Estimates for this country explicitly take into account the effects of excess mortality due to AIDS; this can result in lower life expectancy, higher infant mortality and death rates, lower population and growth rates, and changes in the distribution of population by age and sex than would otherwise be expected.
Rank based on 2005 estimate.
Benin (pípè /bɨˈnɪn/) tàbí Orílẹ̀-èdè Olómìnira ilẹ̀ Bẹ̀nẹ̀ jẹ́ orílẹ̀-èdè ní Ìwọ̀orùn Áfríkà. Ó ní bodè pẹ̀lú Tógò ní apá ìwọòrùn, Nàìjíríà ní apá ìlaòrùn, àti Bọ̀kínà Fasò àti Náíjà ní àríwá. Ní gúúsù ó jásí Etíòkun Benin (Bight of Benin).
Itobi re ko fi be ju 110000 km2 lo pelu arabudo to fe e to 8,500,000. Botileje pe oluilu re je Porto Novo ibujoko ijoba wa ni Kútọnu.
Leyin ijoba oloselu lati 1960 de 1972, ijoba Marxist-Leninist je lati 1972 titi de 1991, ijoba yi se inira pupo, o si se idabaru inadura. Bere lati odun 1991, awon idiboyan egbe oloselupupo ti n waye.
Orúkọ
"Bẹ̀nẹ̀", tàbí "Benin" lédè Gẹ̀ẹ́sì, gẹ́gẹ́ bí orúkọ rẹ̀ kò ní ohunkóhun ṣe pẹ̀lú Ilẹ̀ Ọba Benin tàbí Ìlú Benin ní Nàìjíríà. Orúkọ rẹ̀ tẹ́lẹ̀ jẹ́ Dànhọ̀mẹ̀ (Dàn túmọ̀ sí èjò, họ̀mẹ̀ túmọ̀ sí ìlú tàbí ilẹ̀. Papọ̀, ó túmọ̀ sí ìlú àwọn èjò), Dànxɔ̀mɛ̀ lédè Fọ̀n, ká tó yí sí Orílẹ̀-èdè Olómìnira ilẹ̀ Bẹ̀nẹ̀ ní ọdún 1975 nítorí pé ó wà lẹ́gbẹ́ Etíòkun Benin. Wọ̀n mú orúkọ yìí kúrò nítorí pé ẹ̀yà púpọ̀ wà lórílẹ̀-èdè Bẹ̀nẹ̀, ó ju ẹ̀yà àádọ́ta (50) tó ń gbé nílùú. Dànhọ̀mẹ̀ jẹ́ orúkọ ìlúọba Fọ̀n ti ayéìjọun, nítorí èyí wọ́n mú un kúrò torí pé kò sọjú fún gbogbo ẹ̀yà tó ń gbé níbẹ̀.
Ìtàn
Ile-Oba Dahomey je didasile lat'owo awon orisirisi eya ni Abomey. Awon akọ̀tàn ro pe boya aisi abo ti owo eru dasile ni o fa ogunlogo ero eniyan lati ko lo si Abomey, larin won ni a ti ri Aja, awon omo eya Gbe ti awon akotan nigbagbo pe awon ni won se idasile ilu na. Ibasepo larin awon eya Aja ati eya Fon to fa idasile eya titun ti a mo si "Dahomey".
Igbagbo ni pe awon Gbe wa lati Wyo. Gangnihessou ni o koko je oba ni Ile-Oba Dahomey. Asa jagunjagun won je ki won fe bode tobi pelu oluilu ni Abomey.
Ile Benin je pinpin si apá mejila (French: départements), awon wonyi si tun je pinpin si ibile 77. Ni odun 1999 ni won pin awon apa ijoba abele mefa to wa tele si mejila.
Benin jẹ́ ile san lati Ariwa de Guusu ni ilaoorun Afrika, o dubule larin Agbedeméjì ayé (Equator) ati Ìlà-ooru Alákàn (Tropic of Cancer). Ìlàìdùbúlẹ̀ rẹ̀ bẹ̀rẹ̀ láti 6°30′A dé 12°30′A, bẹ́ ẹ̀ sì ni ìlàìnàró rẹ̀ bẹ̀rẹ̀ láti 1°L dé 3°40′L.
Pelu agbegbe ile to to 112622 km2 Benin fe lati Odò Niger ni ariwa titi de Okun Atlantiki ni guusu, ijinnasi to je 650 km(400 mi). Botilejepe ni iwon ile eba odo re je 121 km(75 mi) iwon ile orile-ede na ni ibi totifeju je 325 km(200 mi).
