T.T. Cloete

T.T. Cloete
Geboortenaam Theunis Theodorus Cloete
Gebore 31 Mei 1924
Vredefort, Oranje-Vrystaat
Oorlede 29 Julie 2015 (op 91)
Potchefstroom, Noordwes
Alma mater PU vir CHO
Titel Professor
Instelling Universiteit van Port Elizabeth
PU vir CHO
Vakgebied Letterkunde
Bekend vir Verskeie digbundels
Eerbewyse Hertzogprys
W.A. Hofmeyrprys
Ingrid Jonkerprys
Webblad ttcloete.com

Theunis Theodorus Cloete (1924–2015) was 'n bekroonde Afrikaanse digter, Bybelvertaler, letterkundige en akademikus. In die 1970’s was hy by die hersiening van die Afrikaanse Kerkgesange betrokke en later by die 1983-vertaling van die Bybel in Afrikaans.[1] Cloete was vir lank aan die Potchefstroomse Universiteit (nou Noordwes-Universiteit) se Skool vir Tale en Skryfkuns verbonde. Hy het verskeie pryse vir sy werke ontvang, onder andere die Ingrid Jonker-prys, W.A. Hofmeyr-prys, Hertzogprys (twee keer) en die Andrew Murray-prys. Cloete skryf aanvanklik onder die skuilnaam T. Jansen van Rensburg (sy oupa se naam) en publiseer verskeie van sy gedigte in tydskrifte onder die skuilnaam om die water te toets voor hy in 1980 met Angelliera debuteer.

Lewe en werk

Vroeë lewe en opleiding

Theunis Theodorus Cloete is op 31 Mei 1924 op Vredefort in die Vrystaat gebore, waar sy pa ’n boer was.[2] Sy voorname beteken “Vryburger” en “Geskenk van God”. Tot aan die einde van 1939 gaan hy op Vredefort skool aan die Hoërskool Chris van Niekerk, waar hy standerd agt slaag. Daarna matrikuleer hy in 1941 aan die Hoërskool Monument in Krugersdorp. In 1942 begin hy om Teologie te studeer aan die Universiteit van Pretoria, maar polio bring ’n einde aan sy studies. Gedurende sy lang siekbed ontwikkel hy ’n voorliefde vir letterkunde en na sy herstel begin hy in 1945 met die studie van letterkunde onder professor Gerrit Dekker by die Potchefstroomse Universiteit vir Christelike Hoër Onderwys (tans Noordwes-Universiteit). Hy behaal in 1947 die B.A.-graad, in 1948 die Universiteits Onderwysdiploma en in 1949 die M.A.-graad, almal met onderskeiding. Sy verhandeling vir sy M.A.-graad is N.P. van Wyk Louw se siening van die geestelike lewe as teen-natuurlike en sy profeetskap daarvan.

In 1949 is hy tydelik dosent aan die Potchefstroomse Universiteit en onderwyser aan die Hoërskool Gimnasium op die dorp. Einde 1949 vertrek hy na Nederland en sit onder leiding van N.P. van Wyk Louw sy studies aan die Gemeentelijke Universiteit van Amsterdam voort. In hierdie tyd trou hy met Anna van Zyl, ’n huwelik waaruit drie seuns en twee dogters (Riana en Thea) gebore word. Hy promoveer in Januarie 1953 met ’n vergelyking tussen Trekkerswee van Totius en Joernaal van Jorik van D.J. Opperman.[3]

Loopbaan

In Februarie 1953 aanvaar hy ’n lektoraat in Afrikaans-Nederlands aan die Potchefstroomse Universiteit, word later senior lektor en in 1962 word hy bevorder tot professor. In hierdie tyd verwerf hy veral bekendheid as literator. In 1963 gaan hy weer oorsee en doen navorsing in Amsterdam en Oxford. Met die stigting van die Universiteit van Port Elizabeth aanvaar hy in 1965 ’n professoraat in Afrikaans-Nederlands en Algemene Taal- en Literatuurwetenskap aan hierdie universiteit, waar hy ook vanaf 1967 soms waarneem as rektor. Hy word die eerste dekaan van die Fakulteit Lettere daar en dien as lid van die Senaat in die Universiteit. In 1968 ondergaan hy ’n ernstige operasie, wat hom vir ’n ruk in ’n rolstoel laat beland. Hy keer in Januarie 1970 terug na die Potchefstroomse Universiteit as hoogleraar in Afrikaans-Nederlands.

Hy en sy vrou besoek Europa weer in 1973. Onder voorsitterskap van Gerrit Dekker word hy aangestel as lid van die Sensuurraad en dien vir meer as tien jaar lank, tot 1975, op hierdie raad. In hierdie hoedanigheid is hy betrokke wanneer die eerste Afrikaanse roman, André P. Brink se Kennis van die aand, verbied word. Hy is lid van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns en lid van die Maatschappij der Nederlandse Letterkunde in Leiden, Nederland. By die Akademie dien hy in die Fakulteitsraad en Raad en is vir baie jare lid en ook voorsitter van die Letterkundige Komitee. Verder dien hy ook in liggame soos die Raad vir Geesteswetenskaplike Navorsing, advieskomitees van die regering en onderwysliggame.

’n Ernstige gesondheidsterugslag in 1975 dwing Cloete om, op aanbeveling van sy geneeshere, te bedank uit die Akademie vir Wetenskap en Kuns en ander komitees waarop hy dien en sy aandag te beperk tot sy universiteitswerk. Hy ly aan outo-immunisering, ’n toestand waartydens die liggaam immuniseringstowwe afskei, terwyl daar niks is om te immuniseer nie. Die stowwe val dan die liggaam self aan, wat baie pyn veroorsaak en beweging aansienlik bemoeilik. In 1983 tree hy weens swak gesondheid af as hoogleraar, maar hou daarna steeds aan om Afrikaanse poësie en literêre teorie te doseer as buitengewone professor aan die Potchefstroomse Universiteit.

Openbare voordragte

Hy gee verskeie belangrike openbare voordragte. Op 16 September 1977 lewer hy die Langenhoven-gedenklesing aan die Universiteit van Port Elizabeth onder die titel Totius se organiese beskouing (deur die universiteit gepubliseer), terwyl hy in 1980 die N.P. van Wyk Louw-gedenklesing by die Randse Afrikaanse Universiteit aanbied onder die titel Van Wyk Louw se fundamenteel dramatiese instelling (opgeneem in Die oopgelate kring, ’n bundeling van die eerste elf sodanige gedenklesings onder redaksie van F.I.J. van Rensburg). By verskeie geleenthede lees hy ook van sy eie werk in die openbaar voor, onder andere by Versindaba se jaarlikse feeste. Tydens die Klein Karoo Nasionale Kunstefees van 2014 op Oudtshoorn tree hy op in die produksie God die digter. Dit bestaan uit ’n keur uit sy gedigte wat deur sy assistent Babette Viljoen en die kunstenaar Olga Leonard aaneengeskakel is om die skeppingsverhaal te vertel. Sommige van die gedigte is getoonset en gesing, terwyl Cloete self die ander voorlees. Hierdie produksie word onder regie van Lize Beekman aangebied. Na sy dood word daar by Aardklop van 2015 ’n reeks video-opnames vertoon wat in 2014 gemaak is, waarin hy praat oor sy werk aan die psalm-omdigtings.[4]

1933 Vertaling van die Bybel

In die vyftigerjare is hy betrokke by die hersiening van die 1933-vertaling van die Bybel in Afrikaans en in die sewentigerjare help hy ook met die hersiening van die Afrikaanse Kerkgesange. Weens sy statuur as digter en sy besonder wye taalkennis (benewens Afrikaans, Engels en Nederlands kan hy ook Duits, Hebreeus, Grieks, Latyn en Italiaans lees), word hy in die tagtigerjare deur die interkerklike komitee vir Psalms getaak met die opdrag van ’n nuwe Psalmberyming. Hy is langer as tien jaar besig met hierdie groot taak wat in 2002 tot ’n einde kom met die ingebruikneming van die groot nuwe “Liedboek van die Kerk”.

