Nobel Edebiyat Ödülü sahipleri (İsveççe: Nobelpriset i litteratur), edebiyat alanında seçkin katkılarda bulunmuş yazarlardan seçilerek her yıl İsveç Akademisi tarafından takdim edilir. Nobel Ödülü, Alfred Nobel'in 1895 tarihli vasiyeti üzerine kimya, fizik, edebiyat, barış ve fizyoloji veya tıp alanlarında olmak üzere beş dalda verilmeye başlanmıştır.[1] Nobel'in vasiyetinde belirttiği gibi, Edebiyat Ödülü sahibine İsveç Akademisi'nin seçtiği beş üyelik komite tarafından karar verilir ve ödül Nobel Vakfı tarafından karşılanır.[2] Nobel Edebiyat Ödülü ilk kez 1901 yılında verilmiş, bu ödülü Fransa'dan Sully Prudhomme kazanmıştır. Her ödül sahibi; bir madalya, bir diploma ve miktarı yıllara göre değişen nakit para ile ödüllendirilir.[3] 1901 yılında, Prudhomme 150.782 İsveç kronu almıştır; ki bu Aralık 2007 tarihinde 7.731.004 İsveç kronuna eşdeğerdir. 2008 yılında, bu ödüle Fransa'dan Jean-Marie Gustave Le Clézio nail görülmüş ve 10.000.000 İsveç kronu ile ödüllendirilmiştir.[4] Ödül töreni; geleneksel olarak Stokholm'da, Alfred Nobel'in ölüm yıldönümü olan 10 Aralık tarihinde yapılmaktadır.[5]
2024 yılına gelindiğinde Nobel Edebiyat Ödülü 117 defa verilmiş ve toplamda 121 kişi bu ödülü kazanmıştır.[6] 1958 yılında Rusya doğumlu Boris Pasternak bu ödüle layık görülmüş, ancak Sovyetler Birliği hükûmetinin baskısı altında bu ödülü reddetmek zorunda kalmıştır. 1964 yılında Jean-Paul Sartre, geçmişte tüm resmî ödülleri reddettiği gibi, bu ödülü de reddetmiştir.[7] Bugüne kadar on dört kadın Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazanmıştır ki, Nobel Barış Ödülü ile birlikte, diğer tüm Nobel dallarından daha fazladır.[8] Nobel Edebiyat Ödülü'nün verildiği tüm bu yıllar boyunca sadece dört defa, ödül iki kişiye verilmiştir (1904, 1917, 1966, 1974). Ayrıca yedi defa Nobel Edebiyat Ödülü verilmemiştir (1914, 1918, 1935, 1940–1943).[6]
"Çok nadir bulunan zeka ve duygusallığın kaliteli kombinasyonu, artistik mükemmelliği ve yüksek idealizmin kanıtları bulunan kendine has şiirsel kompozisyonu nedeniyle"[9]
"Fikirlerinin tazeliği ve ruhunun nadir bulunan saflığı nedeniyle her daim seçkin olan şiir yazma sanatındaki asil, ihtişamlı ve esnek yazım nedeniyle"[11]
"Halkının öz tabiatını ve doğal manzarasını içtenlikle yansıttığı şiirlerindeki içten fikirleri ve taze orijinalliği ve ek olarak, Pronvençal filologu olarak önemli çalışmaları nedeniyle"[12]
"Sadece derin bilgisi ve eleştirel araştırmaları nedeniyle değil; yaratıcı enerjisi, taze stili ve lirik gücü ile karakterize şiirsel başyapıtları nedeniyle"[14]
"Bu dünyaca ünlü yazarın eserlerine karakterize; güçlü gözlem, orijinal betimleme yeteneği, taze fikirleri ve olağanüstü anlatı yeteneği nedeniyle"[15]
"İdealist hayat felsefesini yansıtan çalışmalarındaki; gerçeği içtenlikle arayışı, düşüncelerinin içe işleyen gücü, geniş vizyonu, sıcak ve güçlü sunumu için"[16]
"Lirik şiir, tiyatro, roman ve dünyaca ünlü kısa öykü yazarı olarak uzun üretken kariyeri boyunca, yazılarındaki mükemmel sanatkârlık ve okuyucuya nüfuz eden idealizmi için"[18]
