opgebou kan word nie, maar slegs hulpmiddels bly in die proses van helder denke oor die literatuur. Liberale nasionalisme ondersoek die grondslae van die Suid-Afrikaanse bestaan. Louw se sleutelinsig oor die nasionalisme is dat die voortbestaan van ’n volk slegs geregverdig is as dit ook in geregtigheid geskied, terwyl hy ook besin oor die demokrasie as regeringsvorm. Hy poog nie om ’n omvattende sisteem as oplossing aan te bied nie, maar maak eerder sy lesers van die probleme bewus en dui breë riglyne aan waarvolgens ’n oplossing gesoek kan word.
Die radiopraatjies wat hy van Augustus 1957 tot Maart 1958 vir Radio Nederland se Wêreldomroep gelewer het, word in 1961 gepubliseer as[13]Vernuwing in die prosa,[6]aangevul met ’n voorwoord en die belangrike hoofstuk oor Nakaart oor vernuwings. In hierdie boek behandel hy die belangrikheid van vernuwing in die prosa en toon hy ook aan hoe die prosa vernuwe kan word. Hy dui aan dat die Afrikaanse prosa vasgeval het in die groef van gemoedelik-lokale-realisme en vernuwe kan word deur nuwe temas, nuwe woordgebruik, nuwe maniere van bou of aanbieding van die feite en ’n nuwe wêreldbeskouing. Verder wys hy op die nuk van die prosaskrywer om kant te kies (byvoorbeeld vir die plaaslewe en teen die stadslewe) en derhalwe ’n moraliserende lessie inwerk, eerder as om slegs objektief beeldend die werklikheid te beskryf. Hy bevraagteken ook diepgewortelde menings van sy tyd dat vertelkuns minderwaardig is en dat prosa “beeldend” moet wees. Hierdie werk, saam met sy inleiding getitel By ons jongste prosa tot die versamelbundel Windroos in 1964, oefen baie groot invloed uit op die geslag van Sestig in ons letterkunde, wat inderdaad die Afrikaanse prosa vernuwe. Elize Botha neem die essay Laat ons nie roem nie uit hierdie bundel op in Afrikaanse essayiste.
Opstelle oor ons ouer digters[42] bevat essays oor van die eerste digters in Afrikaans en lei tot ’n herwaardering van byvoorbeeld die rol wat A.G. Visser se geestige poësie in ons letterkunde speel. Hierdie bundel sluit ook opstelle in oor onder andere Jan F.E. Celliers en C. Louis Leipoldt. Gedagtes oor en besprekings van sy eie werk word in Rondom eie werk gepubliseer. Die bundel word in twee dele verdeel, met die eerste (Oor eie werk en probleme) wat bestaan uit nege radiopraatjies wat deur die Afrikaanse Diens van die Suid-Afrikaanse Uitsaaikorporasie tussen Februarie en April 1970 uitgesaai is. Hierin bespreek hy onder andere Raka en Klipwerk, terwyl letterkundige begrippe andersyds aan die bod kom. Die tweede deel (Oor dansliedjies) is artikels wat tussen Oktober en November 1961 in Die Sondagblad gepubliseer is.
Na sy dood word verspreide stukke van hom saamgebundel in[43]Deurskouende verband. Meeste van hierdie stukke het nie voorheen in boekvorm verskyn nie en bestaan uit 26 radiopraatjies in afdeling 1 en vier groot redevoeringe in afdeling 2.[44] Die radiopraatjies is hoofsaaklik tussen 12 September 1956 en 11 Junie 1958 in sy reeks Die oop gesprek oor Radio Hilversum se Wêreldomroep uitgesaai, terwyl die tweede afdeling hoofsaaklik toesprake is wat hy gelewer het na sy terugkoms na Suid-Afrika. Die meeste van hierdie stukke het taal en literatuur as onderwerp. Hierin verskyn ook sy belangwekkende Amsterdamse intreerede oor Die digter as intellektueel (1950) en die lesing Wat is ’n intellektueel? wat hy op 17 Maart 1961 tydens die promosieplegtigheid van die Universiteit van Pretoria gehou het. Koos Human neem Wat is ’n intellektueel? ook op in sy bloemlesing Willekeur.