Persoonlike lewe

Sy vrou doen nierkanker op en vir die laaste vier jaar van haar lewe versorg hy haar self. Sy is op 2 Mei 2007 oorlede. Na haar dood bly hy in ’n meenthuis op sy seun Theo se erf in Potchefstroom. Hy doen kanker in sy regterbors op, wat hy laat verwyder, waarna die kanker in 2010 in sy linkerbors hervat. ’n Gewas so groot as ’n hoendereier word uit sy linkerbors gesny. Hy is op Woensdag, 29 Julie 2015 op die ouderdom van 91-jaar in die MooiMed-hospitaal op Potchefstroom oorlede. Sy letterkundige nalatenskap word by die Noordwes-Universiteit bewaar.[5]

Skryfwerk

Poësie

Reeds van standerd ses af skryf hy deurlopend deur sy lewe gedigte, wat hy in die beginjare self toonset en sing. Die gedwonge rus wat hy moet neem tydens sy gesondheidsterugslag in 1975 bied hom die geleentheid om meer tyd aan sy digkuns te spandeer. Om die water te toets laat hy party van hierdie gedigte in Tydskrif vir Letterkunde publiseer, aanvanklik onder die skuilnaam T. Jansen van Rensburg (sy oupa se naam). Later publiseer hy ook in Standpunte. In 1981 lewer hy ’n verrassende debuut as digter met Angelliera en vestig hy hom dadelik as ’n digter van formaat. Die titel is ’n samevatting van “angel” (wat die satiriese gedigte in die bundel aandui, maar ook seksuele konnotasies het), “lier” (musiekinstrument), “liriek” (die Griekse lira, wat as instrument van die winde hemel en aarde verbind) en “angelier” (tradisioneel verbind met suiwer liefde en die huwelik, wat die gedigte oor seks, die huisgesin en die pyn en vreugdes hiervan aandui). Die meerduidige betekenis van die titel sluit die gedigte in die bundel oop en dui ook aan hoe die digter ’n harmoniese eenheid tussen alle dinge vooropstel. Aansluitend hierby is die liriese lofprysinge van die God wat alle dinge verbind. Die natuur is ook ’n belangrike motief, terwyl op satiriese wyse gebreke in die samelewing uitgewys word.[6][7][8][9][10] Angelliera verwerf die Ingrid Jonkerprys en die W.A. Hofmeyrprys in 1981 en is in dieselfde jaar op die kortlys vir die toekenning van die Louis Luyt-prys. In 1990 word hierdie bundel saam met Jukstaposisie met die Rapportryersprys bekroon.

Jukstaposisie se titel dui reeds aan dat dinge (en afdelings) naas mekaar gestel word om beide die teenstellings as die ooreenkomste op digterlike wyse te betrag. Die gedigte is ’n verwondering oor die grootsheid van God se skepping, wat in sy wese teenstellend en paradoksaal is, met die teenstelling self ’n wonder. So word daar verbande gevind tussen die mees disparate dinge wat vernuftig van verskeie hoeke verken word, terwyl alles op ’n manier interafhanklik is. Die agt genommerde afdelings word binne hierdie oorkoepelende verband tot eenheid gesnoer deur motiewe (lewe en dood, wreedheid en skoonheid, digterskap, blywende aarde teenoor verganklike mens) vernuwend te herhaal en ander gesigspunte daarop te betrek.[11][12][13][14] Die Louis Luyt-prys word in 1983 aan Jukstaposisie toegeken en in 1990 wen hierdie bundel saam met Angelliera die Rapportryersprys.

Allotroop werk met die gegewe van ’n ernstige siekbed, waardeur ’n herwaardering van die aardse en goddelike volg. Die eerste deel van die titel is afgelei van die Griekse “allos” wat “anders” beteken en verwys na die feit dat ’n toestand of oerelement in meer as een vorm kan voorkom. Die tweede deel van die titel (“troop”) word normaalweg geassosieer met stylfigure of die uitbreiding van standaardbetekenis soos byvoorbeeld die geval is by gebruik van ’n metafoor. Die saambinding wys ook op die chemiese verskynsel dat sekere elemente en verbindinge (soos koolstof, fosfor en swawel) in meer as een vorm kan bestaan. Telkens word dus ander vorms van dieselfde onderwerp weergegee, sodat die eendersheid van ander (verskillende) dinge ervaar kan word. Die sewe afdelings van hierdie bundel betrek verskeie verskyningsvorms van die aardse bestaan, soos lewe en dood, groei en aftakeling, aanvaarding en verset, wat elkeen op eie manier deel is van die groot geheel en dus eerder aanvullings van mekaar is as teenoorgesteldes.[15][16][17] Allotroop wen die C.N.A.-prys in 1985, die W.A. Hofmeyr-prys in 1986 en saam met Idiolek die Hertzogprys in 1987 en is op die kortlys vir die toekenning van die Rapportprys in 1986.

Idiolek is die taalkundige term vir die spreekvariant wat ’n individu praat. Dit word gevorm deur die woordkomponente “idios”, wat in Grieks eie of privaat beteken, en “dialek”. Sekere reeds bekende temas keer hier terug, soos die wonderlike samehang en aaneenskakeling van disparate en verwante dinge en die herhalingspatrone in die skepping. Primêre verwysings is uit die musiek, die Bybel en die algemene Westerse literatuur. Die bundel het agt afdelings, met deurlopende motief van die mens as middel om die kosmos rondom hom weer te gee. Waarnemings word dan in die spreker se eie taal (of idiolek) verwoord.[18][19][20] Idiolek word in 1987 saam met Allotroop met die Hertzogprys bekroon.

Die titel Driepas (ook musiekmaat) stel reeds die klawer-simbool op die voorblad bekend wat dien as bindmiddel vir die bundel, met die drie sirkels wat mekaar versny en dus onlosmaakbaar aan mekaar verweef is. Die titel roep ook die Drie-eenheid op, waardeur die Skepping (tematiek van die bundel) ontstaan het. Die klawer is verder simbool van vrugbaarheid, lente, oorvloedigheid, ywer en geluk. Aansluitend hierby is ook die koepel en boog belangrike simbole, waardeur die hemelse gewelf en die aarde ook verbind word. Soos in sy vorige bundels vorm hierdie lywige bundel weereens ’n hegte eenheid. Dit word in elf afdelings verdeel.[21][22][23] Driepas verower in 1990 die W.A. Hofmeyr-prys en is in dieselfde jaar op die kortlys vir die toekenning van die C.N.A.-prys, terwyl dit in 1992 op die kortlys is vir die toekenning van die Helgaard Steyn-prys.

