El ponte el ze stà 'verto al tràfego pedonal ła nòte de l'11 setenbre2008.
Ła strutura e i materiałi
El progeto el mostra un ponte da ła forma inarcàda co na canpata de 81 metri, łarghesa de 6 metri a ła baze 9 a'l sentro par na altésa de 10 metri in sima; ła strutura ła ze in asal, łe siòłe in véro de ła Saint Gobain, piera d'Istria e Trachite. Griza clàsega de Montemerlo.
Anca i parapèti i ze in vero, co un pasamàn in otón. Drento el pasamàn A ze istałàe łanpadìne a led che łe strasa ła spièra de ciàro inte i parapèti in vero.
El ponte dai scałìni el ze łongo 94 metri mentre el ga na anpiesa sentral de 81 metri. Ła łarghésa ła varia da 5.58 metri fin a 9.38 metri inte ła parte sentral. L'altésa ła varia da 3.20 metri so łe rive fin a 9.28 metri inte ła parte sentrałe. L'arco sentral in asal, ełemento strutural de'l ponte el ga un razo de 180 metri[2].
El nome
Inte'l agosto del 2008 el sindico el ga proponesto de ciamàr l'òpara de l'architeto spanjoło ponte de ła Costitusion e de rebaezar el piasal Roma (toponònemo asenjà in èpoga fasista) co'l nome de l'antifasista e europeista Silvio Trentin, notando parò le dificoltà conseguenti a'l mudamento de un nome fortemente iraìzà e conosùo[3].
In presedensa el sìndico Massimo Cacciari el gaveva proponesto in sede de Consegio Comunal el nome de ponte de ła Ziràda stante che'l ponte el se cata in corispondensa de ła voltàda inisial de'l Canal Grando, dita antigamente zirada in diałeto venesian (infati poco łontan A se cata ła ceza de Sant'Andrea de ła Zirada, deso desconsagràda e zontàda patòca inte'l terminal automobistego de Piasal Roma). La proposta ricalca cueła che ła zera ła vołontà de l'Aministrasion comunałe inte i ani trenta[4] de ciamàr el canpo danansi a ła stasion de Santa Łusia canpo de ła Zirada, ma durando el parìodo fasista A se prefarise darghe un nome che'l reciamase ła sentrałità de'l podér, e cuindi el ga ciapà el nome che tuti romai i conjose, venesiani e foresti, de Piasal Roma. Dopo ła reałizasion dei conci de'l ponte A zera sircołàe altre ipòteze so'l nome, intrà łe cuałe ponte de łe Do Sante, in rifarimento a'l nome de łe do fondamente łigàe da'l ponte, cueła de Santa Ciàra e cueła de Santa Łusia; ponte Sabbadino, in onór de'l proto che inte'l XVI sècoło el ga consepìo l'idea de un novo ponte so'l Canal Grando a l'insirca inte ła stesa metùa.
El 4 setenbre2008 el sìndico Cacciari el ga anuncià che, co desizion tòlta da l'umanità de ła zunta, el pónte el se gavarìa ciamà ponte de ła Costitusión[5].
Storia
Premese
pianta de'l progeto de'l proto Sabbadino de'l 1557 par l'anpliamento de łe Fondamenta de màrzene venesiane, dove che se vede ciaramente ła metùa de un novo pónte infrà łe rive de Santa Ciàra e Santa Łusia
Fin al 1850 el Canal Grando el zera pasà soło che da'l ponte de Rialto; inte'l ziro de dieze ani i striàci i ga reałizà do pónti de fero, uno danansi a ła stasion feroviaria, definìi tuti do dai venesiani "oridi bizlónghi" par ła forma che łi caraterizava. I do pónti in ghiza, óltra a èsar notevolmente deteriorài da'l salso, i condisionava fordemezùra ła navegasion so'l Canal Grando, cusì i ze stài tuti do sostituìi intrà el 1934 e el 1938, respetivamente de'l ponte de provizòrio in łenjo a l'Academia e da'l Ponte dei Scalsi, reałizà par intiero in piera de Istria, tuti e do so progeto de l'inzenjer Eugenio Miozzi (1889-1979), a l'èpoga a cào de ła diresion łaori e servisi pùbleghi de'l Comun de Venesia.