"Bazen bir peri hikâyesi görünüşü altında okuyuculara gizemli bir yolda olduklarını hissettiren; geniş hayal gücü ve şiirsel düşleri ile seçkinleşen çok yönlü edebi katkıları ve özellikle tiyatro alanındaki çalışmaları için"[19]
"Mükemmel yeteneği ile, batı edebiyatının bir parçası olan kendi İngilizce kelimeleriyle ifade ettiği şiirsel görüşü yoluyla son derece hisli, taze ve güzel dizeleri için"[21]
"Çağdaş yaşamının bazı önemli yönlerini ve insani çelişleri gerçekçi ve aynı zamanda yüksek sanatsal gücü ile betimlediği eseri Les Thibault nedeniyle"[42]
"Yazılarındaki geleneksel insanlık idealleri ve stilinin yüksek kalitesi örneklerinde olduğu gibi, cesaret ve anlayış ile büyüyen ilham veren yazıları için"[47]
"Korkusuz bir hakikat sevdası ve keskin psikolojik anlayışı ile sunduğu insan sorunları ve durumları hakkındaki, kapsamlı ve sanatsal olarak kayda değer yazıları için"[48]
"Herhangi bir yanılsama olmaksızın hayata genel bir bakışın izini taşıyan insani değerleri büyük bir sanatsal duyarlılık ile sunduğu, kişilikli şiirleri için"[76]
"Evrende ve günümüz toplumunda insanların durumunu anlatan, aynı zamanda savaşlar arasında İspanyol şiirinin geleneklerini büyük yenilikler getiren yaratıcı şiirleri için"[78]
"Yunan geleneklerinin arkaplanına karşı, entelektüel akıl ve duygusal güç ile betimlenen modern insanın özgürlük ve yaratıcılık için mücadelesini anlattığı şiirleri için"[80]
"Fantastik ve gerçekçi yazımın bir arada bulunduğu hayal gücünün zengin dünyasından oluşmuş, bir kıtanın hayatı ve ihtilaflarını yansıtan, romanları ve kısa öyküleri için"[83]
"Tüm insanlık için geçerli bir Arap anlatı sanatı oluşturduğu, nüanstan zengin - işte akılcı bir gerçekçilik, işte belirsizliği andıran - eserleri için"[89]
"Bizim, aldatıcı gerçekliği sürekli olarak bir kez daha kavrayabilmemizi sağlayan; hayal gücü, merhamet ve ironi ile oluşturduğu kıssaları (parable) için"[99]
"Bize bastırılmış tarihin varlığını göstermeye çalıştığı eserlerinin, dürüst araştırma ve her iki tarafa eşit mesafeli anlatıya sahip olduğu için"[102]
"Romanlarındaki seslerin müzikal ahengi ve oyunlarındaki sıra dışı dilsel coşkunlukla toplumun klişelerinin saçmalığını gözler önüne sermesindeki ustalık için"[105]
“Kültürler ve kıtalar arasındaki uçurumda sömürgeciliğin etkilerine ve mültecinin kaderine uzlaşmaz ve merhametli bir şekilde nüfuz etmesi nedeniyle”[121]
"Tarihsel travmalarla yüzleşen ve insan hayatının kırılganlığını ortaya koyan yoğun şiirsel edebiyatı için"[124]
Ülkelere göre dağılım
Bugüne kadar 112 kişi Nobel Edebiyat Ödülü almaya layık görülmüştür. 112 kişinin ülkelere göre dağılımı aşağıdaki tabloda gösterilmektedir. İki ülkesi olan kişiler için, ait oldukları ülkelere 0,5'er puan eklenmiştir. Yani bir kişi hem Polonya hem de Amerika Birleşik Devletleri'nden ise o zaman bu iki ülkeye 0,5'er puan eklenmiştir.
Ülkeler belirtilirken ödül alan kişinin, ödülü aldığı yılki milliyeti baz alınmıştır.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
_(photo_by_Carl_van_Vechten).jpg)
_(cropped).jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