In Met die aarde praat bring Cloete ervaring van die natuur en skepping onder woorde. Die titel is ontleen uit die Bybelse boek Job, wat ook as onderbou dien vir die soeke na God in Sy skepping, en is dubbelsinnig daarin dat die digter nie net “met” nie maar veral “oor” die aarde praat en dan ook oor die goddelikheid soos dit in die aarde gemanifesteer word. Die digter se tegniese vaardigheid en verbluffende rymvernuf, ook in ongewone rympatrone, word in hierdie bundel tot ’n nuwe hoogtepunt gevoer.[24][25][26][27][28][29] Met die aarde praat verower in 1993 die Hertzogprys, die Rapportprys en die Rapportryersprys.

Die titel van Uit die hoek van my oog impliseer om iets terloops of in die verbygaan waar te neem, sonder om daarop te fokus. Dit is egter juis die fyn waarnemingsvermoë wat beïndruk. Tematies sluit die bundel by sy voorafgaande bundels aan en bevat dit verse oor byvoorbeeld diere, sosiale kommentaar en satire, meelewende verse oor siekte, ouderdom en verval, kunstenaars, Bybelse gegewens met hedendaagse toepassings en landskappe van oor die hele wêreld. Nuut is ’n groter klem op die hedendaagse Suid-Afrika en die negatiewe pad wat dit inslaan.[30][31]

Heilige nuuskierigheid sit Cloete se hele oeuvre se tematiese verbinding van dinge en die mens met mekaar en die kosmos voort, waardeur die digter die Goddelike inwerking deur en tussen alle dinge probeer naspeur. Die titel is afgelei van ’n opmerking van Einstein en die bundel beeld dan ook uit die nuuskierigheid oor die wetenskap, die kosmos en die ouerwordende liggaam wat mettertyd verval. Daar is verder die afdeling Ambraal met liefdesgedigte gerig aan sy vrou, terwyl sosiopolitieke en kulturele kommentaar ook gelewer word.[32][33] Heilige nuuskierigheid is in 2008 op die kortlys vir die Universiteit van Johannesburg-prys.

Uit die wit lig van my land gesny is ’n huldigingsbundel aan Anna, sy oorlede vrou, wat in ’n beperkte, bibliofiele uitgawe uitgegee word. Hierdie uitgawe word op 2010 almal by Aardklop uitverkoop, waarna die bundel ook in gewone formaat uitgegee word. Die gedigte is almal geskryf na Anna se dood en behandel haar as persoon, maar besin ook oor die wonder van ’n menslike verbintenis binne ’n verhouding, binne gesinsverband en in die geborgenheid van huis en tuin. Die verhouding word dan die raamwerk waarbinne die mens se verganklikheid deur liefde oorwin word.

Onversadig getuig weereens van die digter se belesenheid, insig en vermoë om totaal uiteenlopende dinge in ’n eenheid saam te snoer. Die titel getuig van die onversadigbare drang na kennis van ’n magdom onderwerpe. Die gedigte is ook onversadigbaar in hulle beperkte vermoë om uiting te gee aan die onbeperkte heerlikheid van die heelal. In die bundel word die paradoks van menswees en die ewige soeke na insig en kennis en betekenis ondersoek, van die klassieke tot die moderne tye. So tree dit in gesprek met ouer digters soos Toon van den Heever en Theo Wassenaar en beskryf dit die wisselvalligheid van die menslike bestaan vanaf Bybelse tye. Sterflikheid en die verganklike aard van die mens is ’n deurlopende tema. Daar is gedigte oor liefde en die dood, met ’n aantal gedigte wat gewy word aan die dood van die digter se vrou. Hierin word wegbeweeg van die konvensie dat dit teen die dekorum van hierdie soort gedig is om die lyding en oorsaak van die pyn en dood te beskryf. Die pynlike agteruitgang word dus op aangrypende manier belig. Die temas binne die bundel is divers en sluit in disparate dinge soos Rembrandt, uitkomsgerigte onderwys, molle en die Dakar-tydren, weergegee in ’n wisselende toonaard (byvoorbeeld satiries, skertsend, ironies, speels, parodies) in ’n groot aantal vorms wat wissel van kwatryn tot vrye vers.[34][35] Onversadig is in 2012 op die kortlyste vir die toekenning van die W.A. Hofmeyr-prys, die ATKV-poësieprys en die Universiteit van Johannesburg-prys.

Karnaval en Lent se titel verwys na die uiterste kontras tussen die vleeslike en geestelike, soos beliggaam in die uitspattighede van oordadige kos- en drankgebruik wat die karnaval kenmerk wat volg ná die einde van die sobere vastyd wat in die Katolieke tradisie as Lent bekend staan. Hierdie bundel staan weer in die lig van die strewe na groter insig in die aard van die komplekse verhouding tussen God, mens en natuur en die skakeling daarvan met die woordambag, ’n kerntema in Cloete se gehele digterskap.[36][37] Karnaval en Lent is in 2015 op die kortlys vir die toekenning van die Elisabeth Eybers-prys en die ATKV-prys vir poësie.

Psalms

Cloete is teksdigter van die NG Kerk wat hoofsaaklik verantwoordelik is vir die omdigting van die Psalms, wat saam met enkele ander goedgekeurde omdigtings van ander digters opgeneem word in die omvangryke Liedboek van die Kerk. Sy omdigtings is nie ’n verwerking of hersiening van wat in Hollands en deur Totius gedoen is nie, maar is oorspronklike werk. In sy omdigtings oorkom hy vele van die swakhede van Totius se herberymings, veral argaïese woordgebruik, en in sommige verse transponeer hy deur vindingryke woordgebruik die Hebreeuse grondteks na ’n hedendaagse Suid-Afrika. Al die omdigtings is egter nie noodwendig verbeterings nie, veral wanneer Cloete se Psalm 8 langs die oorspronklike van Totius geplaas word. Die Andrew Murray-prys word in 2002 aan die Liedboek van die Kerk toegeken.[38]

Versamelbundels

Die baie ryk ure is ’n keur uit sy gedigte saamgestel deur Heilna du Plooy, Joan Hambidge en die digter self.[39] Sy gedigte word in verskeie versamelbundels opgeneem, waaronder Groot verseboek, Die Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte, Digters en digkuns, Die mooiste Afrikaanse liefdesgedigte, Die dye trek die dye aan, Goudaar, Honderd jaar later, Woordpaljas, Die goue vreugde, Voorspraak en die Versindaba bundels wat jaarliks na hierdie fees uitgegee word.

Prosa

Cloete skryf ook kortverhale, wat onder andere in Tydskrif vir Letterkunde en Standpunte gepubliseer word.

