El Canal Grando (per i venesiani anca Canałaso) el xe el prinsipal canal de Venesia. Łóngo sirca 3800 metri (łarghesa dai 30 ai 70 m, profondità mèdia 5 m), el divide in dó parte el séntro stòrego trasando na "S" roversada che ła va dal'entrada del Ponte de ła Libartà al Basin de San Marco.
El xe fiancà par tuta ła łonghesa da maravegióxi edifisi, in gran parte dei sècołi intrà el XII e el XVIII, chei mostra el benèser e l'arte creai da ła Repùblica de Venesia, faxendoło un dei sìnbołi de ła sità. Ogni an i venesiani i ghe revive tradision secołare de ła Serenìsima come ła Regada Stòrega.
(VEC) «Mi so stà invità a sentarme in mexo a dó anbasiadóri, ei xe stai sti qua chei me ga portà par ła granda via, che łóri ła ciamava el Canal Grando e che ła xe vèro tanto larga. Łe gałie łe ghe pasa traverso, e go visto anca navi de 400 tonełade e più visin a łe caxe. Ła xe davèro ła strada più be ła che ghe posa èser, mi credo, inte el móndo [...]. Łe caxe łe xe tanto alte e grande, quełe vece łe xe tirae su co bóna piera e łe xe tute depinte [...] łe altre łe vien da sento ani fa [...] tute łe ga ła fasada de marmo chel vien dal'Istria, a 100 miłia de łà, e grandi pesi de pòrfido e de serpentin.»
Fiume intorno al qual ła sità ła xe nasua, séntro vital dei tràfeghi de ła Serenìsima par tuto el Medioevo, el Canal Grando el xe stà ła sede più anbia dei pałasi de rapresentansa de łe famége patrisie, el łógo indove mostrar ła propia richésa, «el vèro Libro d'oro» inte el qual destìnguerse.
I xe almanco 170 łe rexidense che anca deso łe pol contar un mièr de ani de splendor de ła Repùblica, inte ła storia de łe famége che łe ga visuo e inte el vicendarse de łe architeture, sénpre influensae da un gusto particołar venesiano. Se poe dir che co sta "gara" qua al pałaso più beło Venesia ła gabia dato corpo inte el Canal Grando al'orgogio de ła propia identidà e al profóndo łegame co ła laguna. A ste qua se xónta qualche céxe, scółe e canpi; póche łe fondamente par costegiarlo a pie.
(VEC) «Cusì diposte ai dó łai del canal, łe abitasion łe faxeva pensar a łóghi naturałi, ma de na nadura che gavése creà łe propie òpere co un'imàgene umana.»
Squaxi tute łe abitasion łe salta fora diretamente dal canal, sensa marsapié: soło navegando se pue contemplar sensa interusion sto seren seguirse de pałasi łumenai dai riflesi del'aqua, ixołai dai fiumi de xente e de frecuente "serai drénto" da variopinte brìcołe par l'atraco. El Canal Grando el da cusì un anbiente incantà, componente esensial de ła magìa che ła ga fato Venesia na de łe sità più amae al móndo.