Later word verspreide opstelle en radiopraatjies van hom uitgesoek deur J.C. Kannemeyer met ’n finale keur deur J. du P. Scholtz en in Weegskaal en Skietlood gepubliseer. Weegskaal[45] bevat primêr opstelle en [46]radiopraatjies oor literatuur, letterkundige werke (insluitende Joernaal van Jorik en die prosa van Sestig) en persoonlikhede soos Marais, Totius en Greshoff. Ook hierin opgeneem is Die hoorspel as nuwe kunsvorm en die Naskrif by Asterion waarin hy verhelderend skryf oor genres wat hy self beoefen het.[47]Skietlood[45] is meer sosio-polities en kultureel van aard. ’n Keur uit sy prosa word in Nederlands vertaal as Voortbestaan in gerechtigheid; dichten en denken van N.P. van Wyk Louw[48] en in 1985 gepubliseer. Sy Versamelde Prosa word in 1986 in twee dele gepubliseer, waarna P.A. Joubert in 1988 in[49]Gedagtes vir ons tyd ’n keur uit sy prosa maak van Louw se sosio-politiese denke wat steeds relevant is vir die moderne tydsgewrig.[50][51][52][53]
Na W.E.G. Louw se dood oorhandig sy weduwee in 1988 sy dokumenteversameling in bruikleen aan die Universiteit van Stellenbosch en hieruit stel J.C. Kannemeyer en medewerkers later, sonder die Louw-familie se toestemming, die bundel Ek ken jou goed genoeg[54][55] saam, waarin die briefwisseling tussen N.P. van Wyk Louw en W.E.G. Louw tussen 1936 en 1939 gepubliseer word, vergesel van ’n inleiding deur Kannemeyer. Hierdie publikasie lei daartoe dat familie van die broers ’n onsuksesvolle aansoek by die hooggeregshof in Kaapstad indien om verspreiding van die boek te stop, op grond daarvan dat die publikasie ingedruis het teen Louw se destydse uitdruklike verbod op die volledige, ongeredigeerde publisering van sy private briewe. Die rede vir die polemiek is die simpatie wat daar veral uit N.P. van Wyk Louw se briewe blyk vir die nasionaal-sosialistiese beleidsrigtings van die Duitse regering onder Hitler, asook die argwaan wat beide broers toon teenoor die rol van Jode in Suid-Afrika. Gelees teenoor die algemene agtergrond van sy tyd, die feit dat die briewe geskryf is voor Hitler se ergste vergrype en die ouderdom van die broers (albei was steeds in hulle twintigs), is hulle sentimente egter nie werklik radikaal nie en het beide se latere geskrifte afdoende bewys gelewer van hulle sobere oordeel oor sake van die dag. Veral Louw word inderdaad beskou as filosoof in sy uitsprake oor rasseverhoudinge in Suid-Afrika, veral tussen wit en bruin. Die briewe is verder van groot waarde vir ’n beoordeling van die broers se letterkunde en kunsbeskouing en bevat insiggewende kommentaar oor die Europese en Afrikaanse literatuur van die tyd. Hierdie eerste bundel word opgevolg deur[56]Briewe van W.E.G. en N.P. Van Wyk Louw 1941–1970, eweneens geredigeer en van ’n inleiding voorsien deur J.C. Kannemeyer. Hierdie korrespondensie gee ’n besonder insiggewende blik op die kultuurlewe van die Afrikaners van die tyd, veral soos dit uiting vind in toneelopvoerings. Waar die eerste bundel verskeie verwysings na die Nazi-filosofie bevat, is hierdie bundel se behandeling van die Tweede Wêreldoorlog veel meer ingestel op die plaaslike politiek en veral die stryd tussen die Nasionale en Verenigde Party en die oorlogsgesindes en teenstanders van die oorlog. Die broers se lojaliteit teenoor die Nasionale Party en die nasionale gedagte blyk duidelik, hoewel verskeie politieke leiers sterk onder kritiek deurloop.
Eerbewyse
Benewens die talle pryse wat sy boeke verower, word Louw by herhaling as persoon en vir sy werk vereer. In 1947 kry hy erkenning uit die buiteland wanneer hy saam met ’n paar ander Suid-Afrikaners verkies word tot buitelandse lede van die Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde in Leiden, ’n eerbewys wat in November 1949 gevolg word deur sy verkiesing as Buitelandse Erelid van die Koninklike Akademie van Nederland. Die Rijksuniversiteit van Utrecht in Nederland ken reeds so vroeg as 1948 ’n eredoktorsgraad aan hom toe vir sy baanbrekerswerk op die gebied van die jong Afrikaanse letterkunde en as bewys van die verbondenheid van Nederland met Suid-Afrika. Hy ontvang verdere eredoktorate in 1966 van Rhodes-universiteit en die Universiteit van Stellenbosch, asook later van die Universiteit van Suid-Afrika en in 1968 van die Universiteit van Kaapstad. Die Hertzogprys word vyf keer aan hom toegeken en hy is die enigste skrywer wat hierdie prys in al drie die genres (poësie, drama en prosa) verower. Die hoogste toekenning van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns, naamlik erelidmaatskap, word in Oktober 1963 aan hom toegeken. Die Staatspresident ken in 2005 postuum die Orde van Ikhamanga (Goud) aan hom toe vir sy bydrae tot die Suid-Afrikaanse letterkunde en die bevordering van inheemse taalregte. In 2005 wys ’n paneel van deskundiges Tristia aan as die beste digbundel in Afrikaans en verwerf hy op grond hiervan postuum ’n toekenning van die Minister van Kuns en Kultuur.
Ook op ander maniere word hy gehuldig. Raka word tot ’n ballet omskep deur die komponis Graham Newcater en in die vyftigerjare vir die eerste keer opgevoer. Dit is ook die eerste ballet wat geheel en al Suid-Afrikaans is en ook verfilm word. Die bekende komponis Stefans Grové skryf ’n klavierkonsert gebaseer op Raka, wat in 1998 sy première beleef. Die Britse komponis Donald Swann toonset vier van sy gedigte (Grense, In waansin het ek gevra, Paniese angs en Wat is ’n volk?) en dit word in Januarie 1980 by die Markteater opgevoer. Toonsettings van sy gedigte word ook gemaak deur onder andere Rudolf Mengelberg, Wolfgang Wijdeveld, Henk Badings, Rosa Nepgen, Blanche Gerstman, Dawid Engela en Cromwell Everson. Die kabaret van Johan Engelbrecht Meer Meest bestaan uit gedigte van Louw wat getoonset word. Dit word oral in die land opgevoer en in 1996 oor televisie gebeeldsend. Die regisseur Gerben Kamper bring in 1999 die produksie Spieël, bestaande uit Louw se gedigte, by die Aardklop Kunstefees op die planke. Tydens die Woordfees van 2007 word sy honderdste geboortejaar herdenk en die stuk N.P. van Wyk Louw en die meisies word onder regie van Albert Maritz opgevoer. Niel van der Watt toonset sy gedig Die hanslam lek my hand en dit word in Augustus 2012 saam met ander getoonsette gedigte van ander digters in die Centurion-teater opgevoer.