Inte'l tenpo, l'ecesional zviłupo de'l turismo intarnasionałe el ga conduzesto de frecuente l'atension so'l sentro łagunar da parte dei più noti e famozi progetisti: i se ga cusì intaresà a ła progetasion inte ła sità łagunar (sensa che alcunchè sia mai andà in porto) Le CorbusierLouis KahnFrank Lloyd Wright e pì resentemente Alvaro Siza.
Inte'l 1999 el Comun de Venesia ghe ga fidà a Santiago Calatrava ła preparasion de ła documentasion rełativa al Dezenjo de inzenjarìa architetònega e struturałe de'l IV Ponte so'l Canal Grando. El progeto el ze stà ełaborà in cołaborasion co tuti i enti coinvolti (Ferovie de'l Stato, ACTV, Asosiasion de łe Parsone Dizabiłe, Viziłi de'l Fògo, Połìsia, ecc.) e sotoponesto a revizion da parte a ezenpio de l'Asosiasion par ła Protesion de ła Sità de Venesia e de ła Soraintendensa ai Beni Artistici e Culturałi de Venesia.
L'ICMQ, organizmo independente, el ga aprovà el progeto vałutando el dezenjo vałido e pianizà a łe norme łegałe. Drìoman el progeto ezecutivo el ze stà laudà da'l Comùn.
L'incargo de l'ezecusion dei łaori el ze stà fidà, drìo ła gara de subarendasión, a ła rodigina Cignoni, che ła se ga vałesta de ła cołaborasion de profasori univasitari, cuałi l'inzenjer Francesco Colleselli (de l'Univarsità de Brèsa) e l'inzenjer Renato Vitaliani (de l'Univarsità de Padòa, e l'inzenjer Giorgio Romaro (de l'Univarsità de Padòa) par el conpletamento de łe struture de asàl e el montagio. El strapòrto e ła mesa in òpara dei còdezi i ze stà reałizà da ła dita Fagioli. Laóri de carpenteria metàłega i ze stài reałizài da ła dita Lorenzon Techmec System, che ła ga 'verto un garbo contensiozo co ła Cignoni, come che ze venjùo fora anca durante i łaori de na apozita comision de inchiesta istituìa da'l Consegio Comunal.
I łaóri
I łaóri i ze scominsiài inte'l 2003[6]. I tenpi prevedesti par ła reałizasion i zera stài stimài inte'l 2002 in 456 dì, overosìpia sirca 2 ani e mezo. I łaori i ze durài invese dobòto 6 ani.
Strapòrto dei conci e só poza in òpara
Dopo ani de rinvìi, dubi su ła stabiłità del pónte e połemiche su ła crésita dei costi, i łavori de posa in òpara del pónte ga tacà el 28 ługio2007 coła poxa dei do conci lateràni e i se ga concluxi l'11 agosto 2007 coła posa del concio sentral sui do sostégni provixori drìo el so strapòrto lóngo el Canal Grando inte ła nòte intra el 7 e l'8 agosto.
In particołar se ga tratà de strapòrtar el pónte, despartìo in tramexà in tre conci, via aqua da Marghera a ła sede definitiva. Partanto xe stài organixài do traspòrti signałài, uno par i do conci lateràni e uno par el concio sentrałe.
Partìndo da Porto Marghera, i ga parcorso el Canàl de ła Zuèca e inbocà el Canal Grando e ponta de ła Dogana, par po' risałirlo fin pónto de poxa. Par limitàr i dexaxi dovùi a ła saràda del Canal Grando, tuti do i strapòrti xe stài fati de nòte.