Sy kortverhaaldebuut maak hy in 1984 met Die waarheid gelieg. Hierin is 22 kort verhalende tekste gebundel, wat in vier afdelings georden word, onder die titels Dichters liegen de waarheid, … weet ons mos, hoe digters lieg, Lie creatively en Alles leugens. Soos die titels aandui, gaan die verhale dus almal oor die waarheid en die leuen en word die sentrale gedagte uitgelig dat die verhaal fiksie (leuen) is, maar tog die waarheid verbeeld deur die menslike kondisie wat dit uitbeeld. Die bedrieër handel oor die man wat na ’n mislukte affair deur die vroue van die gemeenskap verguis word. Betekenisvol is hulle motivering nie dat die man immoreel opgetree het nie, maar dat hy hulle illusies vernietig het en hulle dus eerder die leuen as die waarheid wou gehad het. Die verhaal Veg om te verloor is ’n hoogtepunt in die bundel. Dit is die verhaal van twee susters wie se Vrystaatse ouers vyftig jaar tevore met die Anglo-Boereoorlog neutraal gebly en die gesin as gevolg daarvan besonder welvarend geword het, maar die susters in hulle jeugjare deur die gemeenskap verwerp is. Hierdie verwerping speel in op hulle gemoedstoestand sodat hulle later hulle besittings vernietig in ’n poging om net weer deur mense aanvaar te kan word. Dokter Diedericks leer om te lag is ’n vernuftige verwerking en kommentaar op J. van Melle se bekende Oom Diederik leer om te huil. In ’n meer moderne milieu onderneem Dokter Diedericks ’n soortgelyke reis as Oom Diederik, maar hy leer die les dat slegs diegene wat geleer het om op aarde te lag, hemel toe sal gaan. Mooi klere is ’n verhaal van ’n puntenerige man vir wie alles altyd op sy plek moes wees. Na sy dood bly al sy klere en besittings onaangeraak. Sy verhouding met sy sekretaresse was kuis, want hy wou nie sy klere uittrek sodat dit kreukel nie. Nie al die verhale is op peil nie en sommige steek nog vas by die anekdotiese. Party verhale word ook aangebied as vertelling (soms in verlede tyd) eerder as om dit te dramatiseer en sodoende meer onmiddellik te maak.[40][41][42][43][44]

Identikit is sy tweede kortverhaalbundel en bevat sewentien meestal kort tekste. Die titel verwys na die saamgestelde beeld van ’n verdagte wat moet help by die oplos van ’n misdaad. Die skrywer poog dan in hierdie bundel om die mensdom se identikit op te bou om sodoende die lewensraaisel te probeer oplos. Die identikit is egter onmiddellik ook ’n beraming van die werklike en kan per definisie nie ’n akkurate weergawe van die werklikheid wees nie. Tegnies vernuwend is die oorskryding en vermenging van die grense van tradisionele tekstipes soos die essay, anekdote en verhaal. Verskeie invalshoeke word gebruik en die stem van die storieverteller, filosoof en gelowige kom saam met ander perspektiewe aan die beurt. Die verhale is egter nie almal op peil nie en sommige word weinig meer as meditasies of didaktiek.[45][46][47]

Van sy kortverhale word opgeneem in versamelbundels, waaronder Die Afrikaanse kortverhaalboek saamgestel deur Abraham H. de Vries, Vertellers van Merwe Scholtz en Vuurslag onder redaksie van Hennie Aucamp.

Die ander een is ek is sy digterlike credo, waarin hy skryf oor sy siening van die lewe en die mens as deel van die skepping. Hy sluit hierin ook outobiografiese materiaal in. Die titel verwys na die soeke van die digter na die kernpersoon wat hy nooit vind nie, die soeke na die self in die ander een.

Drama

Die drama Onderhoud met ’n bobbejaan maak sy buiging tydens die Kampustoneelfees van 1985 en word ook gepubliseer. Hierin word professor Gibbon, wat die naam van ’n aapsoort het, aan die einde van sy lewe deur Kwestor en haar televisiespan ondervra met die doel om ’n video-opname te maak. Tydens die loop van die gesprek word die professor gedwing om selfondersoekend antwoorde te vind op die lewensvrae. Die gedwonge eerlikheid van hierdie proses en die pynlikheid van sy herinneringe takel hom fisies en geestelik af. Hy word blootgestel in sy swakheid en valsheid in die soeke na eer wat hy lewenslank nagestreef het, wat gekontrasteer word met die positiewe beeld wat hy na buite weerkaats het. Terugflitse na die verlede (onder andere na ’n voorval tussen hom en sy verpleegster Helen en ’n voorval tussen hom en sy dogter Lea) en die gedurige teenwoordigheid van hersenskimme word gebruik om die dramatiese handeling te versterk. Gibbon is deurentyd besig om te transformeer tot ’n bobbejaan, sodat die verskil tussen mens en dier gaandeweg opgehef word. Die intellektuele diepgang van die drama en die dialoog, waarin die wesenlike van menswees indringend ondersoek word, maak van die drama iets besonders. Vindingryk is ook die benutting van eietydse tegnologiese middele waardeur die gebeure verewig word. As drama gaan dit egter mank aan handeling en karakterdifferensiasie en word dus meer van ’n gedagtedrama as ’n opvoerdrama.[48][49][50][51][52][53]

Literator

Aanvanklik maak Cloete sy naam as letterkundige kritikus en nie as digter of kreatiewe skrywer nie. Sy doktorale proefskrif word gepubliseer as Trekkerswee en Joernaal van Jorik, waar hy hierdie eposse van Totius en D.J. Opperman met mekaar vergelyk met betrekking tot die wese en waarde van elkeen in die geheel, afsonderlik en in verhouding met mekaar en tot die ontwikkeling van die Afrikaanse poësie. Rob Antonissen dui in Kern en tooi aan dat Cloete se proefskrif sy kennis van albei gedigte grootliks vermeerder het en spesifiek met betrekking tot Joernaal van Jorik ook nuwe interpretasie openbarings gemaak het.

Cloete is die skrywer van meer as honderd wetenskaplike artikels oor sy vakgebied en ’n aantal monografieë. Beskouings oor poësie is ’n huldigingsbundel met sy sestigste verjaarsdag aan Gerrit Dekker, waarvan hy een van die medeskrywers is, terwyl hy saam met T.C. Bothma die boek Opstelonderrig skryf.

Die wêreld is ons woning nie is ’n studie oor die werk van Totius, waarin vier opstelle oor Totius se werk gebundel word. In ’n tweede afdeling word gedigte van Totius opgeneem waarna in die opstelle verwys is.[54]

In die reeks Monografieë uit die Afrikaanse letterkunde is hy verantwoordelik vir kort oorsigte oor die lewe en werk van Totius en Eugène N. Marais. “

Op die woord af bundel opstelle oor die poësie en versdramas van N.P. van Wyk Louw. Die agt opstelle behandel in sommige gevalle ’n oorsigtelike beeld van Louw se werk, terwyl afsonderlike opstelle gewy word aan die gedig Die swart luiperd, die gedigsiklus Vier gebede by jaargetye in die Boland, Germanicus en Raka.[55][56][57][58]

Kaneel is ’n bundel met letterkundige opstelle, terwyl Tetralogie van F.A. Venter die vier Groot Trek-romans van Venter behandel. Hy skryf ’n Gids by D.J. Opperman se Senior Verseboek wat as handleiding vir leerlinge bedoel is, asook die Blokboeke Twee idilles: Martjie en Trekkerswee, Joernaal van Jorik en Hoe om ’n gedig te ontleed. Die verhouding tussen die skrywer en sy volk en Wat is literatuur? is publikasies van die Potchefstroomse Universiteit. Sy resensies en vakkundige artikels verskyn in verskeie tydskrifte en koerante.

Vertaalwerk

Hy doen ook verskillende vertalings uit veral die Franse letterkunde, naamlik gedigte, dramas en verhale wat opgeneem is in sy dig- en verhalebundels. Sy vertaling van E. Labiche se drama Meneer Perrichon gaan op reis word gepubliseer en hy vertaal ook verskeie ander werke uit die Franse letterkunde.