Verskeie huldigingsbundels tot sy eer word ook gepubliseer, waaronder vyf in 1966 met sy sestigste verjaardag. Hulle is Tristiasketsboek (’n faksimilee-uitgawe van sy handgeskrewe teks en aantekeninge), Raka (met illustrasies deur Katrine Harries), Smal swaard en blink (’n huldigingsbundel onder redaksie van Ernst van Heerden), Beeld van ’n digter (waarin P.J. Nienaber van die belangrikste kritiek oor Louw se werk versamel) en die Junie 1966 uitgawe van Standpunte. Ná sy dood in 1970 bring die Suid-Afrikaanse Uitsaaikorporasie in verskeie programme hulde aan hom, waaronder huldigingsprogramme in die Afrikaanse, Engelse en Zoeloe-dienste, laasgenoemde insluitende die Zoeloe-vertaling van Raka. Sy werk word in onder andere Engels, Duits, Frans, Italiaans en vier inheemse Afrikatale vertaal. Hierbenewens verskyn talle boeke oor sy lewe en werk, waarvan sommige is N.P. van Wyk Louw: ’n lewensverhaal van J.C. Steyn, Orde en chaos van André P. Brink, Die wêreld van die digter van Karel Schoeman”, Eksistensie en gestalte van J.J. Degenaar, Op die woord af van T.T. Cloete en Skering en inslag van F.I.J. van Rensburg Talle meestersgraad-verhandelings en doktorsgraad-proefskrifte oor sy werk word ook voltooi.
Die huis in Sutherland waar Louw en sy broer Gladstone gewoon het, word later as gevolg van hulle belang vir die letterkunde as museum verklaar. Die Randse Afrikaanse Universiteit (tans die Universiteit van Johannesburg) stel in 1971 die jaarlikse N.P. van Wyk Louw -gedenklesing in, wat reeds in twee bundels versamel en gepubliseer is. In 1983 hou die Afrikaanse Kultuurvereniging van die Polisie (Akpol) ’n vasvrawedstryd oor sy lewe en werk, wat gepas deur die Hoërskool Sutherland gewen word, waarna ’n borsbeeld van Louw aan Sutherland se Museumraad oorhandig word waar dit in die Louw-huismuseum staan. Katinka Heyns vervaardig ’n dokumentêre televisieprogram in twee dele oor sy lewe en werk, wat in 1990 oor SAUK se senders gebeeldsend word. Verskeie huldigingsprogramme oor sy werk word deur die jare oor die radio uitgesaai, met huldigingsartikels wat gereeld in koerante en tydskrifte verskyn.
Afskrif van Louw se sterwenswoorde, neergeskryf die aand voor die nag waarin hy oorlede is. Dié afskrif word bewaar in die Louw-huis op Sutherland.
Publikasies
Jaar
Publikasies
1935
Alleenspraak
1937
Die halwe kring
1938
Die dieper reg
1939
Berigte te velde
Lojale verset
1941
Raka
1942
Gestaltes en diere
1950
Die digter as intellektueel
1952
Dias
1954
Nuwe verse
1955
Maskers van die erns
1956
Germanicus
Die mens agter die boek
1958
Swaarte- en ligpunte
’n Wêreld deur glas
Liberale nasionalisme
1960
Gedigte (saamgestel deur Elize Botha en A.P. Grové)
1961
Vernuwing in die prosa
Dagboek van ’n soldaat
1962
Tristia
Die held
Lewenslyn
1963
Koning-eenoog
1964
Kruger breek die pad oop en ander hoorspele
1965
Asterion
1966
Tristiasketsboek
1970
Rondom eie werk
1968
Berei in die woestyn
1970
Rondom eie werk
1972
Opstelle oor ons ouer digters
Die pluimsaad waai ver
1974
Blomme vir die winter
1976
Die val van ’n regvaardige man
1977
Deurskouende verband
1978
Nagelate opstelle
1981
Versamelde gedigte
1982
Weegskaal
Skietlood
Drie hoorspele (Die held, Dagboek van ’n soldaat en Lewenslyn)
1986
Versamelde prosa 1
Versamelde prosa 2
1988
Gedagtes vir ons tyd (saamgestel deur P.A. Joubert)
1989
Verborge vuur (keur uit sy korter poësie deur Peter Louw)
1994
Die mooiste van Van Wyk Louw (sic; saamgestel deur Peter Louw)
Ek ken jou goed genoeg (briefwisseling tussen N.P. van Wyk Louw en
W.E.G. Louw, 1936–1939 – saamgestel deur J.C. Kannemeyer)
2011
Briewe van W.E.G. en N.P. van Wyk Louw 1941–1970 (redakteur J.C. Kannemeyer)
Samesteller
1940
Tussen die engtes (saam met D.B. Bosman, Jan Greshoff en W.E.G. Louw)
Vertaling
1939
Helène – Paul Géraldy
Bronnelys
Boeke
Antonissen, Rob. Die Afrikaanse letterkunde van aanvang tot hede. Nasou Beperk. Derde hersiene uitgawe. Tweede druk. Elsiesrivier, 1964..
Antonissen, Rob. Verkenning en kritiek. H.A.U.M. Pretoria. Eerste uitgawe. Eerste druk, 1979.
APB-Komitee vir Skoolboeke. Die junior digbundel. Afrikaanse Pers-Boekhandel. Johannesburg. Sesde druk, 1963.
Askes, H. en Landman, J.N. (samestellers) Voorspraak. Tafelberg-Uitgewers Beperk. Kaapstad. Eerste uitgawe. Tiende druk, 1994.
Beukes, Gerhard J. en Lategan, F.V. Skrywers en rigtings. J.L. van Schaik Bpk. Pretoria. Eerste uitgawe, 1952.
Beukes, W.D. (red.) Boekewêreld: Die Nasionale Pers in die uitgewersbedryf tot 1990. Nasionale Boekhandel Bpk. Kaapstad. Eerste uitgawe, eerste druk, 1992.
Botha, Elize. Afrikaanse essayiste. Human & Rousseau. Kaapstad en Pretoria. Vyfde druk, 1975.
Botha, Elize. Prosakroniek. Tafelberg Uitgewers Bpk. Kaapstad. Eerste uitgawe, 1987.
Botha, Elize en Pretorius, Réna (reds.) Samehang en sin. Tafelberg-Uitgewers. Kaapstad. Eerste druk, 1983.
Brink, André P. Aspekte van die nuwe drama. Academica. Pretoria en Kaapstad. Tweede hersiene uitgawe, 1986.