El primo strapòrto, queło dei conci lateràni, xe capità inte ła nòte intra el 27 e 28 ługio 2007. I do conci, , entranbi de dimnesion 15,1 x 7,9 x 1,5 m e de péxo 85 t. xe stài logài su'l pontón "Susanna" de dimension 16 x 50 m, che ga parcorso el Canal Grando in 2 ore e 10 minuti, rivando inte ła xona de piasal Roma a łe 2:05 del 28 ługio 2007, in antisipo rispeto a łe previxión grasie a łe otimałi condision meteomarine.
La matina del 28 de lugio s'a provedùo a poner in òpara el concio lateran verso Piasal Roma mentre ła matina drìo xe stà poxisionà queło lai ferovia.
Inte ła nòte intra el 7 e 8 agosto 2007 xe avegnùo el strapòrto del concio sentral, de dimension 55,2 x 9,05 x 3,7 m e pèxo 250 t, anca staltro straportà su'l ponton Susanna. El Canal Grando xe stà parcorso in sirca 3 ore e un quarto, xonxendo a destinasion intorno a łe 3 de l'8 agosto 2007, co un antisipo de 3 ore e 30 minuti rispeto a quanto previsto. Masime inpegnadìvo e spetacołar xe stà el pasagio del concio soto el Ponte de Rialto.
Ła poxa del concio sentral xe avegnìa ła matina de l'11 agosto 2007: sul prinsipio xe stàda poxisionàda ła peàta e el concio sora de staltra xe stà rodà de 90 grai; drìoman el concio xe stà sołevà e całà da l'alto puxandoło, co notevołe precixión, su do suporti provixori che xa sostegniva i conci lateràni. L'intièra operasion xe duràda sirca sinque ore: ła concluxión, anunciàda da tre sòni de sirèna, xe capitàda a łe ore 14.32.
Faze drìo
Tra agosto e setenbre se ga saldà el concio sentral ai lateràni, e na volta conpletàe łe saldaùre, el 21 setenbre se ga posùo mołar i àrpezi e zbasar i pòzi de łe pinje provizorie, cusì da ciapar in forsa so łe spałe el pónte, controłando cołe binde l'entità de'l cargo e co sensori eventuałi cedimenti de łe spałe. Ła próva de cargo, avenjùa inte'l novenbre del 2007, ła ga avùo ezito pozitivo. Ze, infine, stài ponesti in òpara i grai (in parte de véro e in parte de trachite griza clàsega de Montemerlo, tuti de forma trapesoidałe e difarenti un da l'altro, che gaveva da esar tagiài co presizion miłimètrega) e i parapèti.
Batìzo e vertaùra
A ła fin de'l meze de agosto del 2008 el sìndico Massimo Cacciari ga renonsià a l'inaugurasion ofisiałe de'l ponte[7], inisialmente prevedesta in ocazion de ła vizita de'l 18 setenbre 2008 del presidente de ła RepùblegaGiorgio Napolitano che'l prezensiava a na manifestasion par el setantèzemo aniversario de ła Costitusion Itałiana. Cio' ze conseguensa de łe anunsiàe manifestasion de algune parti połìteghe par el forte incremento dei costi e de algune asosiasion de dizabiłi par el susister de łe bariere architetòneghe, che ghe ne infirma ła frusion a parsone co dezabiłità motorie e vizive[8], ipotizando ła viołasion de łe vizenti normative in materia che prevede ła posibiłità de laudàr e finasiàr escluzivamente de progeti co bariere architetòneghe mancànti[9].
Inte ła seràda A se ga dezvolzesto un picoło refrésco co łe maestrànse de'l cantièr scominsià verso łe ore 21, al cuało ga partesipà menbri de ła zunta, el sìndico steso e alcuni zornałisti.