Redakteur

As redakteur bring hy verskeie navorsingswerke tot publikasie, onder andere Die Afrikaanse literatuur sedert sestig (waar hy die oorsig oor die poësie van hierdie tydperk skryf[59][60][61]), Gids by die literatuurstudie (saam met Elize Botha en Charles Malan[62][63]) en Literêre terme en teorieë. Literêre terme en teorieë word genomineer vir die 1992 Rapportprys vir nie-fiksie.[64][65]

Die boek Skrywers in beeld 1: NP van Wyk Louw, word deur hom saamgestel.[66][67][68] Hy is ook samesteller van verskeie bloemlesings en verhalebundels, waaronder die bloemlesings uit die Nederlandse letterkunde Van Hooft tot Luyken (saam met Gerrit Dekker) en Van Hendrik van Veldeke tot Spieghel, Vyfling (dramas van vyf Hertzogpryswenners), Faune (’n bloemlesing uit Afrikaanse gedigte met die dier as tema[69]), Totius: Vyftig gedigte en Dit kom van ver af (’n kortverhaalbundel van bekende en minder bekende skrywers wat nostalgie weerspieël en spesiaal vir die bundel geskryf is[70][71]). Saam met P.D. van der Walt en Len Dekker stel hy Poort 72 saam, ’n keur uit die werk van hoërskoolleerlinge, en saam met Rudolph Willemse stel hy Lens 78/79 saam, ’n keur uit gedigte van die Potchefstroomse Skrywerskring.

Eerbewyse

Benewens die talle pryse wat sy letterkundige werke verower, word sy persoon en werk gereeld op ander maniere vereer. In 1976 ontvang hy die Gustav Preller-prys vir Literatuurwetenskap en Letterkundige Kritiek van die Akademie en in dieselfde jaar ’n oorkonde van die Afrikaanse Studentebond vir die uitbouing van Afrikaanse vakliteratuur vir gebruik aan hoër opvoedkundige inrigtings. In 1981 kry hy een van vyf van die Raad vir Geesteswetenskaplike Navorsing se gesogte prestige navorsingsbeurse, waaruit die omvangryke publikasie en standaardwerk Literêre terme en teorieë ontstaan. Ten tye van sy sestigste verjaarsdag in 1984 word die huldigingsbundel In teen die groot vergeet onder redaksie van Hein Viljoen aan hom oorhandig. Die Potchefstroomse Universiteit ken in 1986 ’n eredoktoraat aan hom toe. In 1990 ontvang hy ’n goue medalje en oorkonde van die stadsraad van Potchefstroom vir sy kulturele bydrae en kry hy ook die Rapportryersprys vir al sy poësie. Die SAUK laat in 1991 ’n dokumentêre program oor sy lewe en werk maak en saai dit op televisie uit onder die titel Die heelal is ’n taalkristal. Hy word in 1992 vereer met die Staatspresident se Orde vir Voortreflike Diens (Goud) vir sy primêre skryfwerk, sy wetenskaplike navorsing en sy algemene kulturele bydrae. Sy sewentigste verjaarsdag in 1994 word onder andere gevier deur ’n huldigingsprogram wat Obelisk-Musiek en die Streekraad vir Kultuursake in die Studio van die Staatsteater aanbied, met toonsettings van gedigte van hom uit sy digbundels Driepas en Jukstaposisie op die program. Die Pretoriase Technikon vereer hom in 1996 vir sy werk as skrywer en taalkundige met ’n toekenning in die vorm van ’n moderne beeldhouwerk. In 1997 is hy die Digter van die Jaar van die S.A. Polisiediens se kultuurvereniging, Akpol.

Die Kanseliersmedalje van die Potchefstroomse Universiteit word in 2001 aan hom toegeken vir sy omdigting van die 150 Psalms in moderne Afrikaans. Die Afrikaanse Taal- en Kultuurvereniging ken in 2002 die ATKV Prestige-prys, die hoogste toekenning van hierdie organisasie, aan hom toe ter erkenning van sy omdigting van die Psalms, gepubliseer in die Liedboek van die Kerk, terwyl die Andrew Murray-prys in dieselfde jaar vir dieselfde werk toegeken word. Ook die Akademie erken hierdie werk deur aan hom in 2002 die N.P. van Wyk Louw-medalje en die Pieter van Drimmelen-medalje toe te ken. Ook in 2002 kry hy ’n Alumni-oorkonde van die Bond van Oud-Pukke en ’n oorkonde van die Potchefstroomse Stadsraad vir sy himnologiese werk. Radiogeskiedenis word in 2002 gemaak wanneer die dokumentêre program Theuns Cloete: Psalm-omdigter oor die Paasnaweek gelyktydig op sewe gemeenskapstasies in Suid-Afrika uitgesaai word.[72] Dames Aktueel gee in 2003 ’n toekenning aan hom vir sy taal- en letterkundige werk en sy bydrae as skrywer, terwyl die Lid van die Uitvoerende Raad vir Onderwys in Noordwes hom in 2004 vereer met ’n toekenning vir “die mees vindingryke persoon-baanbreker in onderwys”. In 2006 kry hy van die Hoërskool Monument die skool se spesiale gedenktoekenning, wat elke vyf jaar aan ’n oud-leerling toegeken word vir voortreflike en buitengewone diens aan die samelewing. Die Federasie van Afrikaanse Kultuurvereniginge (FAK) ken in 2007 ’n erepenning aan hom toe vir sy bydrae tot die Afrikaanse literatuur en in 2008 ontvang hy erelidmaatskap van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns.[73]

Ten tye van sy 85e verjaarsdag vereer die Noordwes-Universiteit se Potchefstroom kampus, in samewerking met sy familie, hom op 16 Mei 2009 met ’n spesiale huldigingsaand in die vorm van ’n opvoering getitel Seer en Siter, na een van sy gedigte. Sy dogter Thea toonset sowat 35 van sy gedigte wat by die vertoning vertolk word. In 2011 ken die Stellenbosse Woordfees hulle Woordtrofee-medalje aan hom toe vir sy lewenswerk en word ’n profiel oor sy werk by die fees aangebied.[74] Die Woordeboek van die Afrikaanse Taal (WAT) vereer hom saam met Hennie Aucamp en Adam Small in 2013, deur ’n leergebonde eksemplaar van die veertiende deel aan hom te oorhandig. Die Noordwes Universiteit vereer hom in 2013 met ’n alumni-toekenning as een van hulle top oudstudente wat gehelp het om die land te vorm en te bou. In 2014 ontvang hy by die Klein Karoo Nasionale Kunstefees die Afrikaans Onbeperk-prys vir sy lewensbydrae tot die bevordering van die Afrikaanse letterkunde, en die produksie God die digter (waarin ’n keur uit sy gedigte aaneengeskakel is om die skeppingsverhaal te vertel) word tydens hierdie fees onder regie van Lize Beekman aangebied. Vir sy negentigste verjaardagviering in 2014 word ’n eredinee vir hom in Potchefstroom se museum gehou, wat bygewoon is deur oudstudente, vriende en kollegas van regoor die land

Bibliografie[75]