Ikan ninu awon orile-ede tokerejulo ni Iwoorun Afrika ni Benin. O kere ni ilopo mejo si Naijiria to ni bode mo si ilaoorun. Sugbon o tobi ni ilopo meji si Togo to ni bode mo si iwoorun. Maapu ile Benin fihan pe awon oke re ko fi be yato si ara won (idasarin awon oke re je 200 m).[2]
A le pin oril-ede na si apa merin lati gusu de ariwa. Ibi ẹ̀kun omi irele, oniyanrin (igbeleke togajulo 10 m) je, lopojulo, 10 km ni fife. O je ile erofo to ni awo adagun odo ati osa ti won japo mo okun. Awon ilegiga apagusu Benin (igasoke larin 20 m ati 200 m) pinya si ra won nitori awon afonifoji to la koja lati ariwa de gusu legbe awon odo Couffo, Zou, and Oueme.
Isuna
Isuna ile Benin je ti alaidagbasoke, o si gbojule ise agbe aroje, ogbin owu ati okowo agbegbe. Owu tita lo je 40% GDP ati bi 80% ipawo oja okere iseoba.[3] Idagbasoke eso-ise dasarin 5% ni bi odun meje seyin, sugbon iposi iyearabudo ko je ki iposi yi o ni ipa kankan. Igbowolori (owon) ti din sile ni bi odun melo se yin. CFA franc ni owonina ile Benin.
Dimográfì
Maapu Bénin
Ogunlogo iyearabudo ile Benin n gbe ni gusu. Won je ọ̀dọ́, pelu àsìkò ìgbẹ̀mí to je odun 59. Awon eya ede Afrika bi 49 lo wa ni Benin; awon wonyi tedo kakiri. Awon eya ede yi ni Yoruba ni gusuilaoorun (ti won wa lati Naijiria ni odunrun 12la); Dendi ni agbegbe ariwa-arin (won kowa lati Mali ni orundun 16un); Bariba ati Fulbe ni ariwailaoorun; Betammaribe ati Somba ni Atacora Range; Fon ni ayika agbegbe Abomey ni Arin Gusu; ati Mina, Xueda, ati Aja (ti won wa lati Togo) ni ekun odo.[2]
Fon ni eya ede topojulo pelu 1.4 legbegberun iyearabudo to n so ede Fon, Yoruba tele won pelu 1.2 legbegberun, Aja (600,000), Bariba (460,000), Ayizo (330,000), the Fulbe (tabi Fulani, Peul ati Fula) (310,000), ati awon Gun (240,000). Bakanna ni leba awon ebute ni gusu a le ri awon omo-omo awon eru ti won kopada wa lati Brasil. Bakanna die tun wa lati ile Europe, agaga awon ara Fransi ati awon eniyan lati apaariwa Asia bi Lebanon ati Ilaoorun Asia bi India.
Esin
Gege bi onka 2002 se fihan, 42.8% je Elesin Kristi (27.1% je Katholiki, Selestial 5%, Methodisti 3.2%, other Protestanti 2.2%, awon miran 5.3%), 24.4% je Musulumi, 17% je Elesin ibile, 15.5% awon miran.[4]
Èdè
Ede iseoba je Faransé sugbon sibesibe awon ede abinibi bi Fon ati Yoruba na tu gbajumo agaga ni apa gusu. ni apa ariwa awon ede bi bariba ati fula gbajumo.
Awon eya eniyan
99% je àwon omo Afrika (Yoruba, Fon, Aja, Bariba at.bb.lo), awon omo Europe ko ju 10,000 lo.
Ilera ati itoju
Ni arin ewaodun '80, awon omo ile Benin ti won le gba itoju ilera to yeke din ni 30% iyearabudo, nitori eyi Benin ni ofo omode togajulo ni Afrika. Leyin Idawose Bamako iyato to dara sele, eyi si je ki ipese ilera o wa fun opo awon iyearabudo.[5][6]
Ikeko
Ikeko ko pondandan be si ni ki se ofe.[7] Bakanna awon odomokunrin poju awon odomobirin lo ni ile eko. Ipin awon akeko si awon oluko posoke lati 36:1 ni 1990 de 53:1 ni 1997. Aimookomooka je 60% awon iyearabudo.[8].
.svg)