Acesibiłità ai portadori de handicap e ovovia
L'ovovia el ze el despozidivo trazlante che'l parmetarà de trasportàr i portadóri de handicap (o comuncue chi che ne farà rechiesta se el regołamento ło prevedarà) sensa dover atraversar el ponte.
Ła capasità màsma ła ze de do pasezieri par viaxo.
El tenpo mìnemo de parcorensa el ze prevedesto in poco manco de 5 menuti.
L'infrastrutura ła ze formàda da do ełevadori ciamài piłóni de ataco e da do guide pozisionàe soto el ponte inte'l łado che'l se afasa verso el Ponte de ła Łibartà.
Ła gabìna de trasporto (ła cusìdita ovovia) invese ła ze el mezo che utiłizarà l'infrastrutura.
Ad ezenpio se ła gabina ła se trovarà inte ła riva dezidaràda, dopo esar entrài a bordo, ła gabìna ła se alsarà par mezo de l'ełevador fin a łe rodaie, utiłizarà łe rodaie fin a l'altro ełevador e po' el dezmontarà par mezo de l'altro ełevador.
I łaori i ze in corso[13].
Spetando che A venja finìa l'ovovia, ła zonta comunal ła ga stabiłìo che fin a cuando no sarà istałà e meso in ezersisio l'inpiànto che'l rendarà acesìbiłe el novo ponte de ła Costitusion so'l Canal Grando a łe parsone co reduzesta capasità motoria, łore łe podarà uzufruir a maca de'l servisio de trasporto publico Actv so ła trata Piasal Roma - Ferovia e viceversa[14].
Costi e incosaménti
El costo de tałe òpara el se azira datorno ai 11,3 miłioni de euro[15], a cui va zontà el miłion de euro par l'ovovia. Ła sifra final ła sorpasa netamente i 6,7 miłion de euro prevedesti inte ła gara de subarendasión[16]. Inaz ònta, A ze prevedesti altri costi par ła manutension e el controło de'l pónte.
Par tuti 'sti motivi, dopo anca ła Corte dei Conti ła se gaveva interesà de 'sta visenda, inte'l febraro 2008 el procuradór zontà Carlo Mastelloni el ga desponesto l'acuizision de ła documentasion so ła gara de subarendasion e dei progeti tecnici de'l ponte. L'inchiesta conositiva duràda do ani e vardàda anca da n'altro procuradór zontà (Carlo Nordio), ła ze stàda archiviàda parché no ze stài rimarcài reati penałi. Anpò el procuradór zontà Carlo Nordio el ga comunque osarvà[17] che:
(VEC) «[...] i stra-grèvi erori caraterizanti sia ła faze progetuàl che cueła ezecutiva, sia cueła rełativa al steso bando de gara, erori raprezentativi de na radicàl portàda ... de capìr ła conplesità tecnica de na òpara cusì anbisioza, erori che i se ga ripetùo in una sorta de clonasion esponensiàl i ga diłatà i tenpi de reałizasion e i costi de l'òpara. [...]»
(it ) «[...] i gravissimi errori caratterizzanti sia la fase progettuale sia quella esecutiva, sia quella relativa allo isteso bando di gara, errori rappresentativi di una radicale incapacità [...] di comprendere la complessità tecnica di un’opera così ambiziosa, errori ripetutisi in una sorta di clonazione esponenziale hanno dilatato i tempi di realizzazione e i costi dell’opera. [...]»
El ponte de ła Costitusion el ze stà fato ogeto de asertamenti tecnici da parte ministeriałe, par prezunte omision da parte de'l progetista in merito a ła reałe ezecutività de'l progeto a só tenpo prezentà. In partegołar, el ponte de ła Costitusion el pareva èsar intaresà da problemi statici. Tutociò el cołaudator, co na nòda remetesta a'l Comun de Venesia el 9 setenbre 2009, el ga aprovà ła conpleta azibiłità de'l ponte[19].