Poësie

  • 1980 Angelliera
  • 1982 Jukstaposisie
  • 1985 Allotroop
  • 1986 Idiolek
  • 1989 Driepas
  • 1992 Met die aarde praat
  • 1998 Uit die hoek van my oog
  • 2001 Die baie ryk ure: 100 uitgesoekte gedigte
  • 2007 Heilige nuuskierigheid
  • 2010 Uit die wit lig van my land gesny. Vir Anna
  • 2011 Onversadig
  • 2014 Karnaval en Lent

Kortverhale

  • 1984 Die waarheid gelieg
  • 1997 Identikit

Toneel

  • 1986 Onderhoud met ’n bobbejaan

Akademiese publikasies

  • 1953 Trekkerswee en Joernaal van Jorik : twee gedigte met historiese materiaal uit twee fases van die Afrikaanse letterkunde
  • 1957 Beskouings oor poësie: ’n bundel opgedra aan prof. G. Dekker op sy sestigste verjaardag 11 November 1957 (met andere)
  • 1961 Die wêreld is ons woning nie: ’n studie van die poësie van Totius met tekste
  • 1963 Totius
  • 1963 Op die woord af: opstelle oor die poësie van N.P. van Wyk Louw
  • 1963 Eugène N. Marais
  • 1966 Gids by D.J. Opperman se Senior Verseboek
  • 1970 Twee idilles: Martjie en Trekkerswee (Blokboek)
  • 1970 Tetralogie van F.A. Venter
  • 1970 Kaneel: Opstelle oor die letterkunde
  • 1972 Sensuur: prinsipieel en prakties besien
  • 1974 Joernaal van Jorik (Blokboek)
  • 1974 N.P. van Wyk Louw, 11 Junie 1906 – 18 Junie 1970
  • 1978 Totius se organiese beskouing (Langenhovengedenklesing)
  • 1980 Die Afrikaanse literatuur sedert sestig
  • 1980 Van Wyk Louw se fundamenteel dramatiese instelling (NP van Wyk Louw-gedenklesing)
  • 1982 Die verhouding tussen die skrywer en sy volk
  • 1982 Hoe om ’n gedig te ontleed (Blokboek)
  • 1984 Wat is literatuur?
  • 1993 Die literatuur en sy verband met die tyd
  • 2004 Van Leopold Tot Achterberg

Redakteur en mederedakteur

  • Die Afrikaanse literatuur sedert sestig (saam met A.P. Grové, J.P. Smuts en Elize Botha), 1980
  • Gids by die literatuurstudie (saam met Elize Botha en Charles Malan), 1985
  • Literêre terme en teorieë (saam met Hein Viljoen, Leon Strydom, Heilna du Plooy en Anne-Marie Bosschoff), 1992

Samesteller en medesamesteller

  • Van Hooft tot Luyken (saam met G. Dekker), 1961
  • Van Hendrik van Veldeke tot Spieghel, 1963
  • Vyfling, 1966
  • Faune, 1966
  • Poort 1972 (saam met P.D. van der Walt en L. Dekker) 1973
  • Totius: Vyftig gedigte, 1876
  • Lens 78/79 (saam met Rudolph Willemse), 1979
  • Dit kom van ver af, 2002

Vertaling

  • Meneer Perrichon gaan op reis – E. Labiche en Ed. Martin, 1962

Toekennings[75]

  • 1976 Gustav Prellermedalje vir Litteratuurwetenskap en Letterkundige Kritiek
  • 1980 Ingrid Jonkerprys vir Poësie (Angelliera)
  • 1981 W.A. Hofmeyrprys vir Poësie (Angelliera)
  • 1983 Louis Luytprys (Jukstaposisie)
  • 1985 CNA-prys (Allotroop)
  • 1986 W.A. Hofmeyrprys (Allotroop)
  • 1986 Eredoktorsgraad van die Universiteit van Potchefstroom
  • 1987 Hertzogprys vir Poësie (Allotroop en Idiolek)
  • 1990 W.A. Hofmeyrprys (Driepas)
  • 1990 W.A. Hofmeyrprys, (Heilige nuuskierigheid)
  • 1992 Rapportprys (Met die aarde praat)
  • 1993 Rapportryersprys vir Poësie (Met die aarde praat)
  • 1993 Hertzogprys vir Poësie (Met die aarde praat)
  • 2002 Andrew Murrayprys (vir die omdigting van psalms)
  • 2002 N.P. van Wyk Louwmedalje
  • 2007 FAK-erepenning
  • 2008 Erelidmaatskap van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns

Sien ook

Bronnelys

Boeke

  • Antonissen, Rob “Kern en tooi” Nasou Beperk Eerste uitgawe Eerste druk Elsiesrivier 1963
  • Antonissen, Rob “Spitsberaad” Nasou Beperk Elsiesrivier Eerste uitgawe Eerste druk 1966
  • Antonissen, Rob “Verkenning en kritiek” H.A.U.M. Pretoria Eerste uitgawe Eerste druk 1979
  • Askes, H. en Landman, J.N. (samestellers) “Voorspraak” Tafelberg-Uitgewers Beperk Kaapstad Eerste uitgawe Tiende druk 1994
  • Beukes, W.D. (red.) “Boekewêreld: Die Nasionale Pers in die uitgewersbedryf tot 1990” Nasionale Boekhandel Bpk. Kaapstad Eerste uitgawe eerste druk 1992
  • Botha, Elize en Pretorius, Réna (reds.) “Samehang en sin” Tafelberg-Uitgewers Kaapstad Eerste druk 1983
  • Cloete, T.T. (red.) “Die Afrikaanse literatuur sedert sestig” Nasou Beperk Eerste uitgawe 1980
  • Dekker, G. “Afrikaanse Literatuurgeskiedenis” Nasou Beperk Kaapstad Elfde druk 1970
  • De Vries, Abraham H. “Kortom 2” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 1989
  • Grové, A.P. “Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans” Nasou Beperk Vyfde uitgawe Eerste druk 1988
  • Kannemeyer, J.C. “Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1” Academica, Pretoria en Kaapstad Tweede druk 1984
  • Kannemeyer, J.C. “Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 2” Academica, Pretoria, Kaapstad en Johannesburg Eerste uitgawe Eerste druk 1983
  • Kannemeyer, J.C. “Verse vir die vraestel” Tafelberg-Uitgewers Beperk Eerste uitgawe 1998
  • Kannemeyer, J.C. “Die Afrikaanse literatuur 1652-2004” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005
  • Nienaber, P.J., Roodt, P.H. en Snyman, N.J. (samestellers) “Digters en digkuns” Perskor-Uitgewers
  • Kaapstad Vyfde uitgawe Sewende druk 2007
  • Nienaber, P.J,; Senekal, J.H en Bothma, T.C. “Mylpale in die geskiedenis van die Afrikaanse letterkunde” Afrikaanse Pers-Boekhandel Tweede hersiene uitgawe 1963
  • Nienaber, P.J. et al “Perspektief en Profiel” Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Derde hersiene uitgawe 1969
  • Pheiffer, R.H. “Woordpaljas” Human & Rousseau Kaapstad en Johannesburg Derde uitgawe Derde druk 1993
  • Pretorius, Réna “Ryk domeine” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Tweede uitgawe Derde druk 1990
  • Pretorius, Réna “T.T. Cloete (1924-)” in Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel I” J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1998
  • Scholtz, Merwe “Herout van die Afrikaanse poësie en ander opstelle” Tafelberg-Uitgewers Beperk Kaapstad Eerste druk 1975
  • Steyn, J.C. “Van Wyk Louw: ’n Lewensverhaal Deel II” Tafelberg-uitgewers Beperk Eerste uitgawe 1998
  • Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel I” J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1998
  • Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel 2” J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1999
  • Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel 3” Van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 2006