Buning, Tj. Uit ons digkuns. J.L. van Schaik Bpk. Pretoria. Nuwe omgewerkte druk, 1960.
Burger, Willie (red.) Die oop gesprek. Lapa-Uitgewers. Pretoria. Eerste druk, 2006.
Cloete, T.T. (red.) Die Afrikaanse literatuur sedert sestig. Nasou Beperk. Eerste uitgawe, 1980.
Cloete, T.T. Faune. Tafelberg-Uitgewers Bpk. Kaapstad en Johannesburg. Eerste uitgawe. Derde druk, 1971.
Cloete, T.T. Skrywers in beeld: N.P. van Wyk Louw. Tafelberg-Uitgewers Bpk. Kaapstad. Eerste druk, 1974.
Cloete, T.T. Op die woord af. Nasionale Boekhandel Bpk. Johannesburg. Eerste druk, 1963.
Conradie, P.J. Germanicus – Blokboek. Human & Rousseau. Kaapstad en Johannesburg. Derde Uitgawe, 1990.
Dekker, G. Afrikaanse Literatuurgeskiedenis. Nasou Beperk. Kaapstad. Elfde druk, 1970.
Dekker, G. Oordeel en besinning. Human & Rousseau. Kaapstad en Pretoria. Eerste druk, 1964.
Grové, A.P. Dagsoom. Tafelberg-Uitgewers Bpk. Kaapstad. Eerste uitgawe, 1978.
Grové, A.P. Die duister digter. Universiteitspers. Natal, Pietermaritzburg en Durban, 1949.
Grové, A.P. Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans. Nasou Beperk. Vyfde uitgawe. Eerste druk, 1988.
Grové, A.P. N.P. van Wyk Louw. in Nienaber, P.J. et al. Perspektief en Profiel. Afrikaanse Pers- Boekhandel. Johannesburg. Derde hersiene uitgawe, 1969.
Kannemeyer, J.C. Opstelle oor die Afrikaanse drama. Academica. Kaapstad & Pretoria. Eerste uitgawe, 1970.
Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1. Academica. Pretoria en Kaapstad. Tweede druk, 1984.
Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 2. Academica. Pretoria, Kaapstad en Johannesburg. Eerste uitgawe. Eerste druk, 1983.
Kannemeyer, J.C. Die dokumente van Dertig. Jutalit Kenwyn. Eerste uitgawe. Eerste druk, 1990.
Kannemeyer, J.C. Ontsyferde stene. Inset-Uitgewers. Stellenbosch. Eerste uitgawe. Eerste druk, 1996.
Kannemeyer, J.C. Verse vir die vraestel. Tafelberg-Uitgewers Beperk. Eerste uitgawe, 1998.
Kannemeyer, J.C. Die Afrikaanse literatuur 1652–2004. Human & Rousseau. Kaapstad en Pretoria. Eerste uitgawe, 2005.
Kritzinger, M.S.B. Ons jongste letterkunde. J.L. van Schaik Bpk. Pretoria. Tweede druk, 1940.
Lindenberg, E. Onsydige toets. Academica. Kaapstad en Pretoria. Eerste uitgawe, 1965.
Lindenberg, E. (red.) Inleiding tot die Afrikaanse letterkunde. Academica. Pretoria en Kaapstad. Vierde uitgawe. Eerste druk, 1973.
Lindenberg, E. Groot Ode: ’n leesverslag. Human & Rousseau. Kaapstad en Johannesburg. Eerste uitgawe, 1993.
Louw, N.P. van Wyk. Kinderfantasie. in Herinnering se wei. Perskor-uitgewery. Johannesburg. Tweede uitgawe. Eerste druk, 1977.
Malherbe, F.E.J. Aspekte van Afrikaanse literatuur. Nasionale Pers Bpk. Kaapstad, Bloemfontein en Port Elizabeth. Eerste uitgawe, 1940.
Nasionale Pers Beperk. Ons skrywers en hul werke: ’n Plate-album. Nasionale Pers Bpk. Kaapstad, 1936.
Nienaber, C.J.M. Alleenspraak, Die halwe kring, Gestaltes en diere. Blokboeke 9. Academica. Pretoria en Kaapstad. Vierde druk, 1986.
Nienaber, P.J. (red.) Beeld van ’n digter. Nasionale Boekhandel. Kaapstad, 1966.
Nienaber, P.J. (samesteller) Digters en digkuns. Afrikaanse Pers-Boekhandel. Derde druk, 1954.
Nienaber, P.J., Roodt, P.H. en Snyman, N.J. (samestellers) Digters en digkuns. Perskor-Uitgewers. Kaapsta.d Vyfde uitgawe. Sewende druk, 2007.
Nienaber, P.J. Hier is ons skrywers! Afrikaanse Pers-Boekhandel. Johannesburg. Eerste uitgawe, 1949.
Nienaber, P.J,; Senekal, J.H en Bothma, T.C. Mylpale in die geskiedenis van die Afrikaanse letterkunde. Afrikaanse Pers-Boekhandel. Tweede hersiene uitgawe, 1963.
Nienaber, P.J. et al. Perspektief en Profiel. Afrikaanse Pers-Boekhandel. Johannesburg. Derde hersiene uitgawe, 1969.
Nienaber, P.J.; Erasmus, M.C.; Du Plessis, W.K. en Du Plooy, J.L. Uit ons letterkunde. Afrikaanse Pers- Boekhandel. Sewende druk, 1968.
Olivier, Gerrit. N.P. van Wyk Louw (1906–1970) in Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel I. J.L. van Schaik-Uitgewers. Pretoria. Eerste uitgawe, 1998.
Opperman, D.J. Wiggelstok. Nasionale Boekhandel Beperk. Kaapstad. Eerste uitgawe, 1959.
Pheiffer, R.H. Dias. Blokboeke 6. Academica. Pretoria en Kaapstad. Eerste uitgawe. Tweede druk, 1988.