Tydskrifte en koerante

  • Beeld hoofartikel “Dankie aan TT Cloete vir ’n lewe met verse” “Beeld” 30 Julie 2015
  • Beukes, Marthinus P. “Ritme heel die beenbreekbaarheid in ‘Skouspel 1’ en ‘Glasbreekbaar’ van T.T.
  • Cloete” “Tydskrif vir Letterkunde” Jaargang 32 no. 4, November 1994
  • Breytenbach, Kerneels “’n Ou rusie duur voort” “Die Burger” 23 Junie 1984
  • Burger, Willie “T.T. Cloete (1924–2015)” “Tydskrif vir Letterkunde Jaargang 52 no. 2 Lente 2015
  • Cloete, T.T. “Hoe het ‘Angelliera’ ontstaan?” “Beeld” 6 Maart 1996
  • Du Plooy, Heilna “Woordskilder en mense-mens” “Beeld” 1 Augustus 2015
  • Engelbrecht, Theunis “Die slapelose nuuskierigheid” “Plus” 31 Mei 2007
  • Erasmus, Elfra “ATKV vereer T.T. Cloete” “Beeld” 19 Maart 2002
  • Gräbe, Ina en Pretorius, Réna “’Angelliera van twee kante bekyk” “Tydskrif vir Letterkunde” Nuwe reeks 19 no. 2, Mei 1981
  • Hambidge, Joan “Nota by Réna Pretorius se bespreking van T.T., Cloete se ‘Angelliera’” “Tydskrif vir Letterkunde” Nuwe reeks 20 no. 1, Februarie 1982
  • Hambidge, Joan “Bestekopname: T.T. Cloete se ‘Angelliera’ en ‘Jukstaposisie’” “Standpunte” Nuwe reeks 171, Junie 1984
  • Hambidge, Joan “Eenhonderd gedigte oor baie ryk ure” “Rapport” 29 Julie 2001
  • Johl, Johann “W.A. Hofmeyr-prys vir fiksie” “Tydskrif vir Letterkunde” Jaargang 28 no. 4, November 1990
  • Laubscher, Louise “’n Groot psalm-verlange” “Beeld” 30 Julie 2015
  • Le Roux, André “Wanneer pyn ’n sintuig word” “Die Burger” 5 Mei 1987
  • Ley, Marga “Sy gedig is sy vrou wat praat, sê Cloete” “Beeld” 29 September 2010
  • Lijphart, Truida “Kanttekeninge by T.T. Cloete: ‘Literêre geskiedskrywing’” “Standpunte” Nuwe reeks 168, Desember 1983
  • Myburg, Johan “Cloete vlieg flink op 85” “Plus” 30 Mei 2009
  • Myburg, Johan “Dromend-denkende digter” “Beeld” 30 Mei 2014
  • Nienaber, C.J.M. “Cloete en vliegtuigie op handjie” “Standpunte” Nuwe reeks 163, Februarie 1983
  • Nieuwoudt, Stephanie “Sy ‘verleentheid’ moet uit” “Beeld” 25 Januarie 2003
  • Olivier, Fanie en Belcher, R.K. “Die Ingrid Jonker-prys 1980 – Beoordelaarsverslag” “Tydskrif vir Letterkunde” Nuwe reeks 19 no. 2, Mei 1981
  • Pieterse, Henning “Poësie uit drie bloemlesings” “Tydskrif vir Letterkunde” Jaargang 29 no. 1, Februarie 1991
  • Pretorius, Réna “Kanttekeninge by T.T. Cloete se vierde digbundel” “Tydskrif vir Letterkunde” Jaargang 25 no. 2, Mei 1987
  • Prins, Jo “’n Voortreflike digter” “Wes-Beeld” 10 Februarie 2006
  • Prins, Jo “Met oë op die ewigheid” “By” 12 Februarie 2011
  • Prins, M.J. “Enkele verhale uit ‘Hoogtepunte in die Afrikaanse verhaalkuns’ byeengebring deur
  • A.P. Grové" “Tydskrif vir Letterkunde” Jaargang 24 no. 3, Augustus 1986
  • Prinsloo, Koos “Vreugde oor ’n prys” “Die Burger” 27 Julie 1983
  • Rademeyer, Alet “Akademie vereer T.T. Cloete en UP-oudrektor” “Beeld” 25 September 2008
  • Retief, Hanlie “’n Nuwe lied” “Rapport” 4 November 2001
  • Smuts, Ria “Angel en lier en angelier en ‘Behoefte aan ongunstige weers- en ander omstandighede’” “Tydskrif vir Letterkunde” Jaargang 31 no.3, Augustus 1993
  • Stander, Carina “T.T. Cloete delf diep in credo” “Beeld” 5 Maart 2013
  • Steenkamp, Terence “Dat ek nog iets vir SA kan doen, meen baie” “Beeld” 25 September 2007
  • Steinmair, Deborah “Huldeblyk aan T.T. Cloete: En wat bly, is die liefde” “Rapport” 2 Augustus 2015
  • Van der Elst, J. “Commendatio gelewer op 8 April 1983 by die oorhandiging van die Louis Luyt-prys
  • aan T.T. Cloete vir sy bundel ‘Jukstaposisie’” “Tydskrif vir Letterkunde” Jaargang 21 no. 2, Mei 1983
  • Van der Spoel, Corina “’n Gedig is ’n pasella, sê Cloete” “Insig” September 1994
  • Van Niekerk, Carla “Digter ‘stom’ oor aand van eer” “Beeld” 18 Mei 2009
  • Van Rooyen. Erika “T.T. Cloete se asem het nog nie opgeraak” “Algemene Kerkbode” 12/13 Desember 1997
  • Venter, Leona “Die ‘denk’ rondom die dood by T.T. Cloete” “Tydskrif vir Letterkunde” Jaargang 28, no.3 Augustus 1990
  • Venter, Leona “Die praktyk van die kyk” “Tydskrif vir Letterkunde” “Jaargang 29 no. 3, Augustus 1991
  • Ward, Ronel “Die minnares in T.T. Cloete se ‘Idiolek’” “Tydskrif vir Letterkunde” Jaargang 35 no. 2, Mei 1998
  • Wybenga, Henk “Die prof. wat poëet geword het” “Die Transvaler” 16 Augustus 1980

Internet

Verwysings

  1. ↑ HAT Taal-en-feitegids, Pearson, Desember 2013, ISBN 978-1-77578-243-8
  2. ↑ Elphia Baard Wordpress: https://elphiabaard.wordpress.com/2013/10/30/kaalvoet-deur-die-dorings/ Geargiveer 16 September 2016 op Wayback Machine
  3. ↑ Esaach: http://www.esaach.org.za/index.php?title=Cloete,_Theunis_Theodorus
  4. ↑ Cilliers, Susan “Cloete-opnames by Aardklop gewys” “Beeld” 1 Oktober 2015
  5. ↑ Cilliers, Susan “Vervulde lewe verby” “Beeld” 30 Julie 2015
  6. ↑ Brink, André P. “Standpunte” Nuwe reeks 154, Augustus 1981
  7. ↑ Cilliers, Cecile “Die Transvaler” 9 Februarie 1981
  8. ↑ Gräbe, Ina “Tydskrif vir Geesteswetenskappe” Jaargang 21 no. 2, Junie 1981
  9. ↑ Pretorius, Réna “Beeld” 9 Maart 1981
  10. ↑ Grové, A.P. “Tydskrif vir Letterkunde” Nuwe reeks 19 no. 1, Februarie 1981
  11. ↑ Brink, André P. “Rapport” 20 Februarie 1983
  12. ↑ Gräbe, Ina “Tydskrif vir Letterkunde” Jaargang 22 no. 1, Februarie 1984
  13. ↑ Gräbe, Ina “Tydskrif vir Geesteswetenskappe” Jaargang 24 no. 1, Maart 1984
  14. ↑ Spies, Lina “Die Burger” 13 Januarie 1983
  15. ↑ Brink, André P. “Rapport” 7 Julie 1985
  16. ↑ Grové, A.P. “Tydskrif vir Geesteswetenskappe” Jaargang 25 no. 3, September 1985
  17. ↑ Die Burger” 25 Julie 1985
  18. ↑ Brink, André P. “Rapport” 28 Desember 1986
  19. ↑ Grové, A.P. “Tydskrif vir Geesteswetenskappe” Jaargang 27 no. 2, Junie 1987
  20. ↑ Hugo, Daniël “Die Burger” 13 November 1986
  21. ↑ Gouws, Tom “Insig” April 1990
  22. ↑ Grové, A.P. “Tydskrif vir Geesteswetenskappe” Jaargang 30 no. 3, September 1990
  23. ↑ Kannemeyer, J.C. “Op weg na 2000” Tafelberg-Uitgewers Beperk Eerste uitgawe 1998
  24. ↑ Grové, A.P. “Insig” Februarie 1993
  25. ↑ Grové, A.P. “Tydskrif vir Geesteswetenskappe” Jaargang 33 no. 3, September 1993
  26. ↑ Hambidge, Joan “Die Burger” 26 Januarie 1993
  27. ↑ Kannemeyer, J.C. “Op weg na 2000” Tafelberg-Uitgewers Beperk Eerste uitgawe 1998
  28. ↑ Pretorius, Réna “Tydskrif vir Letterkunde” Jaargang 32 no. 1, Februarie 1994
  29. ↑ Snyman, Henning “Rapport” 7 Maart 1993
  30. ↑ Pieterse, H.J. “Beeld” 22 Februarie 1999
  31. ↑ Scholtz, Merwe “Insig” Februarie 2000
  32. ↑ Crous, Marius “Rapport” 22 Julie 2007
  33. ↑ Pieterse, H.J. “Beeld” 2 Julie 2007
  34. ↑ Cochrane, Neil “Beeld” 4 April 2011
  35. ↑ Hambidge, Joan “Rapport” 13 Maart 2011
  36. ↑ Pieterse, Henning “Tydskrif vir Letterkunde” Jaargang 52 no. 1 Herfs 2015
  37. ↑ Visagie, Andries “Beeld” 7 April 2014
  38. ↑ Ferreira, Thinus “T.T. Cloete kry toekenning vir ‘Liedboek’” “Beeld” 15 April 2002
  39. ↑ Pieterse, H.J. “Beeld” 20 Augustus 2001
  40. ↑ Aucamp, Hennie “Dagblad” HAUM-Literêr Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe Eerste Druk 1987
  41. ↑ Brink, André P. “Rapport” 29 Julie 1984
  42. ↑ Smuts, J.P. “Die Burger” 28 Junie 1984
  43. ↑ Smuts, J.P. “Burgerband” Tafelberg-Uitgewers Beperk Kaapstad Eerste uitgawe 1985
  44. ↑ Roos, Henriette “Standpunte” Nuwe reeks 184, Augustus 1986
  45. ↑ Pheiffer, Roy “Insig” Oktober 1997
  46. ↑ Viljoen, Louise “Rapport” 17 Augustus 1997
  47. ↑ Wybenga, Gretel “Tydskrif vir Letterkunde” Jaargang 35 no. 2, Mei 1998
  48. ↑ Brink, André P. “Rapport” 14 September 1986
  49. ↑ Britz. E.C. “Die Burger” 18 Desember 1986
  50. ↑ Grové, A.P. “Beeld” 8 September 1986
  51. ↑ Odendaal, L.B. “Tydskrif vir Geesteswetenskappe” Jaargang 27 no. 3, September 1987
  52. ↑ Schutte, H.J. “Tydskrif vir Letterkunde” Jaargang 25 no. 1, Februarie 1987
  53. ↑ Schutte, H.J. “Tydskrif vir Letterkunde” Jaargang 26, no. 4 November 1989
  54. ↑ Kannemeyer, J.C. “Konfrontasies” Academica Pretoria en Kaapstad Eerste uitgawe 1977
  55. ↑ Antonissen, Rob “Standpunte” Nuwe reeks 50, Desember 1963
  56. ↑ Antonissen, Rob “Spitsberaad” Nasou Beperk Elsiesrivier Eerste uitgawe Eerste druk 1966
  57. ↑ Kannemeyer, J.C. “Kriterium”, Oktober 1963
  58. ↑ Wiehahn, Rialette “Standpunte” Nuwe reeks 51, Februarie 1964
  59. ↑ Botha, Walt “Die Transvaler” 21 April 1980
  60. ↑ Van Rensburg, F.I.J. “Beeld” 21 April 1980
  61. ↑ Snyman, Henning “Tydskrif vir Letterkunde” Nuwe reeks 19 no. 1, Februarie 1981
  62. ↑ Liebenberg, Wilhelm “Rapport” 11 Mei 1986
  63. ↑ Nienaber C.J.M. “Tydskrif vir Geesteswetenskappe” Jaargang 26 no. 4, Desember 1986
  64. ↑ Van Zyl, Wium “Die Burger” 9 Maart 1993
  65. ↑ Kannemeyer, J.C. “Rapport” 24 Januarie 1993
  66. ↑ · Barnard, Chris “Die Huisgenoot” 7 Februarie 1975
  67. ↑ Louw Ohlhoff, H. “Tydskrif vir Geesteswetenskappe” Jaargang 16 no. 1, April 1976
  68. ↑ Kannemeyer, J.C. “Beeld” 11 Desember 1974
  69. ↑ Eksteen, L.C. “Klasgids” Jaargang 2 no. 2, November 1966
  70. ↑ Cilliers, Cecile “Beeld” 9 Desember 2002
  71. ↑ John, Philip “Rapport” 17 November 2002
  72. ↑ Erasmus, Elfra “Radiogeskiedenis met T.T. Cloete” “Beeld” 28 Maart 2002
  73. ↑ Noordwes-Universiteit: http://www.nwu.ac.za/af/alumni/tt-cloete Geargiveer 30 Junie 2018 op Wayback Machine
  74. ↑ De Vries, Willem “Cloete, Grobbelaar en Bakkes met Woordfees-medaljes vereer” “Beeld” 16 Maart 2011
  75. ↑ 75,0 75,1 NB-Uitgewers: http://www.nb.co.za/authors/2338 Geargiveer 28 Maart 2016 op Wayback Machine

Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!