Pheiffer, R.H. Woordpaljas. Human & Rousseau. Kaapstad en Johannesburg. Derde uitgawe. Derde druk, 1993.
Pretorius, Réna. Oog en spel. J.L. van Schaik (Edms.) Bpk. Pretoria. Eerste uitgawe, 1987.
Pretorius, Réna. Ryk domeine. Human & Rousseau. Kaapstad en Pretoria. Tweede uitgawe. Derde druk, 1990.
Schoeman, Karel. Die wêreld van die digter. Human & Rousseau. Kaapstad en Pretoria. Eerste uitgawe, 1986.
Scholtz, J. du P. Oor skilders en skrywers. Tafelberg-Uitgewers Beperk. Kaapstad. Eerste uitgawe, 1979.
Scholtz, Merwe. Herout van die Afrikaanse poësie en ander opstelle. Tafelberg-Uitgewers Beperk. Kaapstad. Eerste druk, 1975.
Scholtz, Merwe. Die teken as teiken. Tafelberg-Uitgewers Beperk. Kaapstad. Eerste uitgawe, 1978.
Steyn, J.C. Tuiste in eie taal. Tafelberg-Uitgewers Beperk. Kaapstad. Eerste uitgawe, 1980.
Strydom, Leon. Oor die eenheid van die digbundel. Academica. Pretoria en Kaapstad. Eerste uitgawe, 1976.
Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel I. J.L. van Schaik-Uitgewers. Pretoria. Eerste uitgawe, 1998.
Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel 2. J.L. van Schaik-Uitgewers. Pretoria. Eerste uitgawe, 1999.
Van Coller, H.P. Tussenkoms. HAUM. Pretoria. Eerste uitgawe. Eerste druk, 1990.
Van Heerden, Ernst (red.) Smal swaard en blink. Academica. Pretoria en Kaapstad, 1966.
Tydskrifte en koerante
Anoniem. Première van Grové se ‘Raka’-konsert môre. Plus, 27 Augustus 1998.
Antonissen, Rob. ’n ‘Klinckert’ af en toe. Standpunte, Junie 1966.
Asmal, Kader en James, Wilmot. Die stem van die groot Van Wyk Louw (sic). Insig, Augustus 2002.
Binge, Ludwig. Aantekeninge by Asterion. Standpunte. Nuwe reeks 67, Oktober 1966.
Boekeredaksie. Kannemeyer sê Olivier skerp stryd aan oor sy Van Wyk Louw analise (sic). Die Burger, 28 September 1994.
Boshoff, Ronell. ’n Meer kritiese perspektief. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 30 no.3, Augustus 1992.
Botha, Amanda. Boekeseks: Sheila Cussons antwoord. Insig, Januarie 1999.
Botha, Danie. Van Wyk Louw is nie ou nuus in 1986 (sic). Die Burger, 7 Junie 1986.
Botha, Danie. Gedigte en herinneringe aan gedigte. Die Burger, 7 Februarie 1990.
Botha, Danie. Lewensverhaal van een van Suid-Afrika se grotes. Boekewêreld, 18 November 1998.
Breytenbach, Kerneels. Sutherland, die wêreld van die digter. Die Burger, 7 Junie 1986.
Brink, André P. Die sestigste van Sestig? Insig, Junie 1995.
Britz, E.C. Bang in die berge. Standpunte. Nuwe reeks 174, Desember 1984.
Britz, E.C. Die vabond as hoër mens. Standpunte. Nuwe reeks 180, Desember 1985.
Britz, Etienne. Verslag van die inwyding van die geboortehuis van N.P. van Wyk Louw en W.E.G. Louw op Sutherland. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 24 no. 4, November 1986.
Britz, Etienne. Neerbuigende falinge van groot geeste. Bylae by Nasionale Koerante, 18 September 1996.
Burger, Willie. Afrika en Afrikaans: Die beskouings van Herman Charles Bosman en Van Wyk Louw (sic). Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 40, 2003.
Buys, Junita. Ons grootste en veelsydigste skrywer. Kakkerlak. Uitgawe 4, 2005.
Cloete, T.T. Oog en hand in Van Wyk Louw se poësie (sic). Standpunte. Nuwe reeks 28, April 1960.
Cloete, T.T. Versdramatiese woordgedrag in ‘Germanicus’. Standpunte. Nuwe reeks 35, Junie 1961.
Cloete, T.T. N.P. van Wyk Louw. Standpunte. Nuwe reeks 89, Junie 1970.
Cloete, T.T. Gedigte uit ‘Klipwerk’ van N.P. van Wyk Louw. Tydskrif vir Geesteswetenskappe. Jaargang 19 no. 4, Desember 1979.
Cloete, T.T. Bespreking van gedigte. Tydskrif vir Letterkunde. Nuwe reeks 20 no. 1, Februarie 1982.
Coetser, J.L. ‘Raka’ van N.P. van Wyk Louw. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 24 no. 3, Augustus 1986.
Coetser, J.L. ‘Asterion’: ’n Interpretasie. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 31 no. 2, Mei 1993.
Combrink, J.C. Vormaspekte van ‘Dias’. Klasgids. Jaargang 1 no. 4, Mei 1966.
Conradie, P.J. Die gebruik van antieke bronne in Van Wyk Louw se ‘Germanicus’ (sic). Standpunte. Nuwe reeks 37, Oktober 1961.
Conradie, P.J. Kanttekening nr. 2: Van Wyk Louw en die begrip ‘Tragies’ (sic). Standpunte. Nuwe reeks 104, Desember 1972.
Conradie, P.J. Die held in die dramas van N.P. van Wyk Louw. Tydskrif vir Letterkunde. Nuwe reeks 15 no. 4, November 1977.
De Lange, Liezel. Van Wyk Louw vereer vir letterkunde, regte (sic). Beeld, 28 September 2005.
De Villiers, Johannes. Boek sal Van Wyk Louw se liberale reputasie skaad, sê familie (sic). Beeld, 22 Maart 2005.
De Villiers, Justa. Aantekeninge oor die ironie en die uitkring-inkringmotief by enkele korter gedigte in ‘Tristia’. Standpunte. Nuwe reeks 113, Junie 1974.
De Vries, Abraham H. Dias en ‘Dias’: 1488, 1952, 1988. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 26 no. 1, Februarie 1988.
Degenaar, J.J. Die betekenis van N.P. van Wyk Louw vir my eie denke. Standpunte. Nuwe reeks 173, Oktober 1984.
Du Plessis, P.G. Jy was reg: voël wat nag in roep, is onrus. Beeld, 11 Junie 1996.
du Plessis, P.G.: N.P. van Wyk Louw – 'n Herinnering. In: Lantern. Tydskrif vir Kennis en Kultuur. Jaargang 20, nr. 2, Desember 1970.
Du Plessis, P.G. Van Wyk Louw: Leer by hóm van trots (sic). Rapport, 18 Junie 1995.
Du Randt, W.S.H. Die daad in ‘Dias’ as kern van die handeling. Tydskrif vir Geesteswetenskappe. Jaargang 29 no. 3, September 1989.
Engelbrecht, Eben. Van Wyk Louw se verse opgedollie as TV-‘pop’ (sic). Rapport, 22 September 1996.
Erasmus, G.F. en Erasmus, H.M. ‘Raka’ van N.P. van Wyk Louw. Tydskrif vir Letterkunde. Nuwe reeks 20 no. 2, Mei 1982,
Esterhuyse, Willie. Pelgrim vir geregtigheid. Rapport, 22 Junie 1980.
Foster, Ronel. Epistemologiese en ontologiese dominante in ‘Die beiteltjie’ van N.P. van Wyk Louw en ‘Kieselguhrkleim’ van George Weideman. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 41 no. 1, Somer 2004.
Gräbe, Ina. Die rym in ‘Die hond van God’. Standpunte. Nuwe reeks 95, Junie 1971.
Grobler, P. du P. Van Wyk Louw sestig jaar (sic). Lantern. Volume XV no. 4, Junie 1966.
Grobler, P. du P. ’n Ander interpretasie van ‘Germanicus’ in Van Heerden, Ernst (red.) Smal swaard en blink. Academica. Pretoria en Kaapstad. Eerste uitgawe, 1966.
Grobler, P. du P. ’Germanicus’. Klasgids. Jaargang 2 no. 3, Februarie 1967.
Grobler, P. du P.: Die tragedie van Germanicus. Van Wyk Louw sestig jaar (sic). In: Lantern. Tydskrif vir Kennis en Kultuur. Jaargang 15, no. 4, Junie 1966.
Grové, A.P. By die herlees van ‘Ballade van die nagtelike ure’. Standpunte. Nuwe reeks 8, Oktober-November 1955.
Grové, A.P. Twee walvisgedigte. Standpunte. Nuwe reeks 77, Junie 1968.
Grové, A.P. Die gesprek en die poësie by Van Wyk Louw (sic). Standpunte. Nuwe reeks 82, April 1969.
Grové, A.P. Kanttekening: Van Wyk Louw en die begrip ‘tragies’ (sic). Standpunte. Nuwe reeks 96, Augustus 1971.
Grové, A.P. ’Stad in die mis’, ‘Draaikewers’, ‘Nagwag’ (D.J. Opperman) en ‘Grense’, Winter’ (N.P. van Wyk Louw). Tydskrif vir Letterkunde, nuwe reeks 18 no. 3, Augustus 1980.
Grové, A.P. Vyf strydgedigte uit ‘Tristia’. Tydskrif vir Letterkunde. Nuwe reeks 19 no. 3, Augustus 1981.
Grové, A.P. ’n Boekgedig uit ‘Tristia'. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 21 no. 3, Augustus 1983.
Grové, A.P. Die woord ‘Heilig’ in N.P. van Wyk Louw se poësie: splitsing van die atoom. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 33 no. 2, Mei 1995.
Grové, Stefans. Raka, vir klavier en orkes. Insig, Februarie 1996.
Hambidge, Joan. ’Groot ode’: ’n ander perspektief. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 35 no. 2, Mei 1997.
Hambidge, Joan. Met min en helder woorde sê hy alles. Rapport, 11 Junie 2006.
Heyns, Katinka. Truida Louw: ’n vrou wat wél omgegee het. Plus, 25 Augustus 2004.
Hugo, D.J. ’n Warm patat. Tydskrif vir Letterkunde. Nuwe reeks 17 no. 3, Augustus 1979.
Hugo, D.J. Oor die inset van ‘Klipwerk’. Tydskrif vir Letterkunde. Nuwe reeks 18 no. 2, Mei 1980.
Hugo, D.J. ’Die pluimsaad waai ver’ van N.P. van Wyk Louw. Tydskrif vir Letterkunde. Nuwe reeks 20 no. 4, November 1982.
Jansen, Herman. Truida Louw was op sigself uitsonderlik. Rapport, 22 Augustus 2004.
Kannemeyer, J.C. ’Germanicus’ as tragedie. Standpunte. Nuwe reeks 76, April 1968.
Kannemeyer, J.C. ’n Deurtastende kritiese ondersoek? Gerrit Olivier oor N.P. van Wyk Louw. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 32 no. 3, Augustus 1994.
Kannemeyer, J.C. ‘Opdrag’: Inleiding of afskeid? Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 44 no. 2, Lente 2007.
Kannemeyer, J.C. Gaan weg sodat ek vir jou kan skryf. By, 3 September 2011.
Lewis, J.H. Germanicus as tragiese held. Tydskrif vir Letterkunde, nuwe reeks 18 no. 3, Augustus 1980.
Liebenberg, Wilhelm. Tussen die Middeleeue en die Romantiek: die estetika van ‘Tristia’. Tydskrif vir Geesteswetenskappe. Jaargang 35 no. 4, Desember 1995.
Lindenberg, E. Stoflike naskrif. Standpunte. Nuwe reeks 67, Oktober 1966.
Lindenberg, E. Mens en dier in ‘Raka’. Klasgids. Jaargang 2 no. 4, Mei 1967.
Lindenberg, E. Eenstemmige gesprekke. Standpunte. Nuwe reeks 85, Augustus 1969.
Lindenberg, E. Fases in die poësie van N.P. van Wyk Louw. Standpunte. Nuwe reeks 136, Augustus 1978.
Louw, Reinet. Goue era. Insig, November 2004.
Louw, W.E.G. Die Afrikaanse poësie in 1941. Jaarboek van die Afrikaanse Skrywerskring. Johannesburg 1941.
Malan, Marlene. Louw-briewe straks ‘doodskoot’. Rapport, 27 Maart 2005.
Malan, Regina. ’Germanicus’ van N.P. van Wyk Louw. Tydskrif vir Letterkunde. Nuwe reeks 17 no. 3, Augustus 1979.
Marais, G.F. ’Die pluimsaad waai ver’ van N.P. van Wyk Louw. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 21 no. 1, Februarie 1983.
McCreath, Anita. Slegs ’n geval van agtergrond: Drie gedigte se gemene deler. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 35 no. 2, Mei 1998.
Meiring, Eben. Van Wyk Louw kry besonderse betekenis (sic). Die Burger, 11 Julie 1990.
Meyer, Jackie. ’Germanicus’ van N.P. van Wyk Louw. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 24 no. 2, Mei 1986.
Meyer, Jackie. ‘Dias’ van N.P. van Wyk Louw. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 26 no. 3, Augustus 1988.
Muller, Martie. ‘Dias’ van N.P. van Wyk Louw. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 25 no. 4, November 1987.
Nienaber, P.J. N.P. van Wyk Louw. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 33 no. 3, Augustus 1995.
Nieuwoudt, Stephanie. N.P. van Wyk Louw in die visier. Beeld, 11 Januarie 2003.
Ohlhoff, C.H.F. ‘Dias’ van N.P. van Wyk Louw. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 21 no. 3, Augustus 1983.
Ohlhoff, H. ‘Vroegherfs’ van N.P. van Wyk Louw. Tydskrif vir Letterkunde. Nuwe reeks 17 no. 4, November 1979.
Odendal, F.F. Wie / wat sing by dorpsdam? Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 27, no.3 Augustus 1989.
Olivier, Gerrit. N.P. van Wyk Louw: ‘Ek kan nie teken nie’. Standpunte. Nuwe reeks 172, Augustus 1984.
Olivier, Gerrit. Van Wyk Louw en die ‘deurskouings’-metode (sic). Tydskrif vir Geesteswetenskappe. Jaargang 31 no. 1, Maart 1991.
Olivier, Gerrit. N.P. van Wyk Louw en R.F.A. Hoernlé: Aantekeninge by N.P. van Wyk Louw se gedagtes oor die Suid-Afrikaanse rassepolitiek. Tydskrif vir Geesteswetenskappe. Jaargang 35 no. 4 Desember 1995.
Olivier, Gerrit. By die lees van J.C. Kannemeyer. Tydskrif vir Letterkunde.Jaargang 34 nos. 1 en 2, Februarie/Mei 1996.
Pieterse, Henning. ’Germanicus’ van N.P. van Wyk Louw. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 26 no. 3, Augustus 1988.
Pieterse, Henning. Poësie uit drie bloemlesings. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 29 no. 1, Februarie 1991.
Pretorius, Réna. Aantekeninge by Van Wyk Louw se ‘Hongarye: November 1956’ (sic). Standpunte. Nuwe reeks 74, Desember 1967.
Pretorius, Réna. Benaderend maar nooit bereikend – ’n voorlopige begryp van ‘Groot Ode’ (N.P. van Wyk Louw). Standpunte. Nuwe reeks 144, Desember 1979.
Prins, M.J. ‘Dias’ as hoorspel oor die Wil van God. Tydskrif vir Letterkunde. Nuwe reeks 16 no. 3, Augustus 1978.
Prins, M.J. Raka as epiese gedig. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 32 no. 2, Mei 1994.
Raper, Ian. Aspekte van self-dekonstruksie in ‘Groot Ode’.Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 24 no. 2, Mei 1986.
Roodt, P.H. Die ek is nie ek nie: Breyten en Van Wyk Louw (sic). Tydskrif vir Letterkunde. Nuwe reeks 18 no. 2, Mei 1980.
Rudolph, C.F. Met ‘Raka’ in die klaskamer. Klasgids. Jaargang 1 no. 4, Mei 1966.
Sanders, Mark. ’In die bus afgeluister’: The intellectual in the city. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 43 no. 1, Herfs 2006.
Schoeman, Karel. Sutherland bring hulde aan Louws. Die Burger, 3 Januarie 1986.
Scholtz, Merwe. ’n Man wat verwonderd gebly het. Die Burger, 7 Junie 1986.
Schutte, H.J. Die oorgangsmotief in ‘Karoo-dorp: Someraand’. Standpunte. Nuwe reeks 95, Junie 1971.
Schutte, H.J. Verwerking van die geskiedenis in ‘Dias’ deur N.P. van Wyk Louw: ’n Suid-Afrikaanse perspektief. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 26 no. 2, Mei 1988.
Schutte, H.J. Van Wyk Louw se besoek aan Nederland en Vlaandere gedurende 1948–1949 (sic). Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 29 no. 4, November 1991.
Slabbert, H. le R. ’n Warm patat – (nog) ’n iet en ’n wat. Tydskrif vir Letterkunde. Nuwe reeks 18 no. 1, Februarie 1980.
Snyman, Henning. Oor taal en motiewe in ‘Karoo-dorp: Someraand’. Standpunte. Nuwe reeks 114, Augustus 1974.
Steyn, J. Op soek na die geheim wat die wil van God is – ’n Interpretasie van N.P. van Wyk Louw se ‘Die val van ’n regvaardige man’. Tydskrif vir Letterkunde. Nuwe reeks 15 no. 2, Mei 1977.
Steyn, J.C. Die man wat die Afrikaner leer dink het. Insig, Junie 1995.
Steyn, J.C. Van Wyk Louw: Só kan Afrikaans doodloop (sic). Die Burger, 19 Julie 1995.
Steyn, J.C. Gebroke huwelik lei tot broedertwis. Rapport, 4 Oktober 1998.
Steyn, J.C. ’n Liefdesgeskiedenis: 1950–1959. Rapport, 11 Oktober 1998.
Swart, A.M. ’Drie hoorspele’ van N.P. van Wyk Louw. Tydskrif vir Letterkunde.” Jaargang 23 no. 1, Februarie 1985.
Truter, H.W. Geregtigheid en ‘Die dieper reg’. Standpunte. Nuwe reeks 33, Februarie 1961.
Van Coller, H.P. Beskouings oor enkele gedigte uit ‘Tristia’. Standpunte. Nuwe reeks 111, Februarie 1974.
Van Coller, H.P. en Van Jaarsveld, A. Die spore van Raka: oor herskrywing en kanonisering (1). Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 47 no. 1, Herfs 2010.
Van der Merwe, Catrien. Voorgeskrewe boeke vir matriek. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 29 no. 3, Augustus 1991.
Van der Walt, P.D. ‘Dias’ van N.P. van Wyk Louw. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 26 no. 1, Februarie 1988.
Van der Walt, P.D. ’Germanicus’ van N.P. van Wyk Louw. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 26 no. 2, Mei 1988.
Van der Walt, P.D. Tema, tyd en karakter in drie hoorspele. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 28 no. 2, Mei 1990.
Van Heerden, Ernst. In memoriam N.P. van Wyk Louw. Standpunte. Nuwe reeks 90, Augustus 1970.
Van Heerden, Ernst. Die driereëlige doper. Standpunte. Nuwe reeks 155, Oktober 1981.
Van Heerden, Ernst. Mediterreens en bruin. Standpunte. Nuwe reeks 165, Junie 1983.
Van Heerden, Ernst. Twee vuurstelers. Standpunte. Nuwe reeks 166, Augustus 1983.
Van Heerden, Ernst. Enkele gedagtes oor die vertaal van poësie n.a.v. die geval ‘Groot Ode’. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 25 no. 1, Februarie 1987.
Van Heerden, Ernst. Van Wyk Louw, Rilke en Picasso (sic). Tydskrif vir Geesteswetenskappe. Jaargang 29 no. 1, Maart 1989.
Van Rensburg, F.I.J. ’n Belangrike rym in ‘Raka’. Standpunte. Nuwe reeks 86, Desember 1969.
Van Rensburg, F.I.J. Die Akademie vir Dramakuns en ‘Raka’: ’n gemeenskaplike jubileum. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 28 no.2, Mei 1990.
Van Rensburg, F.I.J. Die gebruik van die verboë en die onverboë adjektief in Van Wyk Louw se poësie (sic). Tydskrif vir Geesteswetenskappe. Jaargang 34 no. 2, Junie 1994.
Van Rensburg, F.I.J. Konfrontasie met Van Wyk Louw (1) (sic). Tydskrif vir Geesteswetenskappe. Jaargang 35 no. 2, Junie 1995.
Van Rensburg, F.I.J. Konfrontasie met Van Wyk Louw (2) (sic). Tydskrif vir Geesteswetenskappe. Jaargang 35 no. 3, September 1995.
Van Rensburg, F.I.J. Van Wyk Louw in ligter luim (sic). Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 43 no. 1, Herfs 2006.
Van Vuuren, Helize. Lig op twee ‘duister’ ‘Tristia’-verse. Standpunte. Nuwe reeks 126, Desember 1976.
Van Vuuren, Helize. Nog ’n ‘Tristia’-vers verhelder: ‘Saltimbanque en vriendin’. Tydskrif vir Letterkunde. Nuwe reeks 18 no. 1, Februarie 1980.
Van Vuuren, Helize. Die vrou, die slet, die ‘voyou’ en die ‘nozem’ – gespreksgenote in ‘Tristia’. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 29 no. 3, Augustus 1991.
Van Vuuren, I.J.L. Nog eens ‘Raka’. Klasgids. Jaargang 2 no. 4, Mei 1967.
Van Zyl, Ia. ’Die pluimsaad waai ver’ van N.P. van Wyk Louw. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 26 no. 3, Augustus 1988.
Viljoen, Hein. Perspektief in ‘Raka’. Tydskrif vir Letterkunde. Nuwe reeks 18 no. 2, Mei 1980.
Wasserman, Herman. Eenogige drama-koning? Beeld, 31 Desember 2002.
↑Steyn, J.C. Van Wyk Louw: ’n Lewensverhaal Deel I (sic). Tafelberg-uitgewers Beperk. Eerste uitgawe, 1998.
↑Steyn, J.C. Van Wyk Louw: ’n Lewensverhaal Deel II (sic). Tafelberg-uitgewers Beperk. Eerste uitgawe, 1998.
↑Nienaber, P.J. (red.) Rapier en Knuppel. Nasionale Boekhandel. Kaapstad, 1965. bl. 122-148
↑D.J. Opperman beweer in “Digters van Dertig” dat Louw die manuskrip aan F.E.J. Malherbe oorhandig het, wat dit ongelees aan hom terugbesorg het. In sy kommentaar oor hierdie aangeleentheid dui J.C. Kannemeyer in “Dokumente van Dertig” (bladsye 1-23) egter oortuigend aan dat dit waarskynlik is dat die gedigte aan F.C.L. Bosman voorgelê is en glad nie seker dat Malherbe dit aanvanklik ontvang het nie.
↑Lindenberg, E., et al. Inleiding tot die Afrikaanse Letterkunde. Pretoria en Kaapstad: Vyfde uitgawe, 1980.